2.Атом ядросының құрлысы.Радиактивтік Радиактивті ыдырау заңы.
Атом ядроларының пішіні сфералық күйге жақын келеді. Жүргізілген өлшеулерден ядроның радиусы ядролық бөлшектердің санына тәуелді,бұл тәуелділік мына өрнекпен анықталады:
мұндағым, А– нуклондар саны. Бұл өрнектен ядро көлемі:
нуклондар санына пропорционал болады. Ал бұл – барлық ядролар олардың мөлшеріне қарамай бірдей тығыздыққа ие болады дегенді білдіреді. Оны есептейтін болсақ:
Ядро тығыздығыөтеүлкеншамаболыптабылады. Материалдығынақарай радиусы 200 м болатын шар, Жер шарының массасын берген болар еді.
Ядро моделі
Ядро модельдерінің ішінен тамшылы және қабықшалы екі түрін қарастырайық.
1.Ядроның тамшы моделі. Бұл модельді бірінші рет 1936 ж.Н. Бор және Я. И. Френкель ұсынған болатын. Атом ядросындағы нуклондардың орналасу жағдайы су тамшысындағы молекулалардың тәртібіне ұксас. Яғни, ядродағы нуклондардыңжәне су тамшысындағы молекулалардың әсерлесуі қысқа мерзімді әрі олардын қанығу қасиеті болады. Сол сияқты су тамшысының тығыздығы тұракты болса, оған ұқсас ядро да нуклондардыц санына тәуелсіз тұрақты тығыздығы мен тұрақты меншікті байланыс энергиясы арқылы сипатталады. Ядроның көлемі тамшы көлемі сияқты оларды құрайтын бөлшектер санына пропорционал болады.
2.Ядроның қабықшалы моделі. Бұл модельді 1949—50 ж. американ физигі М. Гепперт — Майер (1906—1975) жәненеміс фнзигі X. Иенсен (1907—1973) жасады. Олардын болжауынша Паули принципіне сәйкес ядродағы нуклондар дискретті энергетикалық, денгейлерде (қабыкшаларда) орналасады да ядроның орнықтылығын бекітеді. Сөйтіп, барлык толтырылған қабыкшалары бар ядро өте орнықты болып есептеледі. Осындай ерекше орнықты ядролар өте ірі ядролар деп аталады. Мүндай ядроларға протондар мен нейтрондарыныңсаны 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126-га тең ядролар жатады.
Қабықшалы модель бойынша ядродағы нуклондар дискретті энергетикалық деңгейлер бойынша орналасады, деңгейлер (қабықшалар) Паули принципі бойынша толтырылады. Ядроның тұрақтылығын- модель, деңгейлерді толтыру сипатымен байланыстырады. Ядро өте жақсы тұрғылықты деп есептеледі сол кезде, егер де қабықшалар толық түрде толтырылған болса. Одан әрі, шындығында ерекше тұрғылықты (магикалық) ядроның болатындығын дәлелденді. Қабықшалы модель көмегімен ядроның магнит моменті мен спині, атом ядросының әртүрлі тұрғылықтылығы, олардың қасиеттерінің периодты өзгерістерін түсіндіруге мүмкіндік туды. Әсіресе, қабықшалы модель жеңіл және орташа ядроларды сипаттаумен қатар, қозбайтын (негізгі) күйдегі ядроны жақсы түрде түсіндіре алады.
Табиғатта кездесетін бірқатар атомдық ядролар (радий, уран, торий және т.б.) өз бетінше -бөлшектерін, электрондарды және -кванттарын шығару мүмкіншіліктері бар екендігі қазіргі кезде белгілі болды. Мұндай ядролар радиоактивті, ал құбылыстың өзі табиғи радиоактивтілік деп аталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
