Айырмашылығы
Тұрақты тіркес
|
Ұқсастығы
|
Айырмашылығы
Сөз тіркесі
|
Тұрақты сөз тіркесі-екі немесе одан да көп сөздің бастапқы мағынасы ескерілмей,бір ұғым ретінде қолданылып,бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқарады.
|
1.Кез-келген тіркес сөз тіркесі бола алмайды
1.Тұрақты тіркестер өз алдына сөз тіркесі бола алмайды.
|
Меңгеріле байланысқан сөз тіркестері барыс,табыс,шығыс,көмектес септікті сөз тіркестері.
|
Тұрақты тіркес:жүрек жұтқан,қоян жүрек.
|
Синтаксистік қызмет атқарады екеуіде.
|
Сөз тіркесі:таза дәптер,таза киім,әдепті кісі,баланың ісі.
|
Тұрақты сөз тіркестерінің тек өзіне ғана тән белгілері бар. Олар:
А.Лексикалық мәні
В.Грамматикалық категориялардың түрі
С.Компоненттік құрамы
|
Екеуіде белгілі бір сөйлем мүшесі бола алады.
|
Сөз тіркесі сөйлем құрау дағдыларын жетілдіреді.
|
Тұрақты тіркестердің құрамындағы жеке сөздер сөйлемнің бөлек-бөлек мүшесі болмайды.(М.Балақаев)
|
|
Сөз тіркесіне негіз болатын-сөз.
|
Тұрақты тіркестер екі түрлі болады:
А.Идиомалық тіркестер
В.Фразеологиялық тіркестер
|
|
Лексикалық және басқа түйдекті тіркестер «Cөз тіркесі» деген категорияға жатпайды.
|
Фразеологизмдердің көп мағыналығы-тұрақты тіркестердің екі я одан да көп мағына беруі.
|
|
Сөз тіркесінің құрамында кемінде толық мағыналы екі сөз болады.
|
Тіркес екі түрлі болады:
1.Құрамындағы сөздердің орнын өзгертуге немесе басқа сөздермен алмастыруға бола беретін еркін тіркес.Мысалы:үлгілі бала,үлгілі қыз.
2.Мағынасы бір тұтас,құрамын өзгертуге,басқа сөзбен алмастыруға болмайтын,бір сөздің орнына ғана жұмсалатын тіркестер.Мысалы.қой аузынан шөп алмас,ит жанды т.б.
|
|
Сөз тіркесі салаласа байланыспайды.
|
Фразеологизмдер сөйлемнің барлық мүшесі бола алады.(Х.Қожахметова)
|
|
Тіркескен сөздер анықтауыштық,толықтауыштық,пысықтауыштық қатынаста жұмсалады.
|
Тұрақты күйінде даяр қолданылады.
|
|
Сөздің тіркесуі екі түрлі болады:бірі-тұрақты сөз тіркесі,екіншісі-еркін сөз тіркесі.
|
Құрылымдық-семантикалық үлгіден тыс қалыптасқан.
|
|
Сөз тіркесі болу үшін сөздер белгілі заңдылықпен байланысады.
1)Жалғау арқылы 2)Шылау арқылы 3)Орын тәртібі арқылы 4)Интонация арқылы
|
ал фразеологизмге қатысты сөздердің орны тұрақты болады.
|
|
Сөз тіркесіндегі сөздің орын тәртібі еркін болады.
|
Фразеологизм өздігінен сөз тіркесі бола алмайды.
|
|
Сөз тіркесіндегі әрбір сөздің өзіндік синтаксистік қызметі болады.
|
Фразеологизмдердің матасуында ілік септігінің түсіп қалуы кездеспейді.
|
|
Құрамына қарай сөз тіркесі жалаң сөз тіркесі, күрделі сөз тіркесі және аралас сөз тіркесі болып үшке бөлінеді.
|
Бағыныңқы сыңардағы қабыса байланысқан фразеологизмдер басыңқымен қатар тұрып та , алшақ тұрып та байланысады.
|
|
Сөз тіркесінің негізі-сөз таптары.
|
Фразеологизмдердің сөз тіркесін құрау процесінде интонация арқылы байланыс өте аз кездеседі.
|
|
Матаса байланысқан сөз тіркестері зат есім мен зат есімнен құралған сөз тіркестері.
|
Фразеологизмнің басыңқы сынарымен тіркес жасауына дәнекер болатын тағы бір топ-көмекші есімдер мен көмекші етістіктер.
|
|
|
Фразеологизмдер өзінің күрделілігіне қарамастан,сөйлем ішінде дара сөздер сияқты байланысқа түседі,түрленеді.
|
|
|
Фразеологизмдер есім сөздермен барыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктер арқылы тіркеседі.
|
|
|
Фразеологизмді байланыстыратын синтетикалық тәсілдер:септік,тәуелдік,жіктік,көптік,септік жалғауларымен келетін көмекші есімдер мен септік жалғаулы,есімше тұлғалы көмекші есімдер.
|
|
|
Мағынасы бірдей, құрамындағы сөздерді алмастыруға келмейтін сөздер.
|
|
Құрамындағы сөздерді өзге сөздермен және сөздердің орнын ауыстыруға болады. Сөздердің мағыналарымен байланыста болады.
|
Мысалы:
|
|
Мысалы:
|
Таяқ тастам жер
Ит өлген жер
Қас пен көздің арасындай
|
|
Әдемі көйлек десек оның орнына жылтыр көйлек, сәнді көйлек, ұзын көйлек, қысқа көйлек деп өзгерте аламыз.
|
Құрамындағы сөздерді өзгертуге келмейді.
|
|
Сөз тіркесі - сөйлем құраудың құралы.
|
