Дүниетанудан 3-сынып оқушыларының білімді меңгеру деңгейін айқындау

Зерттеу жұмысында көзделген мақсат міндеттеріміз, яғни дүниетануды оқытуда ойын элементтерін пайдаланудың жүйесі жасалды. Жұмысты қортындылай келіп дидактикалық ойындар және ойын элементтерін бастауыш сынып оқушыларымен жүргізілетін барлық пәндерде пайдаланудың орны ерекше екендігін дәлелдеп отыр. Бұдан байқағанымыз бастауыш сынып оқушыларымен жүргізілетін оқыту үрдісінде дидактикалық ойындарды және ойын элементтерін пайдалана отырып оқушылардың білім сапасын, танымдық белсенділігін, сабақтың тиімділігін және ақыл-ойын дамытып, қызығушылығын арттыруға болады.

Диплом жұмысымыздың мақсатына сәйкес дүниетануды оқытуда ойын элементтерін пайдалана отырып сабақтың тиімділігін арттыру нәтижелі болатынынын зерттеу болжамының дәлелденгеніне көз жеткіздік. Жұмыстың теориялық бөлімінде ойын іс-әрекетін, дидактикалық ойындарды зерттеген ғалымдарының еңбектеріне талдау жасадық. Көрнекі психологтар (Д.Б.Эльконин, Д.Н.Узнадзе, Л.С.Выготский, Л.С.Рубинштейн, А.А.Венгер т.б.). педагог-әдіскер ғалымдар (Ж.В.Артуюнян, М.И.Микитинская, Е.Сағындықов, А.Айтпаева т.б.) дидактикалық ойындардың бастауыш сынып оқушыларының іс-әрекетінде алатын орнын дәлелдеп береді. Сондықтан оларды тиімді пайдалану білімді берік, әрі терең меңгеруге, сапалы тәрбие беруге және оқушылардың ақыл-ой белсенділігін тартыруға септігін тигізеді.

Теориялық мәселелерді талдау, бастауыш мектеп мұғалімдерінің тәжірибелерімен танысу бастауыш сынып оқушыларына жүргізілген тәжірибелік- эксперименттік жұмыс нәтижелері бізге төмендегідей қорытынды жасауға мүмкіндік берді.

1. Оқу іс-әрекетінде ойындарды пайдаланудың теориялық негіздерін меңгерту, дидактикалық ойындардың психологиялық-педагогикалық мәнін түсіну оларды оқыту құралы немесе әдісі түрінде (оқыту) тиімді пайдалануға көмектеседі.

2. Әр бір ойынның өзіне тән ерекшелігі бар, 1-жағынан ойында ойындық әрекет негізге алынған, оның көмегімен жеке тұлғаның белгілі бір сапалары: зейін, байқатушылық, ес, ойлау, іздемпаздық, белсенділік қалыптасады, 2-ші жағынан ойын сабақта белгілі бір дидактикалық міндетті – жаңа материалды оқып-үйрену, өткенді қайталау, іскерлік пен дағдыны қалыптастыру, білімді іс-жүзінде пайдалану міндеттерін шешуді көздейді.

3. Дидактикалық ойындардың жіктемесін жасауда біз оқу материалы мазмұнының мүмкіндіктерін, білім көлемі мен сипатын, оқушылардың жасерекшеліктерін есепке алдық.

Осы қорытындылар бойынша негізінде мынадай үсыныстар жасауға болады:

1. 3-сынып оқушыларының оқу іс-әрекетінде (біз) дүниетанудан біз ұсынған дидактикалық ойындардың жіктемесін пайдалану.

2. Дидактикалық ойындарды бастауыш мектептегі сабақтарда қарапайым күрлеліге, нақтыдан абстрактілеуге және керісінше принципіне сәйкес қолдану.

3. Беріліп отырған дидактикалық ойындарды өткен материалды еске түсіну және бекіту барысында тиімді, жүйелі қолдану.

4. Дидактикалық ойындарды көрнекілікпен астарлап қолдану, көрнекіліктерді эстетикалық талаптарға сай жасап, ойынның дидактикалық мақсатына сай дұрыс қолдану.

5. Еңбектерді ғылыми ұйымдастыруға арналған карточкалар дайындау және пайдалану.

1. 
   Айтпаева А.К. Программа „Использование казахских народных детских игр в начальной русскоязычной школе“ – Алматы, 2006-26 с.
   
2. 
   Арутюнян Ж.В. Взаимосвязь учебной и игровой деятельности в обучении математике младших кольников. Афтореф. дисс. Канд.пед.наук – М., 2008.
   
3. 
   Ахметов С. Бастауыш кластарды білім берудің тиімділігін арттыру жолдары. – Алматы: Рауан, 2004-84 с.
   
4. 
   Әбілқасымова А.Е., Сарбасова Қ.А. Бастауыш мектептегі математиканы оқыту процесінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалану. – Алматы, 2007 – 21 с.
   
5. 
   Бастауыш класс мұғалімдерінің іс-тәжірибесінен. – Алматы, 2004-90.
   
6. 
   Бережнов К., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы: Мектеп, 2001.
   
7. 
   Гонеболин Ф.Н. Психология. – Алматы: Мектеп, 2006-237.
   
8. 
   Занков Л.В. Избранные педагогические труды – М: Педагогика, 2000-98
   
9. 
   Елеубаев С., Елеубаева С. Дидактикалық ойындар мен логикалық есептер. Бастауыш мектеп кітапшасы, 2005-№9-10. 17-35
   
10. 
    Елеубаев С. Дидактикалық ойын-оқыту әдістемелерінің бірі /Бастауыш мектеп/, 2008- №2 7-13.
    
11. 
    Елеубаева С. Бастауыш класстарда математикадан жүргізілген сыныптан тыс жұмыстар. – Алматы: Мектеп, 2005-99.
    
12. 
    Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламалары. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 2005-355.
    
13. 
    Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасы /Бастауыш мектеп, 2007-№9-10. 32-39.
    
14. 
    Желдебаева С. Мәнерлеп оқу. – Алматы: Қазақ университеті, 2002-112.
    
15. 
    Жикалина Т.К. Математикадан ойындар мен қызықты тапсырмалар. Алматы: Рауан, 2002-64.
    
16. 
    Жұмабаев М. Педагогика. – 2002-64.
    
17. 
    Жұмаділдина Р. Ойын-еңбек жиынтығы. /Бастауыш Мектеп, 2007-12/
    
18. 
    Занков Л.В. Избранные труды, Москва, 2000.
    
19. 
    Игры и упражнения по развитию умственных способностей у детей дошкольного возраста. Сост. Л.А.Венгер, О.М.Дьяченко. М: Просвещения, 2009-212.
    
20. 
    Кузницов А.А. Требования к знаниям, умениям учебников. – М. 2005.
    
21. 
    Крупская Н.К. Таңдамалы педагогикалық шығармалары. – Алматы: Мектеп, 2003-730.
    
22. 
    Көшербаев Қ.Е., Ахметов Ә.Қ., Әбілқасымов А.Е., Рахымбек Х.М. Қазақстан республикасында жоғарғы білімді дамыту стратегиясы. Алматы, «Білім» 2008 – 232 бет.
    
23. 
    Қаражанұлы Т. және т.б. 1-класта математиканы оқыту. – Алматы: Рауан, 2002-170.
    
24. 
    Қоянбаев Ж.Б. Педагогика – Алматы: Рауан, 2002-240 б.
    
25. 
    Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознания. Личность -: Политиздат,
    
26. 
    Микитинская М.И. Игровые ситуации как средство повышения эффективности обучения младших школьников математике. Автореф.Дисск.п.н.-Киев, 2000-15
    
27. 
    Моро М.И. және т.б. 1-кластағы математика. Алматы: Мектеп, 2005-305
    
28. 
    Мухина В.С. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. – Алматы: Мектеп, 2006-230
    
29. 
    Назарбаев Н.Ә. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан»// Егемен Қазақстан 2007ж., 1 наурыз.
    
30. 
    Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан 2030» Алматы, Үкімет жаршысы, 2008 - 112 бет.
    
31. 
    Нұрғалиева Г.Қ., Құсаинов А.Қ., Мусин Қ.С. Салыстырмалы педагогика. Алматы Республикалық мемлекеттік «Рауан» баспасы, Алматы 2009 – 176 бет.
    
32. 
    Педагогикалық ізденіс. /Құрас. И.Н.Жаненова – Алматы, Рауан, 1990-574.
    
33. 
    Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы. Ред.абск. А.В.Петровский - Алматы: Мектеп, 2007-160.
    
34. 
    Подласый И.П. Педагогика І-ІІ - М:, 2009.
    
35. 
    Рубинштейн С.Л. Принцип и пути развития психологии. –М., 2009.
    
36. 
    Садыков Т.С. Теоретико-методологические основы модернизации системы образования в Республике Казахстан. Алматы «Ғылым», 1998 – 350 бет.
    
37. 
    Сластенин В.А., Исаев И., Мищенко А.И. Педагогика – М., Школа – Пресс, 2000 – 512 бет.
    
38. 
    Сарманов Е., Сапаров С. Оқытудың жаңа технологиялары, Шымкент, 2005ж.
    
39. 
    Сеневко Т.К. Современные образовательные технологии. Москва, 1998
    
40. 
    Тұрғынбаева Б.А. Дамыта оқыту технологиялары, Алматы, 2000ж.
    
41. 
    К.Жүнісова, Қ.Аймағанбетова, Ә.Бірмағанбетов „Дүниетану 3-сынып“ – Алматы: „Атамұра“, 1999.
    
42. 
    К.Жүнісова, Қ.Аймағанбетова, Ә.Бірмағанбетов, И.Нұғыманов, Қ.Жүкішова „Дүниетану 4-сынып“ – Алматы: „Атамұра“, 2000.
    
43. 
    К.Жүнісова, Қ.Аймағанбетова, Ә.Бірмағанбетов „Дүниетануды оқыту әдістемесі 3-сынып“ – Алматы: „Атамұра“, 2008.
    
44. 
    К.Жүнісова, Қ.Аймағанбетова, Ә.Бірмағанбетов, И.Нұғыманов, Қ.Жүкішова „Дүниетану Дүниетануды оқыту әдістемесі 4-сынып“ – Алматы: „Атамұра“, 2000.
    
45. 
    Қ.Айтмағамбетов. Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың теориялық негізі. Алматы, «Балауса» баспасы, 2003ж., 144 бет.
    
46. 
    Қ.Айтмағамбетов, Б.В.Муканов Табиғаттану. 3 сыныпқа арналған оқулық. Алматы, Рауан, 2002 ж., 104 бет.
    
47. 
    К.Жүнісова, Қ.Айтмағамбетов, З.Ф.Олейник Дүниетану. 2 сыныпқа арналған оқулық. Алматы, Атамұра, 2008 – 150 бет.
    
48. 
    Қ.Айтмағамбетов. 4 класта табиғаттану оқулығы. Алматы, Мектеп, 2005 – 69 бет.
    
49. 
    Қ.Айтмағамбетов Бастауыш сыныпта табиғаттануды оқыту методикасы. Алматы, Мектеп, 2003 – 152 бет.
    
50. 
    Қ.Айтмағамбетов, К.Жүнісова, З.Ф.Олейник Дүниетануды оқыту әдістемесі
    

Сабақтың тақырыбы: Бұлар қайдан шығады?

1. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу. Сабаққа дайындықтарын тексеру,назарларын сабаққа аудару.

Музыка. Көзімізді жұмып табиғат аясына саяхат жасап көрейік. Құстар, ағып жатқан су,ұшып жүрген шыбын-шіркей, бәрі де табиғат көріністері.

Қазақтың ұлы ақыны Абай атамыз өзінің жетінші қара сөзінде былай деген: «Бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі ішсем,жесем,ұйықтасам деп тұрады. Екіншісі-білсем,көрсем,үйренсем дейді». Сендер өздеріңді осының қайсысына жатқызар едіңдер?

Табиғаттың ғажайып сырын ,бізге берер мол дүниелерді қалай меңгеріп жатырмыз? Олар қайдан шығады деген сұраққа бүгінгі сабағымызда аз да болса мағлұмат аламыз деп ойлаймын. Олай болса бүгінгі тақырып «Бұлар қайдан шығады?» деп аталады.

3. Жаңа сабақ. Сендер білуге құмар жансыңдар. Сондықтан бір нәрсе көрсек,ол неден жасалған деп сұраймыз. Өзіміз білетін «Ас атасы-нан» дастарханымызға қалай келеді,соны есімізге түсіріп көрейікші.Ол үшін мына тірек сөздерді пайдаланып,нанды пісіріп,дайындау үшін қандай жұмыс тәртіптері орындалатынын ретімен қоямыз.

Дән себу
Астық жинау
Диірменге әкелу
Нан пісіру
Егістікті күтіп,баптау
Ұн тарту
Дүкенге әкелу
Жерді күту
Элеваторға әкелу

Жарайсыңдар! Бұл тапсырманы жақсы орындап шықтық. Енді біз, бүгінгі тақырып бойынша үстіміздегі көйлек пен аяғымызға киетін етіктің қалай жасалатынын білетін боламыз.

Бұл нәрселерді жасау үшін бізге мал шаруашылығы көмекке келеді.Бұл шаруашылық біздің елімізде жақсы дамыған. Осы шаруашылықтың ішінде қой шаруашылығы жоғары. Өйткені қойдың жүні,еті біз үшін ең қажетті өнім. Ол үшін қойды жайылымы құналлы, ауасы таза,су тұнық жерде өсіруіміз керек. Сонда қойымыз семіз,еті адам денсаулығына пайдалы,жүні жақсы өседі.Қойды жыл сайын қырқуға болады. Алынған осы жүннен әр түрлі жіп иіріледі. Ал жіптен не жасалмайды! Үйіміздегі кілем, алаша, үстімізге киетін киімдер де осы жүннің арқасында іске асады.

Алынған жүнді қалай жіп етеді деп ойласақ: жіп жүннің талшықтарынан иіріледі. Әжелеріміз жүнді жуып, кептіріп, оны «ұршық» деген құралдың арқасында жіп етіп иірген. Міне, мынау « ұршық». Ал,қазірде түрлі станоктар арқасында жіпті иіре алады.

Көйлектің дүниеге келуі

Міне,осындай еңбектердің арқасында көйлек тігіледі. Көйлек тіккенде қолданылған матаны қалай тігетінін еңбек сабағында үйренетін боламыз.

Сергіту сәті. Психологиялық көңіл күй сыйлайық.Бұның бәрі еңбекпен істелетін жұмыстар,сондықтан адам көңіл-күйіне байланысты сергіту жұмысын жүргізейік.

Қорыққанда, Кейігенде,

Енді, дүние танымызға байланысты ойын ойнап жіберейік.

«Артық сөзді тап» ойыны.
Су, От, Сұйық, Мұз, Қуыршақ, Мөлдір, Түссіз

«Кім жылдам?» ойыны.

5. Үйге тапсырма.

6. Оқушыларды бағалау.

Дүниетану

Сабақ тақырыбы: Денелер. Заттар

Сабақ типі : жаңа сабақ

Сабақ әдісі: интербелсенді тақта, электрондық оқулық, салыстыру, талдау, сұрақ- жауап

Көрнекілік: суреттер, кесте

Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру кезең   Психологиялық дайындық

     Бүгін қай күн?  Сәрсенбі                        Қайырлы күн, балалар

    Ертең қай күн ? Бейсенбі                        Қайырлы күн, мұғалімдер

    Оят онда Сәрсенді                                   Тыныш болып түніміз

    Оят онда Бейсенді                                    Ашық  болып күніміз

    Сабағынан қалмасын                               Сәттілікке толсын- ай

Топ басшыларына бағалау парағын тарату

2. Үй тапсырмасын тексеру

    «Әр суретті өз орнына қой» ойынын ойнау. (Интербелсенді тақтада слайд )

Бәріміз тақтаға қарайық. Әр суреттің орнын тапсаң, артынан құпия сөз шығады.Ол үшін үй тапсырмасы бойынша мына сұрақтарға жауап берулерің керек.

1. 
   Температураны немен өлшейді? Оның түрлерін ата (суреттерін көрсету)
   
2. 
   Ауа, су, топырақ температурасының тіршілік иелері үшін қандай маңызы бар?
   
3. 
   Дені сау адамның қалыпты температурасы қандай болу керек?
   
4. 
   Ауа райын білу не үшін керек?
   
5. 
   Ауа- райын болжайтын қандай жәндіктерді білесіңдер?
   

Денелер мен заттар деген сөз шығады. Ендеше бүгінгі сабағымыз денелер мен заттар жайында болмақ.

Тақтаға назар аудару. Суретке қарап не айтуға болады? Табиғат көрінісі. Осы суреттердің қайсысы артық? Көл -Неге? Өйткені ол өлі табиғат.Сонымен тірі, өлі табиғат дегеніміз не екен? Ал осылардың бәрін бір сөзбен дене дейміз.

Ал сендер дене дегенді қалай түсінесіңдер?

3. Жаңа сабақ

 Дене деген сөздің басқа да мағынасы бар екен. Бәріміз тақтаға қарап, дененің не екендігін түсініп алайық. ( электрондық оқулық арқылы тыңдау)

Не түсіндік? Дене деген не? Оның қандай түрлері бар екен? Зат деген не?

Осы сыныптың ішінде дене бар ма?

4. Оқулықпен жұмыс.

 1 топ: 30 беттегі 1- абзацты оқу. Денелер табиғи және жасанды дене екендігі жайлы оқиды. Суреттерін ажырату.

3-топ:  Дене заттардан тұрады. Үстелдің үстіне 2 сызғыш ( ағаш, пластмасса), 1 қант, стақандағы су, өсімдік, ауа. Өсімдіктің құрамы күрделі.(су, крахмал, қант және басқа заттар бар.Адамдар мен жануарлар да әр түрлі заттардан тұрады.Кітап пен дәптер, қаламды дәлелдеу.

Егер жара шықса сол жерді сабынмен жуу керек.Иіс сабыннан гөрі кір сабынды пайдаланған дұрыс екен.

Енді біраз шаршаған шығармыз, сергіп дем  алайық.

6.Сергіту сәті. « Бақытты баламыз» әнімен

Елді сүйген баламыз,                           Біз талапты баламыз,

Білімнен нұр шашамыз.                       Оқып - білім аламыз.

Әлкей, Қаныш атадай,                         Заттар сырын ұғынып

Көп жаңалық ашамыз.                         Ажырата аламыз.

7.Топтық жұмыс ( музыка)

1- топ: Жасанды денелерді пайдаланып, бүгінгі тақырыпқа сай әңгіме құра.

2- топ: Берілген өлеңнің ұйқасын тап. ( тақтаға шығарып қою)

   Дене деген немене?                                                Бізді қоршап тұрған

   Достым білгің  ------------ ме?                                Өлі, тірі  ----------------

   Дене   ----------- баласы                                           Дене неден тұрса

   Зат      ----------- анасы                                             Дейміз оны ------------

Керекті сөздер : келе, заттың, дененің, табиғат, зат.

3- топ: Мына заттарды пайдаланып  не құрастыруға болады? ( шырпы, ермексаз, скрепка, қағаз, кубик, қағаз, трубочка, )

4- топ: Жұмбақ құрастыру. Сендер бір денені ойлап, сол дененің атынан сөйлейсіңдер.Ол қандай заттардан тұратынын жұмбақтап айтасыңдар. Мен құмнан жасаламын. Әрбір үйде боламын.Мен болмасам үйдің іші қараңғы болады. Мен қай денемін?

8.Қорытынды.

Ал, балалар бүгін сабақта не үйренгендеріңді тексеріп көрейін.Бәріміз тақтаға назар аударайық.( Электрондық оқулықтан тапсырма орындау)

• 
  Тапсырма: Денелер қандай заттардан тұрады?Жаңбыр судан,
  
• 
  Тапсырма: Денелер қандай заттардан тұрады? Ұшақ металлдан
  
• 
  Тапсырма: Не неден жасалады? Ауызша
  
• 
  Логикалық тапсырма. Алабота мен шырпының суретін көрсету. Қандай байланысы бар?
  

9. Бүгін сабақта не білдіңдер? Не үйрендіңдер? (балалар өз ойларын айтады.)

10. Топ басшылары бағалайды.

11. Балалар осымен сабақ аяқталды. Үйге тапсырма: Бір дененің жасалу жолын қарастыру. Адамдарға дененің қандай заттан тұратындығын білу не үшін керек? Сұраққа жауап іздеу.