Тема:"Этнос""халық","ұлт""этикалық ұғым"
жүктеу/скачать 18,31 Kb.
|
|
Апталық тапсырма-5 Тапсырма-1 Тема:”Этнос””халық”,”ұлт””этикалық ұғым” Этнос ең алдымен, мәденитілдік қауымдастық. Этностың пайда болуында аумақ және әлеуметтік қарым-қатынас тілінің ортақтығы шешуші фактор болып табылады. Саяси кеңістіктің ор¬тақтығы мен халықтың әлеуметтік және шаруашылық әдістерінің ортақтығы да маңызды рөл атқаратыны сөзсіз. Қарастырып отырған ұғымдардың арасындағы ең кішісі – бұл этнос. Тарихи ұғымға жатады. Ұлт қалыптасар алдында этностық қауым деңгейінен өтеді. Этноста мемлекет не мемлекетшілдік деген түсінік болмайды. Бұл – қауым, жанұя. Ұлт пен халықтағы сынды қабат болмайды. Қатаң, тағайындалған басшы болмайды, қоғамдық абырой-беделге ие, жасы үлкен адам бас болады. Тілі мен мәдениеті бар. Ұзақ жылдар, ғасырлар бойы сақтайды.Этникалық ұйысудың басты тетігі салт-дәстүр, әдет-ғұрып түрінде мүраға қалатын мәдениет болып табылады. Этникалық қауымдастық мағынасындағы этнос ретінде көбіне бірыңғай атауы, ортақ мәдениет элементтері бар, тағдарлас тарихы бар, ерекше географиялық ортадағы топтық ынтымақтастық танытатын адамдар тобын атауға болады. этнос" ұғымына анықтама берген М. Вебер: "Этнос - мүшелері сыртқы бейнелерінің, әдет-ғұрыптарының үқсастықтарына қарай немесе ортақ отаршылық не көші-қонды басынан өткерген тағдырлас тарихына қарай өздерінің шығу тектерінің бір екендігіне сенетін топ". Бүдан кейін де көптеген зерттеушілер этносқа аумақ, тіл, дін ортақтығының негізінде өзінше анықтама беруге тырысты. Алайда, Л. Н. Гумилевтің пікірінше, аталған белгілердің бірде-бірі жалпыға бірдей, кез келген этносқа қолданыла бермейді, мүнымен бірқатар зерттеушілер келісті. Халық (тұрғындар) - қандай да бір аумақта тұрақты дамыған немесе бүкіл жер шарын жайлаған адамдар жиынтығы. Адамзат тарихының басым бөлігінде әлем халқы тым баяу өсті, ол әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің төмендігімен, адамның табиғатқа тәу- елділігімен түсіндірілді. Мәліметтер бойынша, біздің дәуіріміздің басында әлем халқы 250 млн. жуық болған. Әлем халқы алғашқы миллиардқа тек 1800-1804 жж. жеткен. Әлем халқының өсу қарқынының үдеуі XVIII ғ. басталады. Осылайша, 1800-1900 жж. аралығында әлем халқы 80%-дай өсті, ал екінші миллиардқа жету үшін бар жоғы 123 жыл уақыт кеткен. Халық дегеніміз – ұлт пен ұлыстардың уақыт өте келе бірігіп, тарихи жағынан қабаттасып, бітісіп кеткен бірлік. Мәселен, қазақ халқы ортағасырларда көптеген этникалық топтар мен ұлыстардың бірігуінен, сіңісуінен қалыптасқан. Қазақ халқының құрамында 92 ру бар деседі. Мұның бәрі көне замандарда бір-бір ұлыс пен этникалық бірлік болған топтар. Қазір олардың бәрі бірігіп, қазақ деген халықты құрап отыр. Кейде халық сөзі этноәлеуметтік ұғым ретінде қолданылып, кең мағынаға ие болады. Мәселен, Қазақстан халқы, Қытай халқы, Ресей халқы деп айтып жатамыз. Бұл – саяси аренада қолданылатын, мемлекеттілікті білдіру үшін айтылатын атау. Халық ұғымы – терең, тарихи ұғым. Қазақ халқы "халқым, елім" деген сөздерді ыстық көреді. Бұл сөз орыс тіліндегі "народ" түсінігімен мағыналас келгенімен, басқа тілден сәйкес сөзді табу қиындау. Ағылшын тіліндегі адамдар мағынасын беретін "people", испан тіліндегі "el pueblo", неміс тіліндегі "das Volk" сөздеріне жақын.
Бірақ, бұл жерде де түрлі түсінік бар. Мысалы, АҚШ-та ұлт деп этностарды да айта береді. Францияда nationalité – азаматтық пен ұлт мағынасында қолданылады. Францияда мигрант азаматтық алған соң осы елдің ұлты болып саналады. Ұлт – халық дамуындағы белгілі бір баспалдақ, кезең. Бұл кезде халық өзінің мемлекетін құрады. Мәселен, қазіргі француздарды халық деп те, ұлт деп те айтуға болады. Ұлт болатын себебі Францияда француз, бретон, корсика, эльзас-лотарингтер сынды этникалық қауымдар бар. Олар бұрында белгілі бір аймақтың, жердің иесі болғанымен, қазір олардың мемлекеті жоқ. Олар Франция деген елге бірігіп, француз халқы болып отыр. Бірақ араларында этникалық өзгешеліктер бар. Ұлт — қоғамды ұйымдастырудың анағұрлым кең тараған бірлігі. Негізінде XX-XXӀ ғасырлар ғаламдық деңгейдегі саяси ұйымдасудың негізгі бірлігі болып табылатын ұлттық мемлекетке сәйкес келуі керек. Ұлт мемлекетті қажетті заңдылықпен қамтамасыз етеді және тек ұлттық мемлекеттер халықаралық қатынастардың толыққанды субъектілері ретінде өмір сүре алады деген пікір қалыптасқан. Ұлттық емес мемлекеттер толыққанды болып есептелмейді. Олар не ұлттыққа айналуы керек, не өмір сүруін тоқтатуы керек. Этика-адам білімінің ежелгі және қызықты салаларының бірі. «Этика» термині ежелгі грек сөзінен шыққан «этос» (ethos), адамның әрекеті мен іс-әрекетін білдіретін, өзіне тән, әртүрлі кемелдік дәрежесі бар және индивидтің моральдық таңдауын болжайтын «этос» (ethos). Бастапқыда, Гомер кезінде, этос — тұрғын үй, тұрақты орын. Аристотель этосқа адам сипатындағы жақсылық ретінде (ақыл-ойдың ізгілерінен айырмашылығы) түсіндірген. Демек, этостан шыққан туынды-этикалық ( ethicos — адамгершілік, темпераментке қатысты) және этика-адам сипатындағы қайырымдылықты (батылдық, ұстамдылық, даналық, әділдік) зерттейтін ғылым. Қазіргі уақытта «этос» терминін әлемдік өркениеттің өзіне қауіп төндіретін тарихи жағдайларда көрініс табатын жалпы адамзаттық адамгершілік ұстанымдарды бөліп көрсету қажет болған кезде пайдаланады. Сонымен қатар, ертеде этос (Эмпедоклдегі алғашқы элементтердің этосы, Гераклиттегі адамның этосы) адамдардың әдет-ғұрыптары мен мінез-құлықтары олардың бірге өмір сүруі процесінде пайда болады деген маңызды бақылау білдіреді. Қазіргі уақытта «этика» сөзі өзінің бастапқы мағынасын сақтай отырып, философиялық ғылымды білдіреді, ал моральдық деп осы ғылыммен зерттелетін адамның нақты құбылыстары мен қасиеттері түсініледі. Орыс бастапқы моральдық тақырыптағы «адамгершілік» сөзі (мінез, құмарлық, ерік, мейірімді немесе ақаулы нәрсеге орналасу). «Адамгершілік» алғаш рет» Ресей академиясының сөздігінде «заңмен еркін әрекеттердің ақылдылығы» деп аталады. Мұнда «любомудрия бөлігі (философия. — И. К.), адамгершілік өмірге, құмарлықты қорғауға және адамның міндеттері мен лауазымдарын орындауға басшылық ететін тәлімдемелер, ережелер қамтылған». жүктеу/скачать 18,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|