Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

46

ды, сонымен қатар, отандық психоло- 

гиядағы  адамгершіліктік,  этикалық 

мәселелердің басым болуын анықта- 

ды.  Егер  еуропалық  психологияда 

тұлғадан  жоғары  біріктіруші  бастау 

болып, ойлау, адам жанындағы рацио- 

налдылық  мойындалса,  ал  отандық 

психология  сананың  тұлғадан  жоға- 

ры элементтерінің болуын жоққа шы- 

ғармай, оларды негізінен адамгерші- 

лік те көріп, олардың жеке тұлғалар- 

мен емес, халықтармен, ұлттармен шы- 

ғарылғанын атап көрсетті.

АНТРОПОЛОГИЯ – адам жөнінде- 

гі  ғылым.  Бұл  ғылымның  әртүрлі 

түсініктері  кездеседі:  негізінен  оны 

биологиялық (адамның және оның нә- 

сілдерінің пайда болуы мен оның ұйым- 

дасуының эволюциясы жөнінде) жә- 

не этнография, эволюциялық теория- 

лар, палеонтология, салыстырмалы пси- 

хология, нәсілтану және т.б. біріктіре- 

тін кешендік ғылым ретінде анықтай- 

ды. Америкалық антрополог Марга- 

рет  Мид  (1901-1978)  А.  –  бұл  адам 

мәселесі  жөніндегі  әртүрлі  зерттеу- 

лерді  синтездеуге  болатын,  жалғыз 

аумақ деген пікірді білдірген. Оның пі- 

кірі бойынша, А-ның негізгі міндеті 

гуманитарлық, жаратылыстану және 

қоғамдық ғылымдар арасындағы ше- 

караны бұзу болуы қажет. Ол біздің 

нормалардан  қатты  ажыратылатын 

қоғамдарды зерттеу кезінде адамдар 

тек әртекті мәдениет қана шабыт бере 

алатын жеке-дара таңдау мен жалпыға 

ортақ шыдамдылықтың жоғарғы дең- 

гейіне жете алады деген үміт білдір- 

ген. Неміс философы Иммануил Кант 

өзінің «Антропология» атты кітабын- 

да  (XVІІІ  ғасырдың  соңында  жазы- 

лып, 1900 жылы Санкт-Петербургте 

аударылған)  А.  адамтану  деп  түсін- 

ген. Ол бұл ілімде адамның өмір кей- 

пін, гигиенасын, тәуліктік еңбек уа- 

қытын  үйлесімді  ету  және  адамның 

ішкі  күштеріне  (рух,  ақыл-парасат, 

жауапкершілік сезімі, өзін-өзі реттеу 

және т.б.) көңіл бөлу арқылы аурулар- 

ды жеңіп, денсаулықты жасауға бола- 

ды деп жазған.

Оның  жүйесінің  негізгі  қағидасы  – 

өз күшін аямау, оларды той-думанмен 

және шамадан тыс жағдайды жасау- 

мен әлсіретпеу. Қоғамдық өмірдің құ- 

былыстарын  табиғи  пенде  ретіндегі 

жеке адамдардың қасиеттері мен қа- 

жеттіліктерімен  түсіндіру  Л.Фейер- 

бахпен жасалынды. Ол А. әмбебап ғы- 

лым  ретінде  түсінді.  Едәуір  толық, 

бірақ ұстамды және кейбір кезде сын- 

дық  көзқарасты  біз  Н.Г.Чернышев- 

скийден  байқаймыз.  А.  философия, 

психология және педагогиканың кей- 

бір қазіргі заманғы бағыттарына (эк- 

зистенционализм, психоанализ және 

т.б)  тән.  Ангропометрия  –  антропо- 

логияның бөлімі мен әдісі; адам де- 

несінің және оның бөліктерінің мөл- 

шерін анықтау. А. мағлұматтарының 

негізінде киім, үй жиһазы және бас- 

қа да бұйымдардың мөлшері жөнінде 

нұсқаулар  құрастырылады.  Жұмыс 

орнының параметрлеріне деген талап- 

тар адам бойын, аяқ-қолдарының ұзын- 

дығы, иығы, табанының көлемі, қол 

саусақтарының  және  т.б.  мөлшерін 

зерттеудің А-нан алынады. Неміс ан- 

тропологі Ф.Нолад бірнеше мың боз- 

балаларды зерттеп, мынадай қорытын- 

ды жасады: ата-ананың туған жерлері 

неғұрлым алшақ болса, соғұрлым ба- 

лаларының бойы ұзын болады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: