Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

98

аударып отыру. Әдістің бұл түрін таң- 

дамалы байқау деп атайды. Осы атал- 

ған байқаулардың қандай түріне бол- 

са  да  қойылатын  талап  –  байқаушы 

бақылаған фактілерді баяндап қоюмен 

қанағат  етпей,  сол  құбылыстардың 

сырт көрінісіне сүйене отырып, ішкі 

сыры мен психологиялық мазмұнын 

ашуға міндеттілігі.

Б. кезінде – байқауға алынған объект- 

тің байқау бағдарламасын, жоспарын 

жасап алу қажет. Әйтпесе байқаушы- 

ның зейіні зерттеліп отырылған объект- 

тің екінші бір кездейсоқ сипаттары- 

на ауып кетуі мүмкін, ал мұндай фак- 

тілердің жиынтығы арқылы жасалған 

психологиялық байқау жалған болып 

шығуы ғажап емес. Психикалық үр- 

дістерді  зерттеудегі  өзін-өзі  байқау 

(интроспекция) әдісінің  бүгінде ма- 

ңызды  орны  бар,  сондықтан  оны 

объективтік байқау әдісіне жәрдемші 

әдіс ретінде пайдалану дұрыс.

Байқау  әдісімен  психикалық  құбы- 

лыстарды  көлденең  әсерлермен  өз- 

гертпестен, объектіні өзінің үйреншік- 

ті ортасында байқауға болады, соны- 

мен қатар байқау әдісі арнайы лабо- 

раторияларды,  қымбат  құралдарды 

керек етпейді. Б.ә. кейбір кемшілікте- 

рі де бар. Біріншіден, зерттеуші мұн- 

да өзіне керек құбылыстарды әп-сәт- 

те зерттей алмайды да, көп уақытын 

жіберіп  алады,  екіншіден,  байқауды 

әр уақытта тыңғылықты, ойлағандай 

ұйымдастыруға  жағдай  болмай  да 

қалады. Бұл әртүрлі кездейсоқ объек- 

тивтік (байқауға алынған оқушының 

сабаққа келмей қалуы), субъективтік 

(бақылаудың қиынға соғуы, зерттеуші- 

де  бақылағыштық  қасиеттің  жоқты- 

ғы т.б.) себептердің кездесетіндігіне 

байланысты.  Б.  –  өмірдегі  әртүрлі 

жағдайлардағы  адам  іс-әрекеті  мен 

қылықтарының  фактілерін  жинауға 

көмектесетін әдіс.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: