Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

460

1.  Байқалатын  объект  жөнінде  экс- 

периментатордың  күн  ілгері  болжа- 

мы (гипотеза) болуы тиіс.

2. Тәжірибені күн ілгері белгіленген 

жоспар бойынша арнаулы методика- 

ға (әдістеме) сай, сондай-ақ тәжірибе- 

ні  өткізу  үшін  жағдайын  (тиісті  құ- 

жаттар) дайындау.

3.  Зерттеуші  зерттейтін  құбылысты 

өзі табады және оған белсенді әрекет 

жасайды.

4. Эксперимент жүргізуші кейде зерт- 

теліп жатқан құбылыстарды коррек-

циялау;

5. Эксперименттің нәтижесін қайта- 

дан қарастыруға мүмкіндік туғызу.

6.  Эксперимент  нәтижелері  сандық 

және  сапалық  өңдеуге,  математика- 

лық  есептеулерге  ерекше  мән  беру 

т.б. Табиғи эксперименттің зертхана- 

лық эксперименттен өзгешелігі адам- 

ның  күнделікті  іс-әрекетінің  мазмұ- 

ны сақталады, зерттелетін құбылыс- 

ты міндетті түрде іске асыруға жағ- 

дайлар  жасалады.  Сонымен  қатар 

табиғи  экспериментте  байқау  әдісі- 

нің  және  эксперименттің  жағымды 

сапалары  араласып  келеді:  бірінші- 

нің табиғилығы, екіншісінің белсен-

ділігі.  Байқау  мен  эксперименттің 

аралық түрі болып есептелетін экспе-

римент табиғи эксперимент әдісі бо- 

лып табылады. Табиғи эксперимент- 

тің  негізін  салған  орыс  ғалымы  – 

А.Ф. Лазурский (1910). Оның негізгі 

мақсаты – зерттеудің эксперименттік 

сипатын  болмыстық  жағдайлармен 

ұштастыру.

Психологиялық-педагогикалық зерт-

теу  міндеттерін  шешетін  экспери-

ментті  психологиялық-педагогика- 

лық эксперимент деп атайды.

Әртүрлі жас кезеңдерінде шәкірттер- 

дің танымдық мүмкіншіліктерін зерт-

теуде,  жеке  тұлғаны  қалыптастыру- 

дың нақты жолдарын анықтауда рө- 

лі ерекше.

Адам  психологиясына  әсер  ету,  өз- 

герту  құралы  ретінде  эксперимент 

пайдаланылады. Оның осындай түрі 

қалыптастырушы  эксперимент  деп 

аталады. Өзіндік ерекшелігі сынада: 

ол бір мезгілде зерттеу тәсілі, соны- 

мен  қатар  зерттеу  құбылыстарын 

қалыптастыру әдісі қызметін атқара- 

ды.  Қалыптастырушы  эксперимент 

үшін  зерттелетін  психикалық  үрдіс- 

терге зерттеуші белсенді араласады. 

Қалыптастырушы эксперименттің не- 

гізін салушылардың бірі В.В. Давы- 

дов, эксперименттің бұл түрін гене- 

тикалық-моделдеуші эксперимент деп 

атады. Ол балалардың психикалық да-

муын зерттеуді, тәрбие және оқытудың 

бірлікте  болуын  қамтамасыз  етеді. 

Демек, қалыптастырушы эксперимент 

шәкірттерді тәрбиелеу мен оқытуды 

дамытушы әдіс болып табылады.

ПСИХОМЕТРИЯ  (грек.  меtrоп  – 

өлшем)  –  психикалық  процестердің 

уақыттық  сипаттамаларын  өлшеу; 

қазіргі уақытта психометрия дегенде 

көбіне психологиядағы өлшеулермен 

байланысты  мәселелердің  бүкіл  то- 

бы ұғынылады. Бұл тұрғыдағы ұғым- 

да  психометрияға  психофизика  да 

қамтылады. Психометриялық проце- 

дуралардың  аса  маңызды  белгісі 

олардың  стандартталғандығы  бо-

лып  табылады,  яғни  зерттеулердің 

мүмкіндігінше  неғұрлым  тұрақты 

сыртқы жағдайларда жүргізілуі көз- 

деледі. Алынған мәліметтер негізін- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: