Тақырып: Ұлттың мәдени кодын сақтаудағы қазақ тілі мен қазақ мәдениетінің рөлі. Жоспар: •
жүктеу/скачать 23,63 Kb.
|
1 2
|
Тақырып: Ұлттың мәдени кодын сақтаудағы қазақ тілі мен қазақ мәдениетінің рөлі. Жоспар: • Тіл және мәдениет • Мәдени код жайлы ұғым • Ұлттың мәдени кодын сақтаудағы қазақ тілі мен қазақ мәдениетінің рөлі және оның маңызы • Қорытынды Мыңдаған жылдар бойы адам ойы мен тәжірибесінің сансыз қазынасы жинақталып, сөзде мәңгі өмір сүреді. Тіл мен мәдениет – заманның жанды байланысы. Тіл мен мәдениеттің көмегімен адам өз халқының өткендегі және қазіргі кездегі рөлін сезінеді, мәдени мұраларымен, қоғам мен ұлттың рухани дамуының заманауи процестерімен танысады. Мәдениеттің қоғам өміріндегі маңызы орасан зор. Ол айна сияқты халықтың өмірін бар қайғысы мен қуанышымен, жоғалтулары мен табыстарымен бейнелейді. Патриоттық сезім мен этникалық бірегейлік соның негізінде жатыр. Мәдениет – халықтың өмірі, оның санасы мен жүрегі, өткені, бүгіні және болашағы. Әлем халықтарының рухани құндылықтары мен адамзат өркениетіне, мәдениеті мен әдебиеті тарихына орасан зор үлес қосқан Қазақстан халқының лайықты мәдени мұра. Қазақстан – осы жерді мекендеген әрбір адамның ортақ Отаны. Мәдениеттану ғылымында мәдени код түсінігі әлемді мәдени жағынан танудың кілті деп түсіндіріледі. Мәдени код-құбылыстардың түпкі мәдени мән- мағынасын түсінуге мүмкіндік береді (белгі, мәтін, рәсім, символ және т.б.).Кодсыз мәдени мәтіндердің де дұрыс, жоғары деңгейде болуы онда кандай кодтың қолданылуына байланысты. Мәдени код халық психологиясы мен санасын анықтайды. Дүниежүзілік тарихта дәуірге, мемлекеттік саясатқа және мәдениет деңгейіне сәйкес әлеуметтік-мәдени кодтардың рөлі өзгерді, бірақ олардың өзіндік ерекшелігі мен ұлттық ерекшеліктері сақталады. Осы республиканы мекендеген этностардың мәдениеті мен әдебиеті мен тілі қандай ерекше болса, Қазақстан халқының мәдени коды да өзіндік және бірегей. Қазақстан халқының мәдени коды қазіргі әдебиет пен өнерде көрініс тапты. Мемлекеттік тіл мен ұлттық мәдениет – екі түйін Ұлттың мәдени кодын сақтаудағы маңызы. Тіл – мәдениеттің айнасы, ол халықтың қоғамдық санасын, ділін, ұлттық мінез-құлқын, тұрмыс-тіршілігін, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, имандылығын, құндылықтар жүйесін, көзқарасын, дүниеге көзқарасын көрсетеді. Тіл – мәдениеттің қазынасы, қоймасы, қоршауы. Ол мәдени құндылықтарды сөздікте, грамматикада, идиомаларда, мақал-мәтелдерде, нақыл сөздерде, халық ауыз әдебиетінде, көркем және ғылыми әдебиеттерде, жазба және ауызша сөйлеу түрлерінде сақтайды.Сонымен қатар тіл мәдениеттің тасымалдаушысы, тасымалдаушысы болып табылады. Онда сақталған ұлттық мәдениет қазынасын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізеді. Ана тілін меңгеру арқылы балалар онымен бірге алдыңғы ұрпақтардың жалпылама мәдени тәжірибесін игереді. Ол тіл таңып, тілге сіңген дүниеге көзқарасы, менталитеті, адамдарға деген көзқарасы, т.б. арқылы адамның, ана тілінің тұлғасын қалыптастырады, яғни халықтың мәдениеті. Бұл тілді қарым-қатынас құралы ретінде пайдаланыңыз. Тіл – оның сөйлеушілерінің белгілі бір қоғамға жататындығының белгісі және этностың негізгі этнодифференциациялық белгісі. Осы екі қарама-қарсы функцияны диалектикалық түрде біріктіре отырып, тіл этностың өзін-өзі сақтау құралы болып шығады. Қазақ тілін алсаңыз, бір ауыз сөзбен бүкіл ұрпақ тарихын, тіпті дүниежүзілік тарихты түсіндіре аласыз. Ұлы даланың тілін бүгінде көпұлтты этностардың барлық өкілдері құрметтейді, өйткені оны білмейінше олардың өмір сүруін елестету мүмкін емес. Қазақстандықтардың отбасында ана тілін, салт-дәстүрін білу, мемлекеттік тілді құрметтеу және Қазақ халқының мәдениеті барлық басқа тілдермен тең және мәдениеттер. Мәдени код санадағы кез келген стереотиптер жиынтығымен байланысты бейнелер жиынтығын анықтайды. Ұлттың мәдени коды оның мінез-құлық реакцияларын түсінуге көмектеседі және халық психологиясын анықтайды. Қазақ тілінің ұлттың мәдени кодын сасақтаудағмаңызы қандай? • «Ұлттық салт-дәстүріміз бен әдет-ғұрпымыз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз бен той-думанымыз бір ауыз сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бізбен мәңгілікке сақталуы тиіс. Абай даналығы, Әуезов қаламы, Жамбылдың жанға толы жолдары, Құрманғазының сиқырлы үндері, аруақтың мәңгілік үні – рухани мәдениетіміздің бір парасы ғана». • Ұлттың мәдени коды – тілдің бір бөлігі болып табылатын мәдениет түрін түсінудің кілті, өйткені ол ата-бабадан келе жатқан қайталанбас мәдени қасиеттерді бойына сіңіреді. Мәдени код халық психологиясы мен санасын анықтайды. Дүниежүзілік тарихта дәуірге, мемлекеттік саясатқа және мәдениет деңгейіне сәйкес әлеуметтік-мәдени кодтардың рөлі өзгерді, бірақ олардың өзіндік ерекшелігі мен ұлттық ерекшеліктері сақталады. • Біздің республикамызды мекендеген этностардың мәдениеті мен әдебиеті мен тілі түпнұсқа болғаны сияқты Қазақстан халқының мәдени коды да төл және бірегей болып табылады. • Қазақстан халқының мәдени коды қазіргі әдебиет пен өнерде көрініс тапты. Қазақстан – осы жерді мекендеген әрбір адамның ортақ Отаны. Шығарма авторлары ұлтына қарамастан, өз Отанына деген өте жеке, эмоционалды қатынасымен ерекшеленеді. Өнер бірқатар ұлттық әдебиеттерде «Менің Қазақстаным» концепциясы еуразиялық мәдени-эстетикалық менталитет ретінде көрініс тапты. • Елбасы ұлт табысының факторын компьютерлік сауатты, ана тілін жетік меңгерген және шет тілдерін меңгерген адамның бәсекеге қабілеттілігінде көреді. Мемлекеттік тіл мен ұлттық мәдениет – ұлттың мәдени кодын сақтаудың екі басты құндылығы. Тіл – мәдениеттің айнасы, ол халықтың қоғамдық санасын, ділін, ұлттық мінез-құлқын, тұрмыс-тіршілігін, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, имандылығын, құндылықтар жүйесін, көзқарасын, дүниеге көзқарасын көрсетеді. Тіл – мәдениеттің қазынасы, қоймасы, қоршауы. Ол мәдени құндылықтарды сөздікте, грамматикада, идиомаларда, мақал-мәтелдерде, нақыл сөздерде, халық ауыз әдебиетінде, көркем және ғылыми әдебиеттерде, жазбаша және ауызша сөйлеу формаларында сақтайды. • Сондай-ақ тіл – ұлттық мәдениеттің бойында сақталған асыл қазынасын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші болғандықтан, мәдениеттің жеткізушісі, тасымалдаушысы. Ана тілін меңгеру арқылы балалар онымен бірге алдыңғы ұрпақтардың жалпылама мәдени тәжірибесін игереді. Ол тіл таңып, тілге сіңген дүниеге көзқарасы, менталитеті, адамдарға деген көзқарасы, т.б. арқылы адамның, ана тілінің тұлғасын қалыптастырады, яғни халықтың мәдениеті. Бұл тілді қарым-қатынас құралы ретінде пайдаланыңыз. Тіл – оның сөйлеушілерінің белгілі бір қоғамға жататындығының белгісі және этностың негізгі этнодифференциациялық белгісі. Осы екі қарама-қарсы функцияны диалектикалық түрде біріктіре отырып, тіл этностың өзін-өзі сақтау құралы болып шығады. Қазақ тілін алсаңыз, бір ауыз сөзбен бүкіл ұрпақ тарихын, тіпті дүниежүзілік тарихты түсіндіре аласыз. Қазақтарда «қасырет» деген сөз бар, оны басқа тілдерге аудару мүмкін емес. Оны жеткілікті жоғары деңгейде білетін қазақтың өзі ғана пайдалана алады. Бірақ «қасырет» сөзінің мағынасын түсінбес бұрын, алдымен «ноубет» ұғымын түсіндіру керек. Енді бұл белгілі бір уайым, біздің жағдайымызда тұтас бір халықтың, халықтың белгілі бір кезеңде орын алған мұңы. Бұл физикалық, уақытша шекаралар осы сөз деп аталады. Орыс тіліндегі ең қолайлы семантикалық өрнек «науқан» болып табылады. Қазақ мәдениетінің ұлттың мәдени кодын сақтаудағы рөлі қандай? • Жаһандану процестері ұлттық мәдениеттерге неғұрлым көбірек енген сайын, адамдар мәдениет, дәстүр, тіл, дін сияқты ішкі құрамдастарды белсенді түрде қорғауға тырысатыны белгілі. Яғни, жаһандық қайта құрулар кезеңінде халықтардың өзіндік болмысы мен нақты әлемде өзін-өзі анықтауға, өз болмысын қорғауға және сақтауға ұмтылуымен байланысты ұлттық бірегейлік мәселелері шиеленісе түседі. Ғасырлар бойына жаһанданудың болмай қоймайтын процестері ұлттық мәдениет жолдары жиі әкеледі ұлтаралық, конфессияаралық шиеленіс, көбінесе қақтығыстарға әкеледі. Қазақстанға және басқа елдерге ұлттық кодты сақтауға не көмектеседі? Бұл жерде мемлекеттік тіл сияқты көптеген факторлар әсер ететін шығар. Ұлттық идея, ұлттық мәдениет және т.б. Біз әрбір қабылданған фактордың ұлттың мәдени кодын сақтаудағы рөлін толығырақ қарастырамыз. • Мәдени код санадағы кез келген стереотиптер жиынтығымен байланысты бейнелер жиынтығын анықтайды. Ұлттың мәдени коды оның мінез-құлық реакцияларын түсінуге көмектеседі және халық психологиясын анықтайды. Ұлттық бірегейлік пен этностардың тілін, мәдениетін, салт-дәстүрі мен әдебиетін сақтау және біріктіру мәселесі әрқашан тиімді шешілген мәселелердің бірі болды және болып қала береді. • Қазіргі әлемде ұлттық мәдениеттердің тозуы және олардың арасындағы шекаралардың бұлыңғырлануы күшейіп келе жатқаны белгілі, соның нәтижесінде көптеген елдердің тұрғындары бірдей дерлік мәдени үлгіні қабылдайды. Жаһандану процесінде пайда болатын қоғамның ерекшелігі – жекелеген ұлттық мәдениеттердің эксклюзивтілігі жоғалады. Егер жапон мәдениетін алатын болсақ, онда әлемдегі көптеген адамдар үшін бұл культке айналды, өйткені барлығы кимоно киімін, түрлерін біледі күрес, жапон шайы, мінез-құлық. Тіпті гейша да культ болды. Ұлттық элитамыз «Алаш» партиясы өткен ғасырдың басында қазақ мәдениетінің ерекшеліктерін сақтауды алдымызға дәл осындай мақсат қойды. Қазақтың қашанда өзіне тән ерекшеліктері болған. Дастарханға ет беру мүмкіндігін айтайық. Бұл мәдениет емес пе? Немесе сол қымыз: қалай дайындалады, қалай беріледі, қазақтың киімі, қалыңдық ұзату немесе қалыңдықты күйеу үйінде қарсы алу да әдемі культ. Бұл біздің мәдениетіміздің жапондықтардан да, әлемнің басқа халықтарынан да кем түспейтін ерекшеліктері. жүктеу/скачать 23,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2