Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

ралы ілім – характерологияның өзін- 

дік  даму  тарихы  бар.  Характероло- 

гияның  негізгі  мәселелері  ғасырлар 

бойы  мінез  типтерін  сараптай  және 

әртүрлі  жағдайларда,  адам  мінез-

құлқын жобалау мақсатында зерттеу 

обьектісіне  айналады.  Мінез  жеке 

тұлғаның өмірге келгеннен кейін қа- 

лыптасатын құбылыс болғандықтан, 

қазіргі көптеген қолданылып жүрген 

оның  жіктелісі  жеке  тұлғаның  да- 

муының сыртқы факторларының не- 

гіздерінен бастау алады.

Шет ел ғалымдарының мінез типте- 

рін жіктеудің негізіне жатқызған бо- 

йы өлшемдері бар екені қақ.

Типологияның  негізіне  биотиптерді 

жатқызған  мінез  жіктелулерін  био- 

логиялық  деп  атауға  болады.  Бұл, 

мінез типтері мен биологиялық фак- 

торлардың  толықтай  байланысты- 

лығын  дәлелдейді.  Мінездің  мінін 

биологиялық  категория  ретінде  қа- 

растыру,  мінез  типтерін  түсінуде 

белгілі дәрежеде тәрбиенің маңызды 

рөлін  жоққа  шығару  дұрыс  болмас 

еді.

қарастарында  адамның  дене  құры- 

лымының типтерін немесе дене біті- 

мін мінез типтерімен тікелей байла- 

нысты  қарастыру  да  кездеседі.  Бұл 

жайт, АҚШ-та және батыс елдерінде 

кеңінен  тараған  Кречмердің  «Дене 

құрылысы және мінез» атты еңбегін- 

де баяндалған.

Дене  бітімі  деп  Кречмер  адамның,  

туа  біткен  дене  құрылымының  өз- 

гермейтін  ерекшеліктерін  түсінді. 

Адамның бет-пішіні, және ішкі сек- 

реция  бездерінің  жағдайларын  су- 

реттеуді пайдалана отырып, ол дене 

бітімінің  мынадай  төрт  типін  атап 

көрсетті: астеникалық, атлетикалық, 

пикникалық және диспластикалық.

Кречмердің  ұсынған  типологиясы 

жеткілікті  түрде  экспериментальдік 

тұрғыдан  дәделденбеді.  Осылай  ға-