1 дәріс сабақтарының тақырыптары. Арнайы педагогика пәні, мақсаты, міндеті, нысаны, пәні. Арнайы педагогиканың бөлімдері
- дәріс. Арнайы мектепке дейіңгі мекемелер, мектептер, олардың түрлері
жүктеу/скачать 163,9 Kb.
|
| 4 - дәріс. Арнайы мектепке дейіңгі мекемелер, мектептер, олардың түрлері
1. Мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға әлеуметтік, медициналық, педагогикалық, түзету көмек көрсету мекемелері Арнайы білім беру ұйымдарының үлгілері: 1. Мектепке дейінгі білім беру мен тәрбиелеу түзету ұйымдары; 2. Түзету білім беру ұйымдары; 3. Кәсіптік бастауыш және кәсіптік орта білім берудің түзету ұйымдары; 4. Арнайы білім беру ұйымдары; 5. Жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған кемтар балаларға арналған білім беру ұйымдары. Арнайы білім беру мекемелерінің мақсат - міндеттері, оның принциптері: 1.Арнайы білім беру мекемелерінде кемтар балаларды оқыту жұмыстары, ол кәмелеттік жасқа толғанға дейін, жаппай кешенді медициналық, психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік тексеру мен кәсіби диагностика жүргізу, оналтудың жеке бағдарламасын әзірлеу, медициналық, педагогикалық, психологиялық, әлеуметтік қызметтер көрсету және еңбекке баулу арқылы жүргізіледі. 2.Арнайы білім беру мекемелерінің мақсаттары: 1) туа біткен және тұқым қуалайтын ауруларды, қалыпты дамудан ауытқушылықтарды ерте бастан (туған кезден) анықтау; балалардың дамуындағы кенжелеп қалу мен бұзылыстардың алдын алу, мүгедектіктің ауыр түрлерінен сақтандыру; 2) кемтар балалардың дене, психика және өзге де кабілеттерінің орнын толтыру немесе оларды қалпына келтіру, олардың әлеуметтік құқықтарын іске асыру, неғұрлым толық әлеуметтік бейімделуіне жәрдемдесу болып табылады. 3.Арнайы білім беру мекемелерінің міндеттері: - кемтар балаларды анықтау мен оларды есепке алу; - арнайы білім беру және арнайы әлеуметтік қызмет көрсету; - кемтар балаларды әлеуметтік бейімдеу; - кемтар балалары бар отбасыларын әлеуметтік қолдау; - халықты әлеуметік қорғау, денсаулық сақтау ұйымдарымен арнайы білім беру ұйымдарын сабақтастыру болып табылады. 4.Арнайы білім беру мекемелердін қызметі келесі принциптерге негізделеді; 1) кемтар балалар мен олардың отбасыларына әлеуметтік қолдау және оңалту көмегін көрсету кепілдігі; 2) кемтар баласы бар отбасы мен арнайы білім беру ұйымдар мамандарының ынтымақтастарына; 3) балалардың қабілеттердін шектелу дәрежесіне, жасына, әлеуметтік мәртебесіне қарамастан, ерте колдау мен білім алуға қол жеткізуіне және тең құқықтылығына; 4) әрбір балаға жеке дара колдау көрсетуді саралауға "Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы" Заңында кемтар балаларға білім беруді ұйымдастыру келесідей көрсетілген психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың қорытындысына және оқытудың жеке жоспарына сәйкес кемтар балалар мектепке дейінгі білімді - үш жастан бастап, бастауыш және негізгі жалпы білімді жеті-он жастан бастапалуына болады. Бұл ретте мемлекеттік білім беру бағдарламаларына сәйкес бастауыш және негізгі жалпы білім берудің ұзақтығы он жылдан кем болмауға тиіс. Кемтар балалардың Қазақстан Республикасының білім туралы заңдарында белгіленген тәртіппен білім алуға құқығы бар. Мемлекет кемтар балаларды кәсіби даярлауға жәрдемдеседі. 2. Кемтар балаларға ерте көмек көрсету жүйесі Қазақстан мен ТМД елдерінде әлеуметтік-экономикалық дағдарыс кезеңінен бастап ерекше демографиялық жағдай туындап дүниеге сәбилердің келу көрсеткіштерінің аса төмендеуі, халық арасындағы өлім-жетімнің көбеюі, және халықтың табиғи өсу төмендеуінең байқалды. Бұл жерде аналар денсаулығының нашарлауы, жүктілік және босану кезіндегі асқынулар да айқын әлеуметтік-экономикалық сипат алады. Осы жағдайларға байланысты соңғы жылдары елімізде мүгедек балалардың саны өсіп, мамандардың назарына түсті. (Сүлейменова Р.А., Хакимжанова Г.Д.) Барлық экономикалық қиыншылықтарды ескере отырып, балалардың дамуындағы кемістіктерді түзетудің ең нәтижелі жолы - ерте коррекциялық көмек көрсету жүйесін ұйымдастыру. Бірқатар шет елдегі және отандық зерттеулер көрсеткендей түзетушілік әсер етуді неғұрлым ерте бастаса, соғұрлым нәтижелі болады. (Ерсарина А.К., Стребелева Е.А., Сүлейменова Р.А. Разенкова Ю.А. т.б.) Қолайлы ерте көмек көрсету маңыздылығы баланың анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерімен белгіленеді. Мектепке дейінгі жастағы, мектеп жасындағы балалардың, жеткіншектердің және ересектердін денсаулығының негізі осы ерте жаста қаланады. Осы кезде ағзаның барлық морфологиялық және функционалды жүйелері құрыла бастайды. Ерте коррекциялық көмек көрсетудің негізі- сәбилер мен ерте жастағы балалардың физиологиялық және психикалық дамуын жан-жақты зерттеу болып табылады. Ерте коррекциялық көмек көрсету тәжірибесін іске асыру нақты түзетушілік нысаның анықтаудан басталады. Көптеген мамандардың ойы бойынша мұндай жұмыстар тек дамуында белгілі бір кемістіктері бар балалармен ғана емес, сонымен қатар болашақта әлеуметтік бейімделуі қиын болу мүмкіндігі бар балалармен жүргізілуі тиіс. Осындай кешенді көмекті талап ететін балаларды анықтаудың негізгі құралы жалпы скрининг әдістемесі болып табылады. Балалық психоневрологиялық ауытқулықтар деректеріне отбасының ауыр қаржылық, жалпы толыққанды өмір сүру жағдайларының жеткіліксіздігін жатқызамыз. Сонымен қатар ата-аналар арасындағы ішімдік пен нашақорлыққа салыну да жағымсыз факторлар қатарына жатады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында балаларға ерте педагогикалық- түзетушілік көмек көрсетуге байланысты бірқатар құжаттар қабылданып, жүзеге асырылуда, оның ішінде ерекше орынға ие "Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы" ҚР Заңы. Ерте қолға алу (ерте қолдау) - психикалық-дене бұзылыстары скринингін, медициналық психологиялық-педагогикалық диагностиканы, емдеуді, дамыта оқытуды қамтитын, сәби жастағы (үш жасқа дейінгі) балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау. Мемлекеттік ерте жастан коррекциялық-педагогикалық көмек көрсету жүйесі әзірленіп (Р.А. Сүлейменова), негізгі бес деңгей бойынша жүзеге асырылуда: 1. Сәбилердің психикалық және дене дамуын жаппай тексеру. Ерте жастан көмекті көрсетуді іске асыру үшін жаппай тексеруді (скринингті) перзентханалар мен емханаларда жүргізілуі тиіс. Скрининг-"қатер" тобындағы балаларды анықтау мақсатымен жаппай стандартталған тексеру. 2. Скрининг нәтижесінде анықталған "қатер" тобындағы балаларды ата-аналарының және өзге де занды өкілдерінің келісімен психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияларға жіберуді қамтамасыз етеді. 3. Арнайы бала-бақшаларды жалпы үлгідегі бала-бақшалардың арнайы топтарында алғашқы медициналық санитарлық көмек көрсету мекемелердің түзету кабинеттерінде оңалту аймақтарында іске асырылатын түзетушілік жқмыс. 1. Ерте коррекциялық көмек көрсету жүйесін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету. Бұл жұмыс барысында барлық мәліметтерді жүйелеп, компьютерге енгізу және ғылыми зерттеу бағдарламаларын әзірлеу, оларды іске асыру, нәтижелері бойынша нұсқауларды дайындау. 2. Мемлекеттік құқықтық қамтамасыз ету. Қазақстан Республикасында білім беру, денсаулық сақтау және халықты әлеуметтік қорғауды басқарудың орталық мемлекеттік ұйымдары жұмыс істейді. Ғылыми жұмыстар бағдарламасының ауқымында Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі мүмкіндігі шектеулі балаларға көмек көрсетуді жетілдірудің өзекті мәселелерін арнайы зерттеу жүргізу тапсырмасын анықтайды. Қазіргі уақытта естуінде аутқуы бар балалар үшін ерте жастан қолдау көрсету жағдайлары қалыптасуда. Әйелдерді босандыру мекемелерінде аудиологиялық скринингті өткізіп, кейіннен сәбидің естуінде ауытқушылық пайда болуы қатері бар болған жағдайда балалар емханасында арнайы есепке алып есту қабілетін аудиологиялық орталықтарында терең тексеруден өткізу қажет. Сол кешенді тексету нәтижесінде балаға қандай тиімді шаралар қажет екені анықталады, дыбыс күшейткіш аппарат тағу, естуін жақсарту операция, әлде кохлеар имплант қолдану операция. ҚР кохлеарлық импланттау операциялары нәтижелі өткізіліп жатыр, бірақ операциядан кейін естумен сөйлеуін оңалту жұмысы жеткіліксіз болып тұр. Бұл бағыттың болашағы зор, естуінде ауытқуы бар балаларды ерте жастан қолдау көрстеу арқылы сөйлеундегі кемістіктердің алдын алып, қоршаған ортаға қиындықсыз бейімдеуге жол ашады. Медициналық - әлеуметтік педагогикалық патронаж (МӘПП) Патронаж - дегеніміз балаға оның ата-анасы мен оқытушыларына ерекше кемек көрсету, баланың өмірін сақтау, қалпына келтіру, емдеу, арнайы оқыту, тәрбиелеу және коғамға бейімдеу мәселелерін шешу бағытында арнайы көмек түрі. Медициналық - әлеуметтік педагогикалық патронаж (МӘПП) дамуында ауытқуы бар баланың отбасына әр түрлі мамандардың біріге отырып, кешенді оңалту көмек шараларын ұзақ мерзімде қолдануды қалайды. Кешенді МӘПП психологиядық, педагогикалық, медициналық, әлеуметтік мекемелер мен және қызметтермен жүзеге асырылады. Аталмыш мекемелер мемлекеттік немесе жекеменшік (қоғамдық бірлестіктер, қайырымдылық орталықтар) болуы мүмкін және олар бір бірінің жұмыстарын толықтыра отырып, дамуында ауытқуы бар балалардың әлеуметтік кеңістікте бейімделудің әртүрлі жолдарын ұйымдастырады ол отбасына әлеуметтік қолдау көрсетудің ұзақ мерзімді шараларына бағытталған. МӘПП-ң негізіне психологиялық-педагогикалық консультациялар (кеңестер), психологиялық-медициналық әлеуметтік орталықтар диагностикалық және оңалту орталықтары, логопедтік пункттер, ерте жастан көмек көрсету кабинеттері және үйде оқыту ұйымдары кіреді. МӘПП жүйесі мүмкіндігі шектеулі түлғалардың, балалардың, дамуын жақсарту мақсатында арнайы білім-беру жүйесінің бір бөлігі ретінде қалыптасады. Кешенді МӘПП-ті ұйымдастыру үшін білім саласындағы түрлі ғылыми-әдістемелік мекемлермен және денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау қармағындағы мекемелермен әрекетті үйлестіру қажет. МӘПП өз қызметін келесі бағыттар бойынша жүзеге асырады: - мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін қажетті білім алу бағытын анықтап, оқыту мекемесін таңдауға көмектесу; - білім алуда ерекше қажеттіліктері бар балаларға коррекциялық-педагогикалық дамыту бағдарламаларын ендеу, іске асыру. - балаларды әлеуметтену мен оқудың жана инновациялық түрлерін қалыптастыруына бағытталған білім беру жүйелерін дамытуға әсер ету; - түзетушілік-педагогикалық процеске ата - аналарын қосу белсенді қатыстыру үшін арнайы бағдарламаларды әзірлеу, жүзеге асыру; - өз мүмкіндіктеріне сай баланың еркін дамуы үшін құқықтық кепілдігін жетілдіруге бағытталған қоғамдық-педагогикалық қолдауды жүзеге асыру; - арнайы білім беру жүйесіндегі жаңа педогогикалық технологияларын, әдістерін енгізу; - қазіргі қоғамда мүмкіндігі шектеулі адамның мәртебесін көтеруге көмектесу үшін арнайы білім беру саласындағы жетістіктерді көрсету, халыкқа түсіндіру бағытында бұқаралық ақпарат құралдарын қолдану. МӘПП-дың құрылуы отбасы жағдайындағы дамуында ауытқуы бар балаға кешенді көмек көрсетудің, арнайы білім беру жүйесінің дамуын көрсетеді. МӘПП мекемелер жүйесінің қызметі нәтижелі болу үшін оған келесі талаптар қойылады: - патронаж қызметін ата- аналар мен педагог мамандардың қажет етуі; - сапалы көмек көрсету арқысында мүмкіндіктері шектеулі балалардың қиындыктарының азаюы; - өмір сүру шектеулігінің дәрежесіне қарамастан баланың даму көрсеткішінің өсуі; - отбасы ішіндегі қарым- қатынастарын қалпына келуі; - қазіргі уақытта балалар мэселесін шешу аймағында педагогтардан өзге мамандардың біліктілік сапасын өсуі. МӘПП-дың процесініц маңызды құрамды бөлігі ерте диагностика мен ерте кешенді көмек көрсету болып табылады, оны ұйымдастырудың нәтижелігіне мүгедектіктің алдын алу дәрежесі тәуелді болады. Мүгедектің алдын алуға тек медициналық шаралар ғана емес, сонымен қатар бала дамуын ерте реттеу де жатады. Қазіргі уақытта корррекциялық педагогикадағы ерте диагностикалау мен ерте педагогикалық көмек көрсету мәселесі бүкіл дүние жүзінде жетекші мәселе болып отыр. Қазіргі уақытта көптеген мемлекеттерде дамуында ауытқуы бар балаларға ерте педагогикалық көмекпен ерте диагностикалау бағдарламалары бар. Осы бағдарламалардың теориялық базасын құру үшін Л.С.Выготскийдің жұмыстарын алған. Дүние жүзілік тәжірибеде ерте көмек көрсету бағдарламаларына: жана туылған сәбилер мен 3 жасқа дейінгі балалардың дамуын тексеру, Гавайлық ерте білім беру профилі, «Тандем» дамуды ерте диагностикалау бағдарламалары жатады. Сонымен қатар ресейлік ғалымдардың ғылыми-әдістемелік еңбектері бұл саланы толықтырды, нақты ерте диагностикалау бағдарламалары, дамуында ауытқулықтары бар балаларға психологиялық - педагогикалық көмек көрсетуді т.б. жатады. Ерте көмек көрсету мамандардың айтуы бойынша балаларға неғұрлым ерте көмек көрсетіп және сол жұмыска ата - анасын қоса, онда, жұмыстың қорытындысы соғұрлым нәтижелі болады дейді. Дамуында ауытқуы бар балаларға ерте кешенді көмек көрсету мен ерте диагностикалау бағдарламалары өз болашағына жаңа бағдарламалар, кадрларды даярлау, білім беру мекемелерінің қызметін қамтамасыз етудің ортақ ақпараттық жүйесін құруды, әлеуметтік қызметкерлерді, педагогтар мен ата - аналарын даярлауды өз алдына қойып отыр. 3. Мектепке дейінгі арнайы білім беру жүйесі Мемлекеттік мектепке дейінгі арнайы білім беру жүйесі совет одағында XX ғасырдың 20-30 жылдары құрыла бастаған. Біздің елімізде алғашқы арнайы балабақшалар өткен ғасырдың 60-шы жылдарында ашылды. 70 жылдарда мектепке дейінгі арнайы білім беру мекемелердің кеңейген жүйесі құрылды. Оларға: - бөбекжай - балабақша - мектепке дейінгі балалар үйлері - сонымен бірге жалпы балабақшадағы арнайы топтар. Сол кезде арнайы білім беру мекемелерінің ғалымдарымен машықтандыру, мектепке дейінгі жастағы балаларды арнайы оқыту мен тәрбиелеудің негізгі әдіс – тәсілдерін табу жолдары, коррекциялық оқыту әдістері қабылданған. Оның бәрін қазіргі жүйеде қолданылады. Мектепке дейінгі арнайы мекемелердің қағидалары . - арнайы мекемелерді дамуындағы жетекші кемістігіне қарай іріктеп жинақтау. Соған сәйкес келесі мектепке дейінгі ұйымдардың типтері бар: 1. естуінде ауытуы бар (естімейтін және нашар еститін балалар) 2. көруінде ауытқуы бар (көрмейтін және нашар көретін амблиопиясы бар балалар) 3. сөйлеу тілінде кемістіктері (сөйлеу тілінің жалпы дамымау, тұтықпасы бар балалар) 4. зиятында ауытқуы бар (ақыл-ойы кемтар) 5. тірек-кимыл қозғалысында ауытқуы бар балаларға арналған - арнайы балабақшаларда жалпы балабақшаларымен салыстырғанда топтардағы бала саны аз (15 балаға дейін) - мектепке дейінгі арнайы мекемелер штатына қосымша олигофренопедагог, сурдопедагог, тифлопедагог, медициналық қызметкерлердің енгізу - дефектологтар мен тәрбиешілердің сабақтарын қайта бөлу, тіл дамыту сабақтарын математикалық ұғымдарды қалыптастыру сабақтарын тәрбиешілер емес, дефектологтардың жүргізуі - сабақтарының арнайы түрлерін ұйымдастыру (есту қабілетінің қабылдауын дамытуға, көру қабілетін дамытуға, кеңістікте бағдарлау сабақтары) - мекемелер қызметінің тегін болуы. Арнайы мекемелердің барлық жұмысы бір мақсатқа бағытталған отбасына дамуында ауытқуы бар баланы тәрбиелеуге көмектесу, оның потенциялды мүмкіндіктерін дамыту. Баланы бөбекжайға тек 2 жастан, бала-бақшаға 3 жастан ғана беруге болатын. Ерте жастағы балалар тек денсаулық сақтау ұйымының зейінінде ғана балатын және ешқашан психологиялық - педагогикалық көмек ала-алмайтын. Мамандырылған мектепке дейінгі мекемелер жүйесінің құрылуы жалпы мектепке дейінгі білім беру жүйесінің ұйымдастыруына жағымды үлкен үлес қосты, бірақ арнайы мүмкіндіктерді қажет ететін балалардың топтарына бұл онша қолайлы болған жоқ еді, және олар бөлінбеген еді. Кейін «Білім туралы» біраз заңдар қабылданғаннан кейін осындай білім беру мекемелерінде біраз өзгерістер болды және олар балаларға қолайлы еді, онда балалар мен олардың отбасы қажет психологиялық – педагогикалық және медициналық-әлеуметтік көмек ала алады. Ең бастысы бұл - мектепке дейінгі білім беру мекемелері. Мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеп отырған отбасы үшін балабақша бұл ең біріншіден баласының толық дамуына жағымды жағдай ұйымдастырылған қолайлы мекеме. Кемтар балалардың көбі толықтырушы түрдегі балабақшалар мен аралас түрдегі балабақшалардың арнайы топтарында тәрбиеленеді. Осы мектепке дейінгі мекемелерде тәрбие мен білім беру дамуында ауытқуы бар балалардың категориясына қарай әзірленген ол арнайы түзетушілік –дамытушылық бағдарлама бойынша жүзеге асады. Топтарды толықтыру баланың жасы мен кемістік түріне байланысты: - күрделі сөйлеу бұзылыстары бар - 6 және 10 адам. - 3 жастан жоғары фонетикалық-фонематикалық жетіспеушілігі бар балалар 12 адамға дейін. - естімейтіндер - 6 балаға дейін - нашар естімейтіндер 6-8 балаға дейін - көрмейтіндер - 6 балаға дейін - нашар көретіндер, амблиопиясы бар 6-10 балаға дейін - тірек-қимыл аплараты бұзылған 6-8 балаға дейін - зияты бұзылған 6-10 адамға дейін - психикалық дамуы тежелген балалар 6-10 адамға дейін - 3 жастан жоғары терең ақыл-ойы кем балалар 8 адамға дейін - туберкулездік интоксикациясы бар 10-15 адамға дейін - көп ауыратын, созылмалы аурулары бар 10-15 адамға дейін - күрделі кемістіктері бар балалар 5 адамға дейін - дамуында өзге ауытқулары бар 10-15 адамға дейін. Арнайы мектепке дейінгі мекемелердің күн тәртібіне қатыса алмайтын балалар үшін қысқа мерзімдік көмек көрсету шаралары ұйымдастырылады. Онда бала өз дамуына қажетті психологиялық-педагогикалық көмек ала-алады, ата-анасына баланы тәрбиелеу мен оқыту мәселесі бойынша кеңес беріледі. Отандық білім беру аймағындағы өзгерістер мен елдердегі өзгерістердің салдарынан өзгеріп отырады. Дамыған мемлекеттерде арнайы мүмкіндіктері шектеулі балаларды қалыпты дамыған балалармен біріктірудің (интеграцияның) әртүрлі модельдері қолдануда. Интеграция идеясын таратушы мамандардың ойы бойынша, қазіргі жағдайда оларды қамтамасыз ету үшін мынадай жағдайлар қолайлы: а) жалпы үлгідегі балабақшаларда мүмкіндіктері шектеулі балаларды арнайы топтар мен бірге жалпы топтарда біріктіріп арнайы қолдау көрсету; б) баланы дамытушы орталықтарды белсенді ашу, онда барлық мектепке дейінгі мекемелердің тәрбиеленушілермен түзетушілік жұмыс жүргізіледі. Әр бала үшін мектепке білім алуға дайындық кезеңіне кешу дағдарыс болып саналатыны белгілі. Арнайы білім алуда ерекше қажеттіліктерді талап ететін балалар үшін мұндай қызмет түріне бейімделу тіпті қиын болып табылады. Сондықтанда «бастауыш мектеп балабақша» білім беру мекемесі дамуында ауытқуы бар балалардың білім мен тәрбие алуы үшін ең қолайлы мекеме болып табылады. Сонымен қатар, мүмкіндігі шектеулі балалар психологиялық-педагогикалық және медициналық-әлеуметтік көмек талап ететін болатындықтан арнайы білім беру мекемелері, мектеп-интернаттар мен арнайы мектептердегі мектепке дейінгі белімдер, (топтардың) ашылылады. Арнайы мектепке дейінгі білім берудің мазмұның мемлекеттік стандарт пен арнайы балабақшалар бағдарламары қамтиды. Бұл жерде арнайы балабақшалар бағдарламаларына жаңа өзгерітер енгізу мәселесі өз өзектіліген білдіреді. Мүмкіндігі шектеулі балаларды арнайы білім беру мекемелеріне жіберу психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия арқылы жүзеге асады. Ата-аналары өз беттерімен ПМПК-ға бара апады. Бірақ көбіне олар емдік-алдын-алу мекемелер берген бағыты мен кеңесі бойынша барады. Комиссия баланың психологиялық және дене дамуының жағдайы туралы қорытынды мен келешек кандай мекемеде білім алатыны туралы нұсқамалар береді. 4. Арнайы мектептер жүйесі Мүмкіндіктері шектеулі мектеп жасындағы балалар арнайы білім беру стандарттарына сәйкес білім беру ұйымдарында білім алады. Кемтар балалар үшін арнайы білім беру мекемелерінің жүйесі XX ғасырдың басынан қалыптасып, дамыған. Қазіргі уақытта мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін негізгі сегіз түрлі арнайы мектеп қызмет етуде. Арнайы білім беру ұйымдарының үлгілері мен тізбесіне және қажетті орын саны бекітілген ҚР Білім және ғылым министрілігнің № 787 бұйрығында көрсетілгендей: 1.Көрмейтін балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым сыныпта - 8 бала. Бұл арнайы мектепке көрмейтін 0,04-0,08 көз өткірлігі бар балалар қабылданады. Осы мектептің 1-сыныбына балалар 6-7, кейде 8-9 жастан қабылданады. Жалпы оқу жылы-12 жыл, онда балалар толық білім алып шығады. 2.Нашар көретін балаларға арналған арнайы (түзету), білім беру ұйым, сыныпта - 12 бала. Арнайы мектепке көз өткірлігі 0,05-0,04 дейінгі нашар көретін балалар қабылданады. Осы мектепте көзі қилы мен көруінде амблиопиясы бар балаларда оқи алады. Бірінші сыныпқа 6-7 жастан қабылдайды. Жалпы оқу мерзімі -12 жыл, оқушылар толық білім алып шығады. 3.Естімейтін балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру үйым, сыныпта - 8 бала. Бүл арнайы мектепте білім беру процесі жалпы білім берудің 3 саты бойынша жүреді: Бірінші сатысы - бастауыш жалпы білім беру (5-6 жыл) Екінші сатысы - негізгі жалпы білім беру (5-6 жыл) Үшінші сатысы - толық орта білім алуы (2 жыл) Толық мектепке деңгейінгі даярлық алмаған балалар үшін дайындық сынып ұйымдастырылады 1-сыныпқа балалар 7 жастан қабылданады. Барлық оқыту қызметі ауызша және жазбаша сөйлеуін дамыту, қалыптастыру негізінде іске асады. Осы мақсатқа байланысты есту қабылдауын дамыту мен ауызша сөйлеуцнің дыбыстану жағын қалыптастыру үшін топтық және жеке сабақтар жүргізіліп отырады. Ал күрделі кемістіктері бар балалар үшін арнайы сынып ашылады, 5 баладан аспауы тиіс. 4. Нашар еститіндер мен кейін естімей қалған балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, екі бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімдегі - нашар есту салдарынан сөйлеуінің жеңіл жетіспеушілігі бар балалар оқиды, сыныпта - 10 бала; Екінші бөлімінде - нашар есту салдарынан сөйлеуінің ауыр жетіспеушіліктер бар балалар оқиды, сыныпта 8 баладан аспауы тиіс. Мұнда да білімнің 3 сатысын меңгеруге мүмкіндік бар, олар: - Бірінші саты - бастауыш жалпы білім (1 бөліміндегі 4-5 жыл, 2 бөлімінде 5-6-7 жыл ); - Екінші саты - негізгі жалпы білім (6 жыл); - Үшінші саты - орташа (толық) жалпы білім (2 жыл ) Бірінші сыныпқа - 7 жастан қабылданады, дайындық кезеңінен өтпеген балаларға дайындық сыныптары ұйымдастырылады. Бұл мектепте есту және көру арқылы естіп қабылдауын дамытуға арналған топтық және жеке сабақтар жүргізіледі. 5.Сөйлеу тілінде ауыр кемістігі бар балаларға арналған екі бөлімнен тұратын арнайы (түзету) білім беру ұйымы: Бірінші бөлімінде алалия, ринолия, дизартриясы бар балалар оқиды, сыныпта - 12 бала., екінші бөлімінде ауыр түрдегі тұтықпасы бар балалар білім алады, сыныпта 10 баладан аспауы тиіс. Егер сөйлеуіндегі тіл кемістіктері түзетілген жағдайда баланы ата-анасының келісімі және ПМПК қорытындысымен жалпы мектепке ауыстыруға болады. Бұл мектепке балалар бірінші сыныпқа 7-9 жастан, дайындық сыныпқа 6-7 жастан қабылданады. 10-11 жыл ішінде оқушылар негізгі жалпы білім алып шыға алады. Логопедиялық және түзетушілік педагогикалық көмек барлық сабақтарда және сабақтан тыс уақытта көрсетіледі. Бұл арнайы мектепте арнайы сөйлеу күн тәртібі ұйымдастырылған. 6. Тірек қимыл-қозғалысында ауытқуы бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, сыныпта - 10 бала. Бұл арнайы мектепте аталмыш балалар білімнің 3 саты бойынша оқиды. 1 саты - бастауыш жалпы білім алуы (4-5 жыл) 2 саты - негізгі жалпы білім алуы (6 жыл) 3 саты -орта жалпы білім алуы (4-2 жыл) Бірінші сыныпқа 7-9 жастан қабылдайды. Бұл мекемеде арнайы қимыл-қозғалыс күн тәртібі бекітілген. 7. Білім беру баланың танымдық, сөйлеу және қимыл аймағын игере отырып жүргізіледі. 8. Психикалық дамуы тежелген балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, сыныпта- 12 бала. Білім беру жүйесі екі сатыны қамтиды: 1 саты – бастауыш жалпы білім алуы (3-5 жыл) 2 саты – негізгі жалпы білім алуы (5 жыл) 9.Зиятында ауытқуы бар балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, сыныпта- 12 бала. Бұл мектептегі бағдарламаның мазмұны өзгеше болғандықтан, балалар цензді білім алмайды, оқытудың негізгі бағыты оқушыларды әлеуметтік бейімдеу мен мамандырылған-еңбекке даярлау. Бұл мектептерді бұрыннан көмекші мектеп деп атайды. Көмекші мектептегі оқу еңбек пәні бойынша емтиханмен аяқталады, нәтижелері бойынша оқушылар куәлік алады. Ерекше жағдайларда оқушылар денсаулығына байланысты емтиханнан босатыла алады. Бұл мектепке бірінші сыныпқа бала 7-8 жасында қабылданады. Дайындык сыныптарында 6-8 бала, қалған сыныптарда - 12 оқушығғ дейін оқиды. Бұл мектепке оқу жылы 8-11 жылға дейін созылуы мүмкін. Көмекші мектепте зиятында терең ауытқушылығы бар балалар үшін арнайы сыныптар ашылуы мүмкін. Осы мектептен балаларды тек ПМПК қорытындысымен және ата-анасының келісімімен ғана шығара алады. 10. Эмоциялық-ерік-жігері бұзылғандарға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, сыныпта - 10 бала; 11. Кемістік құрылымы күрделі балаларға арналған арнайы (түзету) білім беру ұйым, сыныпта – 6 бала. Арнайы мектеп білім мен тәрбие беру міндеттерінен өзге психологиялық, және медициналық, әлеуметтік көмек көрсетеді. Әр арнайы мектепте еңбек пен маман алдындағы кәсіби даярлыққа ерекше көңіл бөледі. ҚР "Білім беру" Заңы мен нормативті-құқықтық құжаттарға сәйкес барлық арнайы білім беру мекемелері білім беру стандарттар бойынша оқытуы тиіс. Бұл мекемелердің барлығы білім беру стандартына сәйкес , балалардың ерекшеліктерін ескере отырып өздігінен оқу жоспары мен оқу бағдарламар негізінде оқу процесін ұйымдастырады. Соңғы жылдары мүмкіндігі шектеулі балалардың басқа категорияларына да арналған мекемелер құрылуда, мысалы ерте жастағы балалар мен аутизм жағдайындағы бар балалар үшін. Кез-келген білім беру ұйымы өз тәрбиеленушісінің өміріне жауапты. Арнайы білім беру мекемелердін барлығының (сегізінші түрден басқалары) түлектері негізгі орта білім алуына болады. Түлектеріне мемлекеттік үлгідегі құжат беріледі. Арнайы мектепке баланы тек ата-анасының келісімімен және ПМПК қорытындысымен ғана қабылдайды. Барлық арнайы мектептерге күрделі кемістіктері бар балалар үшін арнайы сыныптар, топтар ашылуы мүмкін. Арнайы мектеп оқушысын жалпы мектепке ата-анасының келісімімен және ПМПК қорытындысы бойынша басқа білім беру ұйымдарына ауыстыруға болады. Жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған арнайы балалар үйі мен кемістігіне қарай мектеп интернаттар құрылған. Егер де бала мұндай мекемелерде білім ала алмаса, онда үй жағдайында білім алуы ұйымдастырылуы тиіс. Интернаттық ұйымдар -белгілі бір категориядағы азаматтарға тұратын орын беріп, білім алу құқығына мемлекеттік кепілдікті қамтамасыз ететін орта білім беру жүйесінің мекемелері. Бала оқу кезеңінде кітаптар мен мектеп кітапхана қорымен тегін қолдануға толық құқылы. Мектептің педагогтары мен психологтары ата-анасымен балаларға кеңес береді. Арнайы мектептер оқушыларын аралық және қорытынды аттестаттау өткізу үшін барлық жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс. Жалпы орта білім беру ұйымдарындағы білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылаудан, аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттаудан өткізу ережесі бойынша бала кезінен мүгедек, I және II топтағы мүгедек балалар барлық пәндерден үлгеретін жағдайда босатылады. Егер бала үйде білім алса, онда бұл оқытуды қаржыландыру мемлекет тарапынан ұйымдастыралады. жүктеу/скачать 163,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|