Саяси идеология

Саяси идеология

Саяси идеология - қоғамдық сананың әр түрінде орын тапқан идеялар мен көзқарастар жиынтығы.

• “Идеология” деген ұғым гректің идея- бейне және логос – білім деген сөздерінен шыққан.
• Идеология терминін ғылыми айналымға А.Дестют де Траси XVIIғасырда еңгізді.
• Идеология – саяси, құқықтық, этикалық, діни, эстетикалық, фәлсафалық болып келеді.
• Саяси идеологияның ерекшелігі – саяси болмысты түсіндіреді және оны сақтауға немесе өзгертуге іс-әрекетті бағыттайды.
• Саяси идеология Ағартушылық дәуірде дүниеге келді. Бұл кезде адамдар өздері қойған мақсатына сәйкес қоғамда саналы тәртіп орнату мүмкіндігі туып, прогресс идеясы алға тартылады.

Қоғам өмірінде идеология төмендегідей қызметтер атқарады:

Либерализм

• “Либерализм” латын. либералис – еркін деген мағынаны білдіреді.
• Негізін салушылар: Дж. Локк, Ш.Л.Монтескье, А.Смит, И.Кант, Т.Джефферсон, А.Токвиль, Дж.Милль.
• Либерализм - ең жоғарғы құндылық әрі басымдық ретінде жеке еркіндікті ұстанатын идеология.
• Либералдық идеологияның негізгі принципі – адамның еркіндігі, тұлғаның табиғи құқықтары мен бостандықтарының қасиеттілігі мен ажырамастығы, олардың қоғам және мемлекет мүдделерінен жоғары тұруы.

Консерватизм

• Консерватизм (французша соnservatisme, латынша conservativus - сақтаймын, қорғаймын) - бағдарлардың, ұстанымдардың, қоғамның мемлекеттік-саяси жүйелерінің өміріне қатысты, ондағы адамның орнын анықтауға байланысты құндылықтардың әлеуметтік-философиялық және идеологиялық тұжырымдар жиынтығы.
• Консерватизмнің негізін қалаушыларға Эдмунд Берк, Жозеф де Местр, Фридрих фон Савиньи, Меттерних жатады.
• Консерваторлар монархияны қалпына келтіруге және феодалдық-аристократиялық құрылыстың дәстүрлі құндылықтарын қайта түлетуге тырысты.Олардың ойынша, ортағасырлық тәртіп, қауымдастық қатынастар, отбасы, мектеп, шіркеу қоғамды біріктіреді, оның бірлігін және дамудағы сабақтастығын қамтамасыз етеді. Өмірде әдет-ғұрып, дәстүр негізгі рөл атқарады.

Коммунистік

• Коммунистік (латын. коммунис – жалпы) идеялар XIX ғасырдың орта кезінде дүниеге келген.
• Негізін салғандар Карл Маркс пен Ф.Энгельс. Олардың ойынша, социализмді орнататын бірден-бір күш – жұмысшы табы.
• Социалистік революция нәтижесінде ескі мемлекет түбірімен қиратылады да, оның орнына жаңа мемлекет – пролетариат диктатурасы орнайды. Жеке меншікті жойып, қоғамдық меншікті орнатқысы келді. Коммунистік қоғамда мемлекет, саясат болмайды деп санады.

Социал-демократия

• Социал-демократия идеологиясы “демократиялық социализм” идеясын алға тартты.
• Басты құндылықтары – еркіндік, теңдік, әділеттілік және ынтымақтастық.
• Саяси демократияға мынадай негізгі принциптер кіруге тиіс: адам құқықтары, сөз, ой-пшкшр, баспасөз, білім алу, ұйымдар құру, дінге сену бостандығы, өзін-өзі басқару және т.б.
• Қазір социал-демократтар экологиялық қауіпсіздікке, адамды қоршаған ортаны жаңартуға, жандандыруға көп көңіл бөлуде.
• “Демократиялық социализм” тұжырымдамасы Швеция, Австрия, Швейцария, Норвегия және т.б. Еуропа елдерінде табысты іске асуда.

Фашизм

Саяси мәдениет