ҚТӘ – 203 абдырахманова қалия эксперименталды лингвистика әдістері
жүктеу/скачать 30,03 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Индукция және дедукция.
|
ҚТӘ – 203 АБДЫРАХМАНОВА ҚАЛИЯ ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫ ЛИНГВИСТИКА ӘДІСТЕРІ Лингвистикалық әдістер тілдік тұлғаларды зерттеу мен сипаттаудың принциптері мен әдістерінің бірыңғай жиынтығын білдірмейді. Керісінше, бұл жеке тіл білімінде және нақты лингвистикалық зерттеулерде әртүрлі комбинацияларда және әртүрлі пропорцияда қолданылатын бірін-бірі толықтыратын және/немесе бірін-бірі жоққа шығаратын әдістердің өзіндік «мәзірі». Оның үстіне бұл жиынтық тұрақты емес. Ол үнемі байып отырады, белгілі бір әдістерге деген көзқарас та өзгереді: әртүрлі тарихи кезеңдерде және әртүрлі ғылыми мектептерде бір әдіс лингвистикалық тәжірибеде басым болуы мүмкін немесе керісінше, ғылыми дискредитациялануы мүмкін. Барлық «белгілі лингвистика» және барлық ғылыми парадигмалар үшін лингвистикалық әдістерді толық санап шығу мүмкін емес. Біз, ең алдымен, сипаттамалық және теориялық лингвистиканың мәселелерін шешуге бағытталған әдістермен шектеліп, тіл білімінің қазіргі жағдайы мен оның әдіснамалық артықшылықтары туралы кейбір жалпыланған идеядан шығамыз. Индукция және дедукция.Индуктивті және дедуктивті зерттеу әдістерінің логикалық қарама-қайшылығы белгілі. Тіл білімін қамтитын эмпирикалық ғылымдарда бұл қарама-қайшылық зерттелетін объектінің табиғаты (мәні) мен зерттеушіге қолжетімді эмпирикалық материал (фактілер) арасындағы қайшылықпен байланысты. Жоғарыда атап өткеніміздей, тіл білімінің объектісі – тіл зерттеушіге тікелей бақылауда берілмейді. Зерттеушінің байқаған эмпирикалық материалы тіл туралы жанама дәлелдер, атап айтқанда, тілдік әрекет өнімдері (лингвистикалық өрнектер). Бірыңғай тілдік фактілердің саны шексіз, сондықтан барлық фактілерді жинақтау түбегейлі шешілмейтін міндет болып табылады және зерттеудің түпкі мақсаты бола алмайды. Фактілер зерттеушіге тілдің маңызды қасиеттерінің тасымалдаушысы ретінде ғана қажет, өйткені фактілердің шексіз жиынтығы олардың артында тұрған шекті және өте шектеулі субъектілер жиынтығының жүзеге асуы болып табылады. Осылайша, тіл білімінің мақсаты осы тұлғаларды ашу және осы тұлғаларға сілтеме жасау арқылы бақыланатын фактілердің шексіз жиынтығын сипаттау болып табылады. Мұндай жағдайда ғылыми зерттеу процесі екі жақты болуы мүмкін: фактілерден субъектілерге немесе субъектілерден фактілерге. Ғылыми процесті тұтастай ұйымдастырудың индуктивті әдісі нақты құбылыстарды (фактілерді) кейіннен жалпылау және фактілерден олардың негізінде жатқан субъектілерге көшу арқылы жинақтау мен құжаттаудан тұрады. Дедуктивті әдіс, керісінше, бастапқы нүкте ретінде белгілі бір болжамдарға негізделген субъектілердің постуляциясын және осы субъектілердің шындықты олардың байқалған фактілерге сәйкестігі (немесе сәйкес еместігі) арқылы тексеруді болжайды. Нақты лингвистикалық тәжірибеде индуктивті немесе дедуктивті әдісті таза түрде қолдану мүмкін емес, дегенмен нақты ғылыми мектептерде сол немесе басқа әдіске белгілі бір артықшылық жиі байқалады. Зерттелетін объектінің идеясын дәйекті нақтылаумен дедуктивті және индуктивті әдістерді циклдік қолдану ең өнімді болуы мүмкін. Атап айтқанда, бастапқы кезеңде тілдік тұлғалар туралы кейбір гипотезалар дедуктивті түрде алға қойылады, кейін олар байқалған лингвистикалық материалмен және индуктивті жалпылаулармен эмпирикалық жұмыс процесінде индуктивті түрде тексеріледі. Әдетте, бұл постулярлық мәндер мен индуктивті түрде алынған жалпылаулар арасындағы белгілі (кейде елеулі) сәйкессіздікті көрсетеді. Бұл келесі циклде жаңа дедуктивті конструкцияларды және оларды кейінгі индуктивті тексеруді талап етеді. жүктеу/скачать 30,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|