№1 дәріс. Кіріспе. Математиканың бұлақ-бастаулары (IX ғ. дейін). Курстың объектісі, пәні және оны оқытудың мақсат-міндеттері. Курстың басқа оқу пәндерімен байланысы
жүктеу/скачать 1,12 Mb. Pdf көрінісі
|
|
7. Мұсылмандық әдебиеттегі математиканың кең талқылауға түскен философиялық мәселелерінің ең алғашқысы математикалық атомизм проблемасы болып табылады. IX-XVI ғасырлардағы мұсылман математикасынан математикалық атомизмнің әралуан түрлерінің іздерін аңғаруға болады (әл-Балхи, әл-Жұбаи, ән-Найсабури, аш-Ашˊари, ар-Рази, әл- Бируни, ат-Тафтазани, әл-Кинди, ибн Корра, т.б.). әл-Фараби «Евклидтің бірінші және бесінші кітаптарының кіріспелеріндегі қиындықтарға түсіндірмелер» атты трактатында Евклидтің геометриялық ұғымдарды оқыту тәртібін сынға ала отырып, Аристотельдің математикалық ұғымдардың дерексіздендіру жолымен нақты нәрселерден пайда болуы туралы қағидасын дамыттты. О.Хайям « Евклид кітаптарының кіріспелеріндегі қиындықтарға түсіндірмелер» атты трактатында екі филофофиялық мәселені қарастырады, олар: геометрияда қозғалысты пайдалану туралы мәселе және үздіксіздік пен дискреттіктің арақатынасы туралы мәселе. Мұнда ол Аристотельдің сызықты нүктенің қозғалысы ретінде қарастыруға болмайды деген пікіріне сүйенеді, нүктенің сызыққа қарағанда, жоғары реттегі абстракция екендігін негіздейді. Мұсылман математикасында үздіксіздік пен дискреттіктің арақатынасы туралы мәселеде үлкен жетістіктерге қол жеткізілді (Омар Хайям, әл-Туси, әл-Хайсам, т.б.). Үздіксіздік пен дискреттік туралы философиялық көзқарастың эволюциясы сан ұғымын үздіксіз шамаға кеңейту идеясымен тығыз байланысты және есептеу тәжірибесіне байланысты есептердің арқасында пайда болған осы идеяның теориялық негіздемесін жасауға себеп болды. IX-XVI ғасырларда Еуропа елдерінде математиканың философиялық мәселелерін негіздеу бағытында мұсылман елдеріндегі сияқты жүйелі жұмыстар атқарылды деп айтуға болмайды. Алайда, бұл мәселеге көңіл бөлген кейбір математиктерді атап көрсетуге болады (Т.Брадвардин, Р.Суайнсхед, т.б.). Ортағасырлық Еуропа ғылымындағы бұл жаңа идеялар бірқалыпты емес қозғалысты зерттеуде қолданылып, осының негізінде біртіндеп табиғат заңдарын белгілі бір тәуелділікке бағынатын заңдар ретінде қарастыру туралы алғашқы түсініктер қалыптаса бастады. Қорыта айтқанда, математикалық атомизм, үздіксіздік пен дискреттіктің арақатынасы, қозғалыс, шексіздік, континиуумның табиғаты сияқты мәселелер жөніндегі IX-XVI ғасырлардағы философиялық көзқарастар XVII ғасырда шексіз аздар анализінің қалыптасуына үлкен ықпал жасады. жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|