Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

177

ған  мақсаттарға  жетуде  кедергілер- 

ден өтетіндей жағдаятқа жұмылдыру. 

Іс-әрекеттер  мен  психикалық  үрдіс- 

терді өзінің саналы шешімдеріне ба- 

ғындырып, реттеу мүмкіндігі де ерік- 

тің  болуымен  түсіндіріледі,  бұл  да 

адамның  іс-әрекетінде  табандылық, 

шешімділік,  ұстамдылық,  батылдық 

және т.б. қасиеттердің көрінуі сияқты.

Еріктік реттеуді талап ететін барлық 

жағдаяттардың сан алуандығын (ке- 

дергілерді  жеңу,  болашақ  қамында- 

ғы  іс-әрекет,  түрткілер  қақтығысы, 

әлеуметтік нормаларға бағыну тала- 

бы мен адамның қалаулары арасын- 

дағы  кереғарлық  т.с.с.)  келесі  үш 

шынайылыққа сай болады:

1.  іс-қимыл  мотивациясы  жеткілікті 

болмағанда оған деген ынта-ниет ол- 

қылығын толтыру;

2.  өзара  қақтығысы  болғандай  жағ- 

дайда іс-қимылдың түрткілерін, мақ- 

саттарын, түрлерін таңдау;

3.  сыртқы  және  ішкі  іс-қимылдар 

мен  психикалық  үрдістерді  ырықты 

реттеу.

Еріктік  акт  –  адамның  өзін-өзі  бел- 

сенді түрде реттеуі мен ынталанды- 

руы.  Ерікті  психологияда  арнайы 

зерттейтін сала Е. психологиясы адам- 

ның  өз  мінез-құлқын,  қылықтарын, 

жүріс-тұрыстарын саналы түрде иге- 

ре алу мүмкіндіктерін қарастырады. 

Е.п.  мақсатты  қимыл-қозғалыстар- 

да  кездесетін  кедергілер  мен  қиын- 

шылықтарды жеңу механизмдері мен 

заңдылықтарын  зерттейді,  сонымен 

бірге  әрбір  жеке  адамның  ерікті  іс- 

әрекеттерінің  өзіндік  сипатын  тал- 

дайды.

Е.п.  еріктің  келесі  амал-кезеңдерін- 

де талдайды:

1. мақсат және оған жетуге ұмтылу;

2. мақсатқа жету мүмкіндіктерін түсіну;

3. ниет, тілектердің пайда болуы;

4. ниеттер тартысы және оның бірін 

қалау;

5. тоқтамға келу үшін мүмкіндіктер- 

дің бірін қалау; 

6.тоқтамға келген шешімді орындау.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: