1 – дәріс. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау пәнінің мазмұны
Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабақтарында экономикалық тәрбие және экономикалық білім алу мәселелері
жүктеу/скачать 228,94 Kb.
|
| 8.2. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабақтарында экономикалық тәрбие және экономикалық білім алу мәселелері
Жоспары: 1. ӘТБ сабақтарында оқушыларды экономикалық тәрбиелеу 2. ӘТБ сабақтарында экономикалық білім алу Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау бағдарламасы өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыруға және қоршаған ортаға бағдарлануға ғана емес, сонымен қатар үй шаруашылығымен байланысты экономикалық дағдыларды қалыптастыруға қатысты бөлімдер мен тақырыптарды қамтиды. Экономикалық мәселелерді қамтитын тақырыптар үлкен түзету және практикалық маңызға ие, экономикалық және үнемділік сияқты жеке қасиеттердің қалыптасуына ықпал етеді. Ақша қаражатын есепке алу және бөлу тәртібі, тамақ дайындаудың ұтымды әдістері, киімді жөндеу тәсілдері туралы Шаруашылық-тұрмыстық білім қорына ие бола отырып, VIII типтегі арнайы (түзету) мектептің түлектері масылдық пен дәрменсіздікті оңай жеңе алады. "Көмекші мектептің бітіруші сынып оқушыларының экономикалық білімі мен дағдыларының кейбір ерекшеліктері" мақаласында Т. Н. Старичченко ақыл-есі кем оқушылардің экономикалық білімінің ерекшеліктерін тізімдейді: 1. Материалдық игіліктерді жеке тұтыну мәселелерінде нашар хабардар болу. 2.Шаруашылық-тұрмыстық және шаруашылық ақшалай мәселелерде бағдарланудың жеткіліксіздігі, ақылға қонымды қажеттіліктердің қалыптаспауы. 3. Жоспарлау дағдыларының болмауы, шығындарды ұтымды бөле алмау. 4. Көптеген оқушылар үшін есептік операциялардың төмен деңгейі, абстрактілі есептеудің әлсіздігі, салмақ пен уақыт өлшемдеріне нашар бағдарлау. 5.Күнделікті өмірде кең таралған экономикалық ұғымдарды шектеулі, толық емес, жеткіліксіз түсіндіру (экономика, үнемділік, тиімділік және т.б.). Жоғарыда аталған ерекшеліктер маңызды білім беру және түзету жұмыстарын, әлеуметтік бағдарланған сабақтарда экономикалық тәрбие мәселелерін шешуді талап етеді. Экономикалық білім-бұл оқушылардің өндірістік қызметте де, күнделікті өмірде де қажетті экономикалық білімін, дағдыларын, дағдыларын, әлеуметтік маңызды жеке қасиеттерін қалыптастыру процесі. VIII типтегі арнайы түзету мектебінде экономикалық тәрбие мәселелерін шешу мыналарды көздейді: ♦ ақылға қонымды қажеттіліктерді қалыптастыру, оларды материалдық мүмкіндіктермен өлшеу мүмкіндігі; ♦ еңбек қызметі арқылы олардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға деген ұмтылысты тәрбиелеу; ♦ іскерлік, практикалық, үнемділік, экономикалық, экономикалық сияқты қасиеттерді тәрбиелеу; ♦ мектеп оқушыларын экономикалық біліммен, дағдылармен, дағдылармен қаруландыру; ♦ тәуелділікке, күтімсіздікке, паразитизмге теріс көзқарасты тәрбиелеу. Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында экономикалық жағынан тәрбиелеуде ақыл-ойы кем оқушылардың ие болуда аса маңызды. Адамдардың әлеуметтік-экономикалық өмір сүру жағдайларының өзгеруі, жалпы қоғамды реформалау VIII типтегі арнайы (түзету) мектеп бітірушілерінің терең және байыпты экономикалық дайындығын талап етеді. ӘТБ сабақтарында ұсынылған экономикалық сипаттағы бейімделген материалдар да бірқатар қиындықтар тудыратындығын ескеру қажет. Бұл қиындықтар ақыл-есі кем оқушылардың клиникалық психологиялық ерекшеліктеріне де, абстракцияның жоғары деңгейіне және игерілуі керек материал мазмұнының күрделілігіне байланысты. Тәжірибе көрсеткендей, оқушылар қоршаған экономикалық шындық туралы қарапайым білімді, нарықтық қоғам жағдайында өмірге бейімделуге қажетті дағдыларды игере алмайды. VIII типтегі арнайы түзету мектебінің түлектері-экономикалық әлеуметтену тұрғысынан халықтың ең осал топтарының бірі. Олардың табысы әрдайым дерлік төмен, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілік әлсіз, ал экономикалық мінез-құлық иррационалды. ӘТБ сабақтарында оқушыларді мақсатты әлеуметтік-экономикалық даярлау-бұл нақты қажеттілік. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабақтарында экономикалық білім мен дағдыларды қалыптастыру үшін педагогика ғылымдарының докторы Т. Н. Стариченко ұсынған келесі тұжырымдамалық көзқарастарға негізделген әдістемелік технологияны қолдануға болады: ♦ теорияның өмір мен практикамен байланысы принципі; ♦ оқушылардың өз мүмкіндіктерінің шегінен тыс әрекеттерін қамтитын қол жетімділік принципі; ♦ негізінен есте сақтауға емес, оқу материалының мағынасына, себеп-салдарлық тәуелділікті түсінуге бағдарлау; ♦ жылжымалы жалпылама логикалық схемаларды қолдана отырып, тақырыптарды зерттеу және т. б.; ♦ экономикалық мазмұндағы есептерді шешуде, есеп айырысу және басқа да практикалық тапсырмаларды орындауда, іскерлік құжаттарды ресімдеуде үлгі алгоритмдерін қолдану; ♦ әр түрлі сараланған және жеке көмек түрлерін пайдалану; ♦ оқушылардың материалы мен дайындығына байланысты ақпараттық түсіндіру, көрнекі, проблемалық, белсенділікті дамыту әдістерінің оңтайлы үйлесімі, сондай-ақ фронтальды, топтық, жеке оқыту формалары. Оқушылардың әлеуметтік-экономикалық дайындығында практикалық дағдыларды дамыту кезінде белсенді оқыту әдістерін қолдану өте маңызды. Бұл есеп айырысу тапсырмалары, нақты құжаттарды талдау, іскери құжаттарды рәсімдеу, экономикалық мазмұндағы мәселелерді шешу, нақты жағдайларды талдау, рөлдерді ойнау (драматизация), модельдеу ойындары және т. б. болуы мүмкін. Бұл жағдайда оқушылардың ауызша және жазбаша арифметикалық есептеулердегі қателіктерін ескеру қажет. Сондықтан, Орта мектептегі ӘТБ сабақтарында микрокалькуляторды қолдану ұтымды. Бұл оқушылардың есептеу дағдыларын өзектендіруге байланысты практикалық тапсырмаларды орындау нәтижелерін едәуір жақсартады. Микрокалькулятор алгоритмі жоғары сынып оқушыларының көпшілігін игереді және қарапайым арифметикалық амалдарды оңай шығарады. Практикалық жұмыстар әрдайым үлкен қызығушылық тудырады, өйткені олардың мазмұны қоршаған шындықтан алынған және оқушылардің жеке тәжірибесімен оңай байланысты. Экономикалық кітаптағы отбасылық бюджеттің есебін жүргізу үлгілерінің дәптерлеріне оның құны мен ауыстыруды қажет ететін заттар көрсетілген отбасы мүлкінің тізімін қамтитын жазбалар пайдалы болады. Әр сабақта оқушылардың білімі мен дағдылары тексеріледі. Бұл сауалнама немесе жаттығулар мен тапсырмаларды орындау болуы мүмкін. 10-15 минутқа арналған шағын жазбаша тексеру жұмыстары жеке сабақтарға қосылады. Мұнда қарапайым есептеу тапсырмалары немесе бақылау тестілері қолданылады. Әлсіз оқушылар үшін тапсырмалардың жеңілдетілген нұсқаларын қарастырған жөн. Сыныпты жұмыстың мазмұны мен тәртібімен алдын-ала таныстыру міндетті болуы керек. Тақырыпты, бөлімді зерделегеннен кейін оқушылардың білімін қалпына келтіру, жүйелеу және тереңдету мақсатында бақылау-жинақтау сабақтары өткізіледі. Бұл сабақтарда оқушылар білімді жаңа жағдайда қолдануға тырысады. Экономикалық сипаттағы тақырыптарды зерттеуде көбінесе аралас сабақтар қолданылады, ал тақырып соңында – бақылау жалпылама. Аралас сабақтар оқу процесінің барлық буындарын қамтиды: білім мен дағдыларды қалыптастыру, бекіту, қолдану, меңгеруді тексеру. Мұндай сабақтарды ұйымдастыруда оқушыларді оқу материалының мәнінен алшақтатуға жол бермейтін оқыту әдістерінің оңтайлы үйлесімі ерекше маңызды. Бұл схема репродуктивті әдістер басым болатын сабақтың құрылымына жатады. 1 . Оқушыларды ұйымдастыру. 2. Алдыңғы материалды қайталау . Егер осы сабақтың мазмұны алдыңғы тақырыппен тығыз байланысты болса, сабақ сауалнамадан басталады. Егер тақырып алдыңғымен тығыз байланысты болмаса, оқу процесінің барлық буындарын қамтитын аралас сабақтар – білім мен дағдыларды қалыптастыру, шоғырландыру, қолдану, ассимиляцияны тексеру – жаңа материалды ұсынудан басталуы керек. Бұл жағдайда сыныпты олардың өмірлік тәжірибесіне сүйене отырып, жаңасын қабылдауға дайындау қажет. 3. Сабақтың тақырыбы мен міндеттерін хабарлау. 4. Оқушыларды нақты мысалдарға оның практикалық маңыздылығына сендіру арқылы жаңа материалды қабылдауға мотивациялық көзқарас құру. 5. Түсіндіру, әңгімелесу, символдық көрнекілік әдістерін қолдана отырып, теориялық мәліметтерді тиісті практикалық іс-әрекеттерді орындау үлгісін көрсетумен және оқушылардың ұқсас жаттығуларымен (мұғалімнің басшылығымен білім мен дағдыларды алғашқы бекіту) байланыстыру. 6. Оқушылардың практикалық жұмысы негізінен репродуктивті-фронтальды немесе топтық. Үлгі бойынша жаттығулар. 7. Жаңа практикалық іс-әрекеттерді пысықтау бойынша оқушылардың өзіндік жұмысы. Білімді ұқсас өзгермелі жағдайда қолдану. 8. Оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жұмысты бағалау және қорытындылау. Барлық аталған қадамдар сабақтың құрылымына толық енгізіле алмайды. Оларды таңдау сабақтың мақсатына және оқушылардың білім жағдайына байланысты. Келесі схема сабақтың құрылымына іздеу әдістерін қосуды қамтиды: 1. Оқушыларды ұйымдастыру. 2. Оқушылардың проблемалық жағдайды қабылдауы үшін қажетті өткен материалды қайталау. 3. Эвристикалық әңгімені қолдана отырып, оқу проблемасын құру арқылы жаңа оқу ақпаратын қабылдауға мотивациялық көзқарас қалыптастыру. Әңгіме қарама-қайшылықты жағдайды түсіндіруді қажет ететін мәселелерді қамтуы керек. 4. Сабақтың тақырыбы мен міндеттерін түсіндіру. 5. Оқушылардың репродуктивті жаттығуларымен бірге теориялық мәліметтерді (эвристикалық әңгіме, түсіндіру, символикалық көрнекілік, зерттелетін материалдың жылжымалы жоспарын қолдана отырып) хабарлау. 6. Оқушылардың практикалық жұмысы (фронтальды немесе топтық) репродуктивті және іздеу сипаты. 7. Жаңа экономикалық дағдыларды игеруге бағытталған оқушылардің өзіндік жұмысы. Жаңа жағдайда білім мен дағдыларды мұғалім тарапынан әртүрлі көмек шараларымен қолдану. 8. Оқушылардың жұмысын бағалау және қорытындылау. Экономикалық мазмұн тақырыптарын зерделеу кезінде әртүрлі проблемалық жағдайларды қолдану сәтті болуы мүмкін. Әлеуметтік тұрмыстық бейімделу сабақтарында жоғары сынып оқушыларының белгілі бір экономикалық мәселелерді шешудің өзіндік жобаларын жасауға, ақпаратты дербес жинауға және нақты материалды талдауға деген қызығушылығының көрінісін байқауға болады. Мұғалім үйлестіретін мұндай шығармашылық жұмыстар түзету және тәрбие жоспарында үлкен рөл атқарады. Бұл жағдайда оқушылар өздерінің жауаптарын ұсынып қана қоймай, оны жағдайды бағалаудың басқа тәсілдерімен салыстыруға мүмкіндік алады. Проблемалық жағдайды талдай отырып, жоғары сынып оқушылары экономикалық ойлауды құруды, нақты жағдайларда экономикалық мінез-құлықтың ең қолайлы түрлерін іздеуді және табуды үйренеді. Олардың әлеуметтік жетілуі бар. Проблемалық жағдайлардың келесі түрлерін қарастыруға болады: ♦ бар білім мен жаңа фактілердің сәйкес келмеуі; ♦ теориялық түсіндіруді қажет ететін өмірлік құбылыстармен соқтығысу; ♦ қарама-қайшы факторларды, кез-келген мәселе бойынша пікірлерді салыстыруға шақыратын парадоксалды міндеттер; ♦ таңдауға байланысты проблемалық тапсырмалар; ♦ сюжеттің ықтимал салдарын болжау; ♦ моральдық этикалық жоспардың жағдайлары және т. б. 8 9-сыныптардағы "үй экономикасы" бөлімі және басқа да көптеген бөлімдер экономикалық сипаттағы математикалық есептерді шешу сияқты сабақта жұмыс түрін ұсынады. Ақыл-есі кем оқушылар математиканы игеруде қиындықтарға тап болатынын есте сақтау керек: олар математикалық тапсырманың мазмұнын нашар басшылыққа алады, оны өз бетінше орындай алмайды, есептеу дағдыларын нашар игереді, есептерді шешуде ерекше қиындық туындайды. Тиісті дайындықсыз оқушылар тапсырма мәселесін "байқамайды", сұрақ пен шарт арасында байланыс орната алмайды. Олардың көпшілігі арифметикалық есеп мәтінімен жұмыс істеу кезінде қосымша оқытуды қажет етеді. Оқушылардың жартысынан көбі мәтінді үзінді қабылдайды, сандық мәліметтер арасында байланыс орнататын сөздерді байқамайды. Шешімді жазбаша түрде рәсімдеу де қиындық тудырады. Оқушылар бөлу мен бөлуге қарағанда қосу мен көбейтуді жақсы игереді. Екі таңбалы санға бөлу әсіресе қиын. Дөңгелектеу әдісі көптеген адамдарға қол жетімді емес. 9 сыныпта. Математика сабақтары оқушылардың қызығушылығын тудырмауы мүмкін, өйткені орындалатын тапсырмалар әдетте балалардың қажеттіліктеріне байланысты емес және өмірлік маңызы жоқ. Тұрмыстық саланың әртүрлі аспектілерін көрсететін әлеуметтік бағдарлау сабақтарында математикалық есептерді шешудің қолданбалы мәні бар, сондықтан Оқушылар оларға қызығушылық танытады. 8-сыныпта "үй экономикасы" бөлімін "ірі сатып алу" тақырыбында оқыған кезде оқушылар келесі мазмұндағы қарапайым мәселені шешуі керек делік: Диван 100 доллар тұрады. Егер 1 доллар шамамен 30 рубльге тең болса, бұл диван үшін қанша рубль төлеу керек? (100 × 30 = 3 000 рубль.) Мұндай мәселелерді келесідей шешуге болады: 1. Мұғалімнің өзі тапсырманы түсіндіреді. 2. Оқушылар ештеңе жазбайды, тек түсіндірмені мұқият тыңдайды. 3. Оқушылар шешімді дауыстап айтады. 4. Жазба тақтадан өшіріледі. 5. Әр оқушы сол мәселені қайта шешеді. Өзін-өзі шешудің соңғы (5) кезеңінде түсініктеме берілген басқару әдісін қолдануға болады. Бұл жағдайда бір оқушы мәселені қалай шешетіні және жазғаны туралы жауап береді. Осылайша, бүкіл сыныптың қызметін басқару жүзеге асырылады. Бірақ тіпті шешу кезінде қарапайым есептерді жекелеген оқушылар қиындайды таңдау іс-қимыл. Отбасылық бюджетті, тұрмыстық есептеулерді есептеу кезінде санның пайызын (%) табуды қамтитын міндеттер пайда болуы мүмкін. Мұнда есептеу дәлдігі және сабақта уақытты үнемдеу үшін микрокалькуляторды қолдану маңызды. Сонымен, "үй шаруашылығы экономикасы" бөлімін зерттеу практикалық тапсырмаларды орындауда қиындықтар туғызады. Тоғызыншы сынып оқушыларының экономикалық білімі мен дағдыларының жай-күйін тексеру өте қажет. Мұны бірінші тоқсанда жүргізу керек, сондықтан Оқушылар толық игерілмеген дағдыларды бекітуге немесе түсініксіз материалды нақтылауға уақыт алады, ал мұғалім ерекше назар аударуды қажет ететін жұмыс бағытын анықтайды. Ауызша сауалнамадан гөрі аз уақытты алатын және мәселенің барлық аспектілерін қамтитын оқушыларді тестілеу жақсы. Мұғалім сабақтан тыс уақытта оқушылардың білімін бекітуді ескеру үшін мұғаліммен бірге сауалнаманы жасай алады. Сіз сауалнамаларды төменде ұсынылған түрде қолдана аласыз немесе оларды өзгерте және өзгерте аласыз. Қалай болғанда да, тестілеуге арналған сауалнама зерттелген материалды мүмкіндігінше кең қамтуы және тоғызыншы сынып оқушыларының білімі мен дағдыларының деңгейін көрсетуі керек. "Тамақтану", "сауда", "үй шаруашылығы экономикасы" және т. б. сияқты бөлімдердің тақырыптарын оқып, оқушыларды тұтыну мәдениетіне тәрбиелеу, маңызды қағидатты еске түсіру керек: қажет болғаннан артық пайдаланбаңыз, өйткені мәдени тұтынудың негіздерінің бірі – модерация. Тұтынушылық таңдау тек пайдалылықпен ғана емес, сонымен бірге ақшалай мүмкіндіктермен де байланысты. Тоғызыншы сынып оқушылары өнімнің пайдалылығын оның қажеттілігімен қаншалықты байланыстыратынын тексеру үшін Сіз сауалнаманың келесі нұсқасын қолдана аласыз. Сатып алу кезінде нені ескеру керек? 1. Бұл ұсынылған ойлайсың қажетті болуы тиіс? 2. Не пайдалы және сіз онсыз не істей аласыз? 3. Тауарларды осындай бағамен сатып алудың мағынасы бар ма? 4. Егер жоқ болса, оны "қажет емес"бағанында белгілеңіз. Дәріс
9.2 Арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектептегі тәрбие жұмысының әлеуметтік-тұрмыстық бағыты Жоспары: 1. ӘТБ кабинеттері 2. ӘТБ кабинеттерін жабдықтау 3.Тәрбие жұмысының әлеуметтік-тұрмыстық бағыты 4.Сабақтан тыс уақыттағы ӘТБ бойынша жұмыс жүйесі 5.Әлеуметтік тұрмыстық бағдар бойынша арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектеп оқушыларының ата-аналарымен жұмыс туралы жүктеу/скачать 228,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|