Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

134

қасиет  жайлы  теориялық  түсініктер 

негізінде  қойылады,  олардың  беку- 

лері  қойылған  конструктың  В-гін 

көрсетеді, яғни тестің конструктивті 

В-гін көрсетеді.

Конвергентті  және  дискриминант- 

ты В. өлшенетін фактордын пункт- 

теріне сәйкестікті тестің конвергент- 

ті В. қамтамасыз етеді. Иррелевант- 

тық  факторларға  қатысты  пункттер- 

ді  теңестірумен  қамтамасыз  ететін 

дискриминантты  В.  жатады.  Эмпи- 

рикалық түрде ол өлшенетін қасиет- 

тен тәуелсіз тестің мәнді корреляция- 

сының  жоқ  екенін  көрсетеді.  Мыс., 

Айзенк  теориясы  тұрғысынан  Тей- 

лор тесті релевантты фактор – «ней- 

ротизмге»  қатысты  конвергентті  В- 

гі болса да, «экстроверсия-интровер- 

сия» факторына қатысты дискрими- 

нантты В-ке ие емес.

Экспертті  эмпирикалық  валидиза- 

ция тест мазмұнын экспертті анализ- 

деуден айырмашылығы сол, эксперт- 

ті  эмпирикалық  валидизацияда  экс- 

перт тестпен емес сыналушылармен 

жұмыс  жасайды.  Эксперттер  сына- 

лушыларды  стандартты  бақылауды 

қамтамасыз  етулері  керек,  бірақ  ол 

ылғида  мүмкін  бола  бермейді.  Сон- 

дықтан  да  практикада  субъективті 

бағалау  қолданады.  Бұрынғы  Кеңес 

психологиясында «жеке адамды топ- 

тық бағалау» деген ат алған. Топтық 

бағалау валидті информацияның қай- 

нар  көзі  болу  үшін,  бағалаушылар 

сыналушының келісімін алуы керек. 

Егерде топтық бағалау өзі сенімділік- 

ті таппаса, онда ол тестің В-гін тек- 

серуде  валидизация  критериясы  ре- 

тінде қолданылмайды. В.-тің ерекше 

мәселесі адамның белсенділігін пси- 

ходиагностикада объект ретінде ара- 

қатыстырумен байланысты. Оны «дұ- 

рыстық»  негізімен  қамтамасыз  ету 

мәселесі деп түсінеді.

Өзіндік  есептің  дұрыстығы  тәуелді 

болатын  психологиялық  факторлар- 

ға жататындар: 1. Білім факторы. Сы- 

налушыда аз болсын, көп болсын мы- 

надай  түсініктер  болады:  а)  тестегі 

мінез-құлық факторлары сыналушы- 

да шынында да бар ма? б) ой-пікірде 

жазылған нақты мінез-құлықтың ар- 

тында  қандай  жеке  басты  қасиет 

психолог үшін жасырын жатыр? в) бұл 

қасиет  әлеуметтік  жетістікпен  қан- 

дай арақатыста болады? 2. Әлеумет- 

тілік қажеттілік – сыналушы өзі жай- 

лы  әлеуметтік  құптайтын  информа- 

цияны береді. 3. «Индивидуалды әдеп» 

факторы.  «Мен»  концепциясы  және 

«мен бейнесі» қатысады, сыналушы 

тест  кезінде  осы  әрекет  тактикасын 

қолданады.  В.-ті  тексеру  жолдары: 

1. Диагностикалық конструктың тео- 

риялық анализі, тестен өтетін психи- 

калық  қасиеттің  концепциясын  жа- 

сау.  Өзара  байланысқан  диагнос- 

тикалық  конструктардың  жүйелерін 

табу (әдебиеттің көмегімен).

Онда жаңа диагностикалық конструкт 

белгілі бір құрылымды-функционал- 

ды  байланыстармен,  қатынастармен 

сипатталады.  Конструктивті  В-ті 

тексеру арқылы корреляциялық экс- 

перимент  нәтижелерін  прогноздау. 

2.  Әртүрлі  мінез-құлық  жағдайында 

көрінетін  конструктың  шамаларын 

тіркейтін  біржақты  көрсеткіштер-

эмпирикалық индикаторлар жүйесін 

жасайтын  теориялық  конструктың 

құрамдас бөлігін табу. Тест пунктте- 

рін  құрастыру.  3.  Әдістеменің  тиім- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: