Сыйғызып, сары майдай сақтап, шашпай-текпей урпагына жалғастыра алатын тіл екендігін айта келіп, академик Ә.Қайдар
жүктеу/скачать 13,35 Kb.
|
|
сыйғызып, сары майдай сақтап, шашпай-текпей урпагына жалғастыра алатын» тіл екендігін айта келіп, академик Ә.Қайдар «... этностың дүниеге келуіне ұйтқы болған да тіл, рухани мәдени омірдін өзегі де, өзін-өзі танып-білудің өлшемі де сол тіл »,- деп тілдін танымдык кызметіне жан-жақты түсінік берді. [5.11]. Ал қазақ тілін когнитивті аспектіде карастырған алгашкы енбектер катарынддда Г.Гиздатовтың «Сөйлеу қызметіндегі когнитивтік моделдер: типология мен динамикасы» атты зерттеуін айтуға болады. Ғалым қазақ тіліндегі сөйлеу кызметінің когнитивтік астарына терен барлау жасап, санадагы білімнін көріну денгейі, берілу тәсілдері кұрылымы мен динамикасы, когнитивтік моделдер типологиясы т.б мәселелерді жүйелі қарастырады [6]. Осы бағыттағы жазылған келесі манызды енбек авторларынын бірі Э.Н.Оразалиева «Когнитивті лингвистика: калыптасуы мен дамуы» атты зерттеуінде казак тіл біліміндегі когнитивті бағыттың қалыптасуы мен дамуы мәселелерін ғылыми парадигмаларға, теориялық тұжырымдарға сүйене отырып талдап, казак тіл білімінде танымдык агымдарды қалыптастыруға улес коскан енбектерін когнитивті аспектіде қарастырады [7]. галымдар Когнитивті лингвистиканың алғаш қазақ тіл білімінде калыптасуына үлес коскан енбектердін бірі Қ.Жаманбаеваның «Тіл қолданысының когнитивтік негіздері» атты зерттеуінде казак тілі деректері негізінде адамның ментальді әрекеттері мен зердесі, ойлау кабілеті, улттык таным-түсініктерінің көрінісін, тілдік сананың құрылымын аныкталып, эмоция, символ, тілдік сана концептілеріне талдау жасалып, гештальт теориясына түсінік беріліп, казак тіл білімінде когнитивті лингвистика ұғымдарының қалыптасуына ықпал етті Ғалым когнитивтік құрылымның концептуальды көрінісі, күрделі жүйе тудыру ерекшеліктері, экстремалды күй т.б мәселелерді қарастырған. Қазіргі кезде тілші ғалымдар «әлемнің тілдік бейнесі» деген мәселеге ерекше көңіл бөліп отырса, дүниенің тілдік бейнесінін бір белшегі боып табылатын дүниенің ғылыми бейнесі туралы, дәлірек айтканда, казак тіл білімінің ғылыми бейнесі туралы монографиялық еңбегінде ғалым Б.Қ.Қалиев әлемнің тілдік бейнесі мен ғылыми бейнесінің ортақ және айырма белгілері туралы: «Тілдік бейне мен ғылыми бейненің айырмашылықтары шамалы. Екеуінің де негізі-концептуальды (шынай) бейне. Екеуі де ұжымдық бейне. Екеуі де тілде көрініс табады. Жалғыз-ак айырмашылыктары бар. Ол-егер тілдік бейне ұлт өкілдерінің бәріне ортак болса, ғылыми бейне мамандар мен галымдарға ортақ. Тілдік бейне тілдік бірліктер (создер, сөз тіркестері, сейлем, фразеологизмдер т.б) аркылы жасалса, гылыми бейне ғылыми терминдер арқылы жасалады»,- дейді жүктеу/скачать 13,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|