Закон Республики Казахстан «О социальной, медико-педагогической, коррекционной поддержке детей с ограниченными возможностями»

Вестник ПГУ №2, 2010

16

6. Маллер А.Р. «Новое в организации помощи детям-инвалидам», 

Дефектология. - №1/1996г.

7. Малофеев Н.Н. «Дети с трудностями в обучении».

8. Закон Республики Казахстан «О социальной, медико-педагогической, 

коррекционной поддержке детей с ограниченными возможностями» - А., 

2002.

Түйіндеме

Мақалада арнайы білім жүйесіндегі терминологиялық 

жаңалықтар қарастырылады.

Resume

In thearticle are considered the news of terminology in the special 

education system.

ƏӨЖ 1 004:811.512.122

ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ 

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Д.С. Әдільбаева 

Инновациялық Еуразиялық университеті, Павлодар қ.

Жаңа ақпараттық технологияны адамзат қызметінің барлық саласына 

енгізу ақпараттық қоғамның басты көрінісі болып отыр. Ақпараттық техниканы 

үздіксіз білім беру жүйесінде пайдалану оқытудың педагогикалық технологиясы, 

оқытудың ақпараттық технологиясы, оқытудың компьютерлік технологиясының 

туындауына  себеп болды. Ақпараттық технологиялар деп өмірдің түрлі 

саласында информация өндейтін амалдарды орындауға арналған техникалық 

және программалық саймандар жиынтығын айтады [1].

Оқытудың ақпараттық технологиясы деп оқушының өз бетімен 

танымдық іс-әрекетін дамытуға оқыту мен оқуды басқаруға, сондай-ақ оқу 

мен практикалық есептерді ойындық, адам-машиналы тұрғыдан шешуге 

бағытталған әдіснамалық, психологиялық педагогикалық, бағдарламалық-

техникалық және ұйымдастыру құралдарының кешенін айтады [2]. 

Білім берудегі жаңа ақпараттық технология деп оқу мен оқу-тәрбие 

материалдарының, үйретуге арналған есептегіш техника мен аспаптық 

құралдарының жиынтығы, есептегіш техника құралдарының оқу үрдісіндегі 

рөлі мен орнын, оқытушы мен оқушылардың еңбегін жетілдіруде оларды 

пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесін айтады [3].

серия 

ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ

17

Бүгінгі күні ақпараттық және бағдарламалық білім беруді қаматамасыз 

ету жетістіктерді негізінде білім алудың ауқымды мүмкіндіктері туып отыр. 

Кез келген адам білім алу барысында білімнің сапалы болғанын қалайды. Бұл 

кезекте ақпараттық технологияның атқарар рөлі ерекше. Алайда, интернет 

желісі сияқты жаңа телекоммуникациялық жүйелердің пайда болуына  

байланысты ақпараттық технологияның педагогикалық мүмкіндіктері 

өзгерді. Демек, оқыту үрдісінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке 

қоятын талаптарды қайта қарап, жетілдіріп жүйелеуді талап етеді.    

Қазақ тілі пәнінінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың 

мақсаты  оқу процесінде қатысушылардың дер кезінде тиянақты білім алуын 

қамтамасыз ету және  кәсіби  даярлау мен осы үдерісті оқытушы  тарапынан 

басқарудың жоспарлаған сапасына қол жеткізу болып табылады. 

 Қазіргі қазақ тілін оқыту барысында оқыту құралдары (компьютерлер, 

телекоммуникациялық байланыс құралдары, автоматтандырылған оқыту 

бағдарламалары, электронды оқу материалдары, қажетті интерактивті 

бағдарламалық және әдістемелік жабдықтар) әр түрлі оқыту түрлерін 

жетілдіруге мүмкіндік береді, оған қоса оқушылардың өзіндік жұмыстарын 

орындататын әдістемелік құралдар ретінде атқаратын жұмысының маңызы 

өте зор. Сондықтан орта кәсіптік оқу орындарының алдында тұрған жаңа 

мәселелерді жүзеге асыруға бағытталған оқыту тиімділігін арттыруға 

ақпараттық технологияны қолдану, оны жүзеге асыру мен оңтайландыруға 

тікелей әсерін тигізеді:

- оқушылардың өзіндік жұмысын арттыру;

- ақпараттың түрлі көздерімен жұмыс істеу біліктілігін  қалыптастыру;

- ақпаратты беру, өңдеу, сақтаудың қазіргі заманғы әдіс - тәсілдеріне 

оқушыларды үйрету;

- олардың  интеллектуалдық  және шығармашылық  қабілетін дамыту;

- өмірге икемдеуге себеп болатын әлеуметтік қызмет дағдыларын 

қалыптастыру [4].

Ю. К. Бабанскийдің айтуынша оқыту үрдісіне компьютерді енгізу 

оқушылардың оқу-танымдық белсенділігіне басшылық жасауда, оны 

интенсивтендіруде жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізеді [5].

Оқыту әдісі кезінде ақпараттық технологияның мүмкіндіктерін 

пайдаланудың дұрыс бағытының бірі — компьютерлік модельдеу, имитация 

және виртуальды стенд. Бұл бағыт оқушыға нақты құбылыстар мен 

объектілерді зерттеудің құралын айқындауға септігін тигізеді. Мысалы, 

виртуальды стендпен жұмыс істеген кезінде оқушылар компьютердің өз 

командасына берген бағасын көре алады. Бұл тұрғыдан алғанда шешімнің 

дұрыстығын ғана емес, сондай-ақ ұстанған бағыттың күшті және әлсіз 

жақтарын, жіберілген қателіктерді де оқушыларға көрсетіп отыратын 

интеллектуалды танымдық жүйелер де қолданылады.

Вестник ПГУ №2, 2010

18

Оқыту мотивациясы мен оқушылардың жұмыс істеу қабілетін арттыру 

үшін де компьютерлік оқу ойындарының алар орны ерекше. Өйткені 

жоғарыда айтылып өткендей сабаққа ақпараттық технологияны пайдалану 

танымдық ойындар әдістері оқу мотивациясын қалыптастырудың өз алдына 

жеке әдістері ретінде көрсетілсе, компьютерлік имитациялық модельдеуде 

бұл екі әдіс бірігіп, қойылған мақсатты шешуге зор ықпал етеді.

Осындай әдіс-тәсілдерді қазақ тілі пәнінде қолдану қоршаған ортадағы 

құбылыстарды өздігінен танып-білуге, олардың дамуын негіздейтін ғылыми 

тұжырымдамалардың қалыптасуына, игерілетін заңдылықтардың оқушылар 

жасаған компьютерлік моделінің негізінде осы тұжырымдамалардың 

дұрыстығын тексеріп отыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар оқушыны 

өзіндік жұмысқа бағыттай отырып, олардың танымдық белсенділігін арттыру, 

өзін-өзі бақылау мен өзіндік жұмысты орындату арқылы оқытудың сапасын 

жақсартып, оқуға деген қызығушылығын арттыруға да септігін тигізеді.

Қазіргі заманғы компьютерлік телекоммуникациялар әр деңгейдегі 

оқу ақпаратын алу және білім беруде дәстүрлі оқыту әдістерімен бірдей, 

кейде одан да тиімді түрде жүзеге асырады. Адамның компьютер көмегімен 

атқаратын оқу іс-әрекеттері өте күрделі және алуан түрлі. Оларды төменде 

атай отырып, біз бұл іс-әрекеттің негізінде оқушыларда шығармашылық 

ойлау пайда болатынына көз жеткіземіз:

- игерілетін теориялық  білімдер  жүйесінің   негізінде жатқан жалпы  

қатынастарды    табу    мақсаты    бойынша  оқу міндеттерінің шарттарын 

қайта қарау;

- аталған қатынастарды   графикалық және   белгі   түрінде модельдеу;

- қатынас моделін оның жалпы белгілерін игеру мақсатында қайта 

қарау;

- жалпы әдіс негізінде нақты практикалық міндеттерді бөліп алып, 

шешу;

 - алдыңғы іс-әрекеттің орындалуын бақылау;

  -берілген міндетті шешудің жалпы тәсілін игеру бағасы.

Ақыл-ойды   керек   ететін   оқу   іс-әрекеттерін   орындаудың 

шарттарымен байланысты оқу амалдары алуан түрлі және өзгермелі, себебі, 

осы шарттар әр түрлі оқу пәндерінің мазмұнына байланысты. Егер оқу іс-

әрекеті мен амалдың бір-бірімен байланыстылығын ескерсек, оның құрамын 

анықтау өте қиын болды. Сол себепті оқу үрдісінде электрондық және одан 

да күрделі техникалық құралдар бұрынан қолданылып келе жатса да, адам-

машина жүйесін жасауда елеулі қиындықтар да кездесіп тұрады.

Көрнекі құралдың жаңа заман талабына сай түрлерінен саналатын 

мультимедиалық энциклопедия, электрондық оқулықтар мен түрлі дыбыстық 

таспа материалдары бүгінгі таңда оқушылардың қай пәнді болмасын тез әрі 

терең, шығармашылықпен игеруіне мейлінше қолайлы жағдай тудырып отыр.

серия 

ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ

19

Оқу үрдісінің тиімді болуы ең алдымен оқу материалдарын оқу 

үрдісіндегі нақтылы жағдайларға қарай бейімдей білуге байланысты. Осы 

ұстанымды өркендету үшін қазіргі заманға сай телематикалық жүйелердің 

тигізер пайдасы зор.

Бұл жерде оқу үрдісіне сай бейімдеу туралы сөз болып отырған жоқ. Оқытудың 

түрлі әдіс-тәсілдерін зерттеп өндеушілер, оқытушылар оқу курсын немесе оқу 

материалдарын тартымды да ұғынықты етіп, жеңілдетуі туралы әңгіме етуде.

Мультимедиалық технологиялар мультимедиялық өнімдердің жасалу 

үрдісімен байланысты (яғни электрондық кітаптар, мультимедиалық 

энциклопедиялар, компьютерлерлік фильмдер). 

Ақпараттық технологияны оқытуда қолдану қоғамды ақпараттандырудың 

жалпы принциптеріне сай білім беруді сапалы түрде өзгертеді. Бұл жағдайда 

білім беру технологиясы ретінде оқу бағдарламасындағы оқыту мазмұнын 

жүзеге асыру әдісі болып табылады. Бұл әдіс қойылған дидактикалық 

мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін оқытудың формалары, әдіс-тәсілдері 

мен құралдарының жүйесі болып табылады. Ақпараттық-есептеу техникасы 

мен компьютерлік жүйелер құралдарын қолдану арқылы жүзеге асатын білім 

берудің технологиясы білім берудің ақпараттық және коммуникациялық 

технологиясы деп аталады.

Білім берудің ақпараттық технологиясын қолдануды кеңейту мен 

дамытумен оқыту тиімділігін арттыру үміті тығыз байланыста. Оқытудың 

дәстүрлі әдіс-тәсілдері пәндік білімнің жеткілікті түрде игерілуін қамтамасыз 

етуге ұмтылады. Ал инновациялық әдіс-тәсіл орынға оқыту үрдісінде әр 

оқушының әртүрлі жеке ойлау түрін дамытуды қояды.

Жаңа материалды жеткізудің жиі кездесетін түрі электрондық оқулықтар 

болып табылады. Электрондық оқулықтар бір мезгілде жаттығуларды, 

лабораториялық жұмыстар мен тесттерді, яғни бір мезгілде білім беру 

мен бақылау жасауды да құрайды. Жүргізілген тәжірибелер көрсеткендей, 

жаңа технологиялық оқыту кезіндегі сабақ сапасы мен оқу курстарының 

құрылымы дәстүрлі әдістермен әлде-қайда жоғары болады. 

Электрондық оқулықтың мазмұндық-амалдық компоненті гипермәтін 

арқылы жүзеге асырылады. Гипермәтіндер сол пән саласы бойынша бейне 

материалдарымен толықтырылады. Электрондық оқулықтың мотивациялық-

тұлғалық компоненті интерактивті жағдайдағы тапсырмаларды орындауға 

негізделген. Бұл әдістің жүзеге асуы, негізінен, оқыту әдістемесіндегі 

педагогикалық мәселенің дайындалу деңгейіне және сонымен қатар қашықтықтан 

оқыту әдістемесіне байланысты. Электрондық оқулықтың бағалық-нәтижелік 

компоненті тесттер арқылы жүзеге асады. Тест сұрақтарына жауап бергеннен 

кейін оқушы диаграмма түрінде өзінің білім деңгейін көре алады.

Электрондық оқулықтар оқушылардың шығармашылықпен жұмыс 

жасауына, яғни оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік 

Вестник ПГУ №2, 2010

20

береді. Электрондық оқулықтың ішкі мазмұны үнемі интернет желісі және 

де басқада электрондық кітапханаларымен толықтырылып отырады. Сөйтіп 

әр оқушы өз мүмкіндігінше, даярлығына сәйкес ақпарат, мәліметтер 

алып, танымдық өрісін кеңейтіп, белсенді жұмыс жасай алады. Оқытудың 

ақпараттық технологиясының оқу үрдісіне кеңінен енуі оқушының танымдық 

белсенділігін таныта отырып, электрондық оқулық көмегімен оқушыларды 

өзіндік жұмыс түрлерін орындауға баулиды.

Қазіргі кезде оқу пәндері бойынша қазақ тіліндегі электрондық 

басылымдарға деген сұраныс өте жоғары. Негізгі білім мазмұны 

оқулықта берілгендіктен, электрондық басылымды жасауға оқытушы аса 

жауапкершілікпен қарап, оны жасаудың технологиясы мен әдістемесін білуі 

керек. Баспа түріндегі оқулыққа қарағанда, ғылым мен техника саласындағы 

соңғы жаңалықтар мен өзгерістерді электрондық оқу басылымдарына енгізу, 

оқулық мазмұнын жаңарту әлдеқайда жеңіл болады.

Электрондық оқулықтар арқылы: 

- педагогикалық еңбекті автоматтандыру мен интенсификациялауға 

(оқыту жүйесін жоспарлауда, сабаққа дайындау барысында, оқу мақсатына 

сәйкес оқу материалын іріктеуде);

-оқытудың ойын түрлерін іске асыру (іскерлік,бақылау- 

тесттілік т.б.);

-оқушының  ақыл-ойын, энергиясын шамалайтын экономикалық 

талаптарды қамтамасыз ету;

-имитациялық модельдеудің   динамикалық    нәтижелерін көркем   түрде   

беру мен нақты обьектілерді машиналы түрде имитациялау;

-хабардың мультимедиалық және   гипертекстілік   берілуін қолдану;

-оқушының жеке қабілетін ескеру және достық интерфейсті қалыптастыру 

арқылы жұмыста жағдай жасау;

-үлкен ақпараттық массивтердің сақталу қарапайымдылығы [6].

Қорыта келгенде, оқыту үрдісінде компьютерлік бағдарламалық құралдарды, 

компьютерді пайдалану арқылы оқушыларда танымдық белсенділігінің  жоғары 

деңгейін және білім сапасын арттыруды қаматамасыз етеді.

ӘДЕБИЕТТЕР

2. Истаев С.Ә., Мұхамеди А.К., Ахметова О.С. Компьютерлік технология 

негіздері курсқа арналған практикум // - Алматы: Дарын. Әдістемелік оқу 

құралы.- 2000.- 147б. 

3. Занков Л.В. Наглядность и активизация в обучении.-М: учпедгаз,1960.-34с.

4. Монахов В.М. Проектирование и внедрение новых технологий оучения 

// Советскакя педагогика.-1990.№7.-С.17-23.

5. Дацюк Г.И. Психолого-педагогические особенности применения 

информационных-коммуникационных технологий в учреждениях общего 

серия 

ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ

21

среднего образования. 19.00.13. Дис.канд.пед.наук; - М., 2001. - С.30-62.

6. Бабанский Ю.К. Оптимизация процесса обучения: Общедидактический 

аспект.-М.; Педагогика.-1977.-254с.

7. Соболева Н.Н., Гомулина Н.Н., Брагин В.Е., Мамонтов Д.И. 

Электронный учебник нового поколения // Информатика и образование.-

2002. № 6-67с.

Резюме

В статье рассматривается эффективность  использования 

информациионных технологий при обучении казахскому языку.

Resume

In the article there considered the effective teaching of the  Kazakh 

language using information technologies.

УДК 372.881.111.1

О ПРОБЛЕМАХ МЕЖКУЛЬТУРНОЙ КОММУНИКАЦИИ 

И О РОЛИ НАЦИОНАЛЬНО - КУЛЬТУРНЫХ 

СТЕРЕОТИПОВ

А.К. Аипова

Павлодарский государственный университет им. С. Торайгырова

В связи со все большей интеграцией стран Европы, с глобализацией 

мировой экономики остро встают вопросы межнациональных контактов, 

межкультурных отношений, развитие которых стимулируется как политическими, 

экономическими факторами, так и постоянно расширяющейся сетью Интернет. 

Проникая в дом человека, Интернет разрушает те барьеры, которые веками 

разделяли людей не только идеологически, но и этнически. Тесная, неразрывная 

связь языка всегда была  очевидной и бесспорной. Так как, с одной стороны, 

язык является системой, которая позволяет собирать, сохранять и передавать 

из поколения в поколение информацию, накопленную коллективным сознанием. 

С другой стороны, аналогичную функцию хранения и передачи коллективных 

знаний определенного рода выполняет культура, представляющая собой, по 

Ю.М. Лотману, совокупность внегенетически (ненаследственно) приобретенной 

информации, способов ее организации и хранения. В силу общности функций 

язык и культура постоянно взаимодействуют в диалоге между собой.

Социолингвистика, этнолингвистика, психолингвистика, кросс-

культурная, контрастивная и интерязыковая прагматика рассматривают