ЭФФЕКТИВНОСТЬ ТЕХНИКО-ТАКТИЧЕСКИХ ДЕЙСТВИЙ ДЗЮДОИСТОК ВЫСОКОЙ

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
263 
Регистрация  технико-тактических  действий  дзюдоисток  сборной  команды  РК  велась  в  течение  6 
месяцев.  Показатели  технико-тактических  действий  были  зарегистрированы  в  150  встречах  с 
участием девушек в 7 весовых категориях (-48 кг, -52 кг, -63 кг, -70 кг, -78 кг, +78 кг). Полученные 
результаты представлены в таблице 1. 
Таб. 1. Показатели эффективности технико-тактических действий дзюдоисток 
 высокой квалификации (n=18) 
Испытуемая 
Показатель технико-тактических действий 
 
А (сек.) 
В
о
, у.е. 
В
э
, у.е. 
Р
н
, у.е. 
Р
з
, у.е. 
Э
н
 (%) 
Э
з
 (%) 
Аб-ва З. 
39 
7 
5 
7 
6 
20 
94 
Ад-ва Ф. 
74 
5 
2 
10 
6,6 
18 
71 
Ам-ва А. 
34 
5 
5 
8 
100 
30 
100 
Б-ва А. 
44,5 
8 
3 
7,5 
100 
14,8 
100 
Ж-ва А. 
28 
7 
3 
8,5 
7,4 
12 
79 
И-ва М. 
30 
5 
2 
8,2 
5 
12,8 
96 
К-ва Н. 
33,8 
6 
4 
6,8 
5 
2,5 
96 
К-ва Д. 
48,5 
4 
1 
8,3 
7,5 
13 
86 
К-ко О. 
40,7 
8 
3 
8,7 
5 
14,3 
92 
М-ва Л. 
34,8 
9 
6 
6,5 
8,5 
30 
94 
Н-ва С. 
24,5 
8 
3 
7,3 
5,4 
13,6 
64 
П-ва А. 
29 
5 
2 
6,8 
10 
15 
91 
Р-ва З. 
39 
5 
2 
6,7 
8,5 
12 
94 
С-ва А. 
53 
5 
3 
6,6 
7,5 
13,6 
88 
Т-н А. 
30 
5 
2 
8,2 
5 
12,8 
96 
У-ва Д. 
33 
7 
5 
7 
7 
26,7 
96 
У-ва М. 
23,5 
7 
5 
7,5 
5 
41,6 
92 
Продолжение Таб. 1. 
 
Ф-ва З. 
55 
7 
5 
7 
5 
28,5 
90 
 
38,6 
4,3 
2,4 
7,6 
16,9 
28,4 
89,9 
Примечание: А - активность; В
о  - 
вариативность общая
;  
В
э   - 
вариативность эффективная;Р
н
- 
результативность  нападения;Р
з
-  результативность  защиты;Э
н 
-  эффективность  нападения;Э
з
- 
эффективность защиты. 
 
Анализируя  средние  показатели  эффективности  технико-тактических  действий  дзюдоисток 
национальной  сборной  команды  РК,  видим,  что  активность  (А)  -  количество  реальных  попыток 
проведения технических действий находится в пределах средних величин (38,6 секунд).  
Вариативность  общая  (4,3)  -  отражает  разнообразие  проведенных  технических  действий  в  виде 
бросков  и  выведений  из  равновесия,  в  борьбе  стоя,  приёмов  в  партере,  указала,  что  дзюдоистки 
применяют  приёмы  из  различных  групп  на  уровне  ниже  средних  показателей.  Показатели  вариа-
тивности эффективной (2,4) также в зоне показателей ниже среднего уровня. Это подтверждает ранее 
выявленные недостатки в ограниченном количестве попыток проведения разнообразных технических 
действий  оцененных  судьями.  Для  стабильного  выступления  дзюдоистки  должны  пытаться  прово-
дить в каждой встрече приемы не менее, чем из 5-6 разнообразных классификационных групп и 2-3 
Х

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
264 
из  них  должны  оцениваться  судьями,  только  в  этом  случае  спортсменки  смогут  преодолевать 
сопротивление своих соперниц [2]. 
Показатели  результативности  (7,6)  и  результативности  защиты  (16,9)  находятся  в  пределах 
средних величин, так же как и показатели эффективности защиты (89,9%). 
Показатели  эффективности  нападения  выше  среднего  (28,4).  Это  говорит  о  том,  что  участницы 
эксперимента имеют слабую подготовленность действий защитного характера.  
Результаты  технико-тактических  действий  дзюдоисток  высокой  квалификации,  подтверждают 
наши предположения о вариативности общей и вариативности эффективной, а также эффективности 
нападения.  
Изучив  показатели  эффективности  технико-тактических  действий  дзюдоисток  национальной 
женской  сборной  команды  Республики  Казахстан,  в  ходе  участия  испытуемых  в  соревнованиях 
республиканского и международного масштаба,  нами были сделаны следующие выводы:  
1.  Некоторые  показатели  технико-тактической  подготовленности  участниц  экспериментальной 
группы  не  соответствуют  модельным  показателям.  В  частности  к  ним  относятся:  вариативность 
общая  (4,3  балла,  при  норме  5-6  баллов);  вариативность  эффективная  (2,4  балла,  при  норме  3-4 
балла), эффективность нападения (28,4 %. при норме 10-20%).  
2.    Для  успешного  выступления  на  соревнованиях  международного  масштаба  тренерам  следует 
более целенаправленно планировать учебно-тренировочный процесс. Особенно тщательно подбирать 
спарринг-партнеров для подготовки своих спортсменок к борьбе в условиях жёсткой конкуренции с 
более квалифицированными спортсменками на международных турнирах.  
1 Шепетюк М.Н., Андрущишин И.Ф., Шепетюк Н.М. Анализ технико-тактической подготовки дзюдоистов  
// Теория и методика физической культуры. - 2006. - №1. - С.188-193. 
2  Шепетюк  Н.М.  Совершенствование  технико-тактических  действий  в  тренировочном  процессе  квали-
фицированных дзюдоистов. Канд.дисс., Алматы, 2009. - 124 с. 
 
Аннотация.  Бұлмақаладахалықаралық  ж5не  республикалық  д5режедегі  жарыстарда  дзюдодан  Қазақстан 
Республикасының 5йелдер құрама командасының техника-тактикалықic-5рекеттерінің тиімділік деңгейі қарала-
ды.  Жоғарғы  д5режелі  дзюдошы  5йелдердің  жарыс  кезіндегі  техника-тактикалық  5рекеттерін  зерттеп  қоры-
тынды шығарады. Атап айтқанда, жоғарғы д5режелі дзюдошылардың жарыс 5рекетіндегі белсенділігін, жалпы 
ж5не тиімді т5сілдері қолдану, белдесу алды болжау модельін құру. Қазіргі заманғы 5йелдер күресінің дамуын 
ескере отырып модельдік сипаттамалары мен даму процессін ұйымдастыру ж5не өткізу жөніндегі т5жірбиелік  
ұсынымдарды  ұсынады. 
Түйіндісөздер: техника, тактика, тиімділігі, дзюдошы қыздар, өзгермелілігі, өнімділігі, қызметі. 
Summary.  In  this  article  is  considered  the  level  of  efficiency  of  technical  and  tactical  actions  of  judoists  of  the 
national  women's  team  of  the  Republic  of  Kazakhstan  at  competitions  of  republican  and  international  scale.  Some 
results  of  research  of  competitive  technical  and  tactical  activity  of  high  qualificationjudoists  are  summed  up.  In 
particular,  approximate  model  indicators  of  competitive  fight  activity,  the  general  and  effective  variability  of  the 
carried-out technical policy strokes, productivity and efficiency of forwards and protective actions for high qualification 
judoists  are  given.  Practical  recommendations  about  the  organization  and  carrying  out  training  process  taking  into 
account the revealed model characteristics and current trends of development of female judo are submitted. 
Keywords: technique, tactics, efficiency, judoists, variability, productivity, activity. 
 
УДК 51.204.0:-057.874 қазақша аннотация жок, кайдан бұлар 
 
МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ БОЙЫНДА САЛАУАТТЫ ӨМІР СҮРУ ДАҒДЫСЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ 
 
Ж.А. Қасымбеков – п.ғ.к., доцент 
Т... Данияров – п.ғ.к., доцент 
 
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев: «Біз Жалпыұлттық идеямыз – М5ңгілік Елді 
басты  бағдар  етіп,  т5уелсіздігіміздің  даму  даңғылын  Нұрлы  Жолға  айналдырдық.  Қажырлы  еңбекті 
қажет ететін, келешегі кемел Нұрлы Жолда бірлігімізді бекемдеп, аянбай тер төгуіміз керек. M5ңгілік 
Ел  –  елдің  біріктіруші  күші,  ешқашан  таусылмас  қуат  көзі.  Ол  «Қазақстан-2050»  Стратегиясының 
ғана  емес,  XXI  ғасырдағы  Қазақстан  мемлекетінің  мызғымас  идеялық  тұғыры!  Жаңа  Қазақстандық 
патриотизм  дегеніміздің  өзі  –  М5ңгілік  Ел!  Ол  –  барша  Қазақстан  қоғамының  осындай  ұлы  құн-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
265 
дылығы»  деп,  өз  жолдауында  атап  өткеніндей,  қазіргі  мектептің  аса  маңызды  міндеттерінің  бірі  – 
оқушы тұлғасын жан-жақты дамыту, 5сіресе олардың денсаулығын нығайту [1]. 
Мектеп барлық кезде де оқушылардың салауатты өмір сүру дағдысының негіздерін, оның мөлшері 
мен заңдылықтарын сақтау туралы сезімдерін дарытып ж5не дамытып келеді. Себебі оқушылардың 
5р түрлі аурулармен ауырмауын қадағалауда ж5не салауатты өмір салтын қалыптастыруда мектептің 
орны ерекше. 
Елімізде  адамдардың  орташа  өмір  сүру  жасы  5лемдегі  көптеген  елдерден  артта  екенін,  халық 
санының  қырық  пайыздайы  ауылды  жерлерде  тұратынын  ескерсек  бұл  м5селені  дер  кезінде  шешу 
ауылдық мектептерден бастау алуы керек екендігін атап өтуге болады. Ауылды мектептерде оқушы-
лардың  салауатты  өмір  сүру  дағдысын  мақсатты  түрде  қалыптастыру,  бұл  оқушылардың  денсау-
лығын қорғау мен нығайту, организмді шыңдау, оқушылардың өздерінің денсаулығын жақсарту мен 
нығайтуға  деген  жауапкершілігін  арттыру  сияқты  міндеттерін  ұғындыру  м5селелерінің  шешуін 
табуды қажет етеді [2].   
Салауатты  өмір  салтын  сипаттайтын  оқушылардың  д5стүрлі  пікірлерімен  қатар,  «қажеттілікті 
қанағаттандыру», «психофизикалық жетілдіруге ұмтылыс» т.б. сияқты прогрессивті пікірлер де кез-
деседі.  Осы  жерден  мынадай  қорытынды  жасауға  болады,  яғни,  осы  оқушылардың  өз  денсаулығын 
қалыптастырудағы  т5жірибелік  қызметі  жүйелі  сипатқа  ие  бола  алмайды.  Бұл  м5ліметтер  оқушы-
лардың  өз  денсаулығын  сақтау  мен  нығайту  м5селелеріне  деген  қызығушылықтарының  төмендігі 
туралы айтуға мүмкіндік береді. 
Салауатты өмір салты туралы оқушылардың кейбір айтуларынан мысалдар келтірейік: 
«Мен  соншалықты  түсіне  бермеймін,  бірақ  менің  ойымша,  бұл  гигиеналық  м5дениет:  қолды  жиі 
жуу, тісті тазарту, тырнақтарды алу, жуынып, қырынып жүру», «Өмір сүру үшін ауырмау керек, яғни 
темекі  тартпау,  ішімдік  ішпеу  керек  т.с.с.»,  «Мен  өз  денсаулығым  туралы  аз  білемін.  Тамағым  жиі 
ауырады,  кейде  тым  жеңіл  киінемін»,  «Спортпен  шұғылдану  керек,  ішімдік  ішпеу,  темекі  шекпеу 
керек,  суық  сумен  шайыну,  гигиена  яғни,  тазалық  сақтау»,  «Менде  орташа  иммундық  жүйе,  мен 
кейде суықтап ауырамын, бүйректерім ауырады (бүйрек қысымы), тұзды ж5не ащы тамақ жемеймін». 
«Зиянды 5рекеттерден бойды аулақ ұстау», «Темекі шегу – денсаулыққа зиян», «Ішімдік денсаулыққа 
зиян». «Есірткі – денсаулыққа зиян». «Менің білетінім, темекі шегуден демікпе пайда болады, өкпеде 
смола  жиналады,  кейде  өкпе  демігеді,  жүрек  ауруы  пайда  болады.  Ішімдіктен  иммундық  жүйе 
5лсірейді,  жүрек,  бауыр,  бүйректер  отырады,  ал  есірткіден  жүйке  жүйесі  бұзылады,  адам  оларға 
т5улді  болып  қалады».  «Мен  ескі  халықтық  5дістерді  қолданамын.  Д5рілер  бір  органды  емдесе, 
басқасын бұзады».        
Адам денсаулығы – бұл барлық уақытта өмірдегі жекеше т5сіл, ол адамның психофизиологиялық 
жобасына ж5не өмір салтына (мінез-құлқына), олардың т5рбиесіне с5йкес келеді. Яғни, денсаулық – 
бұл  физикалық,  рухани,  5леуметтік  тұрғыда  оптималды  өмір  сүру  м5дениеті,  ол  балалық  шақтан 
бастап  ата-аналар  мен  мектеп  5серінен  қалыптасады.  Оқушылар  үшін  мектеп  өмірінің  талаптарын 
орындау,  оқу  бағдарламасы  қарастырған  білімді  табысты  игеру,  педагогтармен  ж5не  өз  замандаста-
рымен  өзара  қарым-қатынас  жасауда  мінез-құлық  мөлшерлерін  сақтау  5леуметтік  қызмет  болып 
табылады.  Бұл  талаптарға  толық  с5йкестік,  маңызды  д5режеде  денсаулық  үшін  қолайлы  жағдай 
болып қызмет атқарады. Денсаулық пен оқу өзара тығыз байланысты ж5не өзара шарттасқан. Оқушы-
ның денсаулығы неғұрлым мықты болса, оқу да соғұрлым табысты болмақ,  олай болмаған жағдайда 
оқыту  мақсаты  өз  мағынасын  жоғалтады,  өйткені  мектеп  бітірген  кезде  кейбір  оқушылардың 
денсаулығы  тек  төмендеп  қана  қоймай,  олар  зиянды  5рекеттерге  –  есірткіге,  темекі  мен  алкогольге 
бой алдыруы мүмкін [3,4,5].   
Осыдан  шығатын  қорытынды,  мектепте  бала  денсаулығын  жүйелі  зерттеп,  оның  психофизиоло-
гиялық жағдайы мен 5леуметтену деңгейін есепке алу қажет. Жеке тұлғаның 5леуметтенуі қоғамдық 
болмыс факторларының дамушы адамға стихиялы 5сері жағдайында ж5не т5рбие процесінде бақылау 
5серінен жүреді. 
Мектеп  сынып  оқушыларының  5леуметтенуі  жөніндегі  м5селе  қазіргі  заманғы  5леуметтік-эконо-
микалық жағдайда көкейтесті м5селе болып отыр. Jлеуметтену  процесінде адам қоғамда дұрыс өмір 
сүру  үшін  өзіне  қажетті  көз  жеткізулерді,  мінез-құлықты  қоғамдық  қолдау  түрлерін  игереді.  Jлеу-
меттену адамның өзінің адамзаттық қатынастардағы м5дениетті игеруге, белгілі бір 5леуметтік мөл-
шерлер мен рөлдерді, қызметтерді игеруге, оларды жүзеге асыруда ептілік пен машықтануға белсене 
атсалысатынын  ұсынады.  Көптеген  психологтардың  пікірінше,  жоғарғы  сынып  жасындағы  негізгі 
жаңаша  құрылым  болатын  -  өмірлік  ж5не  к5сіби    тұрғыда  өзін-өзі  анықтау,  болашақтағы  өз  орнын 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
266 
сезіну  болып  табылады.  Өзін-өзі  к5сіби  тұрғыда  анықтауға  ұмтылу  жоғары  сынып  оқушыларының 
психикалық  5лемінің  эмоционалдық-мағыналық  аспектілеріне  маңызды  5сер  етеді:  бұл  өз  бетінше 
білім алу мен қызығушылықтың дамыған сарыны, ж5не танымдық қызметтегі тиімді үлгіні жасау мен 
талдауға  ұмтылыс.  Мотивациялық  компоненттік  ерекшеліктері  диагностикасының  н5тижелері 
бойынша өмірдегі перспективалармен байланысты өз бетінше білім алудың дамыған сарыны айқын 
көрінеді. 
Демек, мынадай қорытынды жасауға болады: жоғары сынып оқушылары жоғары білім алу үшін, 
пайдалы  к5сіпті  игеру  үшін  өмірде  табыстарға  қол  жеткізудің  құралы  ретінде  оқуға  ерекше  назар 
аударады.  Жоғары  білім  алуға  деген  бағдар  жоғары  сыныптарда  маңызды  орын  алады.  Осылайша, 
қазіргі заманғы 5леуметтік-экономикалық жағдайларда оқушылардың к5сіптік тұрғыда өзін-өзі анық-
таулары орта мектепті толық емес аяқтау шегінде өтеді. Сондықтан к5сіби бағдарлық жұмыстар жүр-
гізуде мектеп басты рөл атқарады, ол оқушыларды к5сіп 5лемімен таныстыру мақсатында жекелеген 
ерекшеліктерге,  сондай-ақ,  адамға  қоғам  ұсынатын  мүмкіндіктерге  с5йкес  жұмыс  жүргізеді.  Оқу-
шылардың  білімдерінің  деңгейі  анкеталық  сауалнама  көмегімен  анықталды  (Кесте  1).  Бұл  м5селе 
бойынша қосымша сұрақтар талқыланды (Кесте 2). 
 
Кесте 1-Салауатты өмір салты туралы оқушылар білімдерінің н[тижелері 
 
р/с 
№ 
Компонентер 
Көріністері 
Эксп. топ 
Бақылау тобы 
1. 
 
 
2. 
 
 
3. 
 
 
 
4. 
Салауатты  өмір  сүру  дағдысы  туралы  ұлттық,  заң-
намалық, қағидаларды, ережелерді білу; 
Денсаулыққа  кері  5сер  тигізетін  5леуметтік  жат 
5деттерді, түрлі факторларды дер кезінде сезіну; 
Ұйымдастырылатын  т5рбие  жұмыс-тарының,  жалпы 
сыныптан  тыс  жұмыстардың  мазмұнын  бөлу;  жергі-
лікті  жерге,  күн  режимінің  Ауысып  тұруына  байла-
нысты  өзгермелі  жағдайда  да  салауатты  өмір  сүру 
талаптарын орындай алу сауаттылығы.  
Жеткілікті 
 
 
Жоғары  
 
 
Жеткілікті 
 
 
 
Жоғары  
 
Төмен 
 
 
Төмен 
 
 
Төмен 
 
 
 
Төмен 
 
 
Кесте 2-Салауатты өмір салты туралы оқушыларда мазмұндық компоненттің қалыптасуын бақылау 
сұрақтары 
Ұсынылған сұрақтар 
Сауалнама алынған сыныптар   
1. Сіздің ойыңызша, салауатты өмір салтын  ұстану 
деген не? 
 
Жоғарғы ж5не төменгі сынып 
оқушылары 
2. Сіз салауатты өмір салтының мөлшерлерін сақтауда өз 
құрдастарыңызға үлгі бола аласыз ба?   
3. жеке бас гигиенасын сақтайсыз ба? 
4. Өз денсаулығыңыз  туралы не білесіз? 
5. Ауырған кезіңізде д5рігердің кеңестерін қатаң 
орындайсыз ба? 
6.  Денсаулықты  қорғау  туралы  ғылыми-танымал  5де-
биеттер оқисыз ба? 
2.  Денсаулықты нығайту бойынша мектептен ж5не 
сыныптан тыс іс-шаралар өткізуге белсенді  
қатысасыз ба? 
3.  Сіз гигиеналық м5дениетті қалай түсінесіз? 
4.  Сіз темекі тарту мен ішімдік ішудің, есірткіні 
пайдаланудың зияндылығы туралы не білесіз? 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
267 
Сұрақтарға берілген жауаптардың сапалы талдамасы, оқушылардың төмендегі сұрақтар бойынша 
білімдерінің нашар (35%-дан төмен) екенін көрсетті:  
Жеке бас гигиенасының ережелерін сақтайсыз ба? Денсаулықты қорғау туралы ғылыми-танымал 
5дебиеттер  оқисыз  ба?    Денсаулықты  нығайту  бойынша  мектептен  ж5не  сыныптан  тыс  іс-шаралар 
өткізуге белсенді қатысасыз ба?  
 Ал,  Сіз гигиеналық м5дениетті қалай түсінесіз? сұрағына оқушылардың ешқайсысы дерлік оңды 
жауап берген жоқ. Оқушылардың жауаптары негізінен тұрмыстық-тоғышар сипатта болды, бұл тағы 
да  оқушылардың  жеке  бас  гигиенасы  мен  м5дениетінің  ережелері  туралы  білімдерінің  онша  емес 
екендігін  көрсетті  ж5не  олардың  денсаулық  жөніндегі  ғылыми-танымал  5дебиеттерді  оқымайтынын 
білдірді, сондықтан салауатты өмір салтын ұстануды түсіне бермейді. 
Оқушылармен салауатты өмір салты туралы жүргізілген 5ңгімелесулер мен бақылаулар анкеталық 
қорытындыны  нақтылай  түсті.  Олардың  көпшілігі  сауықтыру  жүйелері  туралы,  темекі  тартудың, 
спиртті сусындардың, есірткілердің ағзаға зиянды екені туралы ештеңе біле бермейді. 
Қарастырлып  отырған  м5селе  күрделі  болғандықтан,  оның  барлық  салаларын  түбегейлі  талдап, 
қарастырып шықтық деп айтуға болмайды. Келешекте оқушылардың салауатты өмір сүру дағдысын 
жергілікті жер ерекшеліктерін ескере отырып, оқу-т5рбие жұмысына басқа да формалары негізінде, 
оқушылардың түрлі жас еркешеліктерін ескеру тұрғысында, жанұя, қоғамдық бірлестік, мектеп ара-
қатынасы м5селесінде өз алдына қажет етіледі деп есептейміз.  
 
1.  ҚР  Президенті  Н.K.  Назарбаев.  «Нұрлы  жол  –  болашаққа  бастар  жол»  атты  Қазақстан  халқына 
арналған Жолдауы. 12 қараша 2014 жыл. Астана. Елорда. 
2.  Салауатты  өмір  салтын  қалыптастыру  жөніндегі  жұмысты  белсенді  ету.    //Валеология,  2006.  №2.  – 
Б.3-4. 
3. Данияров Т.А. Мектептен тыс мекемелерде оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру үрдісі 
туралы. //Республикалық ғылыми-т[жірибелік конференция. - Шымкент, 2007. Б.159-161. 
4.  Данияров  Т.А.  Мектеп  оқушыларын  салауатты  өмір  салтына  қалыптастыру  туралы.  //«Парасатты 
ғылым  негіздерін  қалыптастырудағы  білім  беру  мекемелерінің  ролі  мен  міндеттері»  атты  республикалық 
ғылыми-т[жірибелік конференция еңбектері. - Шымкент, 2007. Б. 60-62.  
5.Данияров  Т.А.  Валеологическая  обеспечения  формирования  здорового  образа  жизни  учащихся.  //Сборник 
трудов международной конференции. - Шымкент, 2007. С.95-98. 
 

жүктеу/скачать 7,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: