2. Экологияландырылған білім беруде пәнаралық байланысты жүзеге асырудың тиімділігіне нақты мысалдар шеңберінде шолу жасаңыз. Экологиялық білім мен тәрбие беруді күшейту – қазіргі өмір талабынан туындап отырған қоғамымыздың алдында тұрған басты мәселе. Өркениеттің даму үрдісінің ажырамайтын құрамды бөлігі болғанымен химия және химиялық өндірістер көптеген экологиялық проблемалар тудырып отыр. Дегенмен химия және химиялық өндіріссіз адам толық мәнді тіршілік ете алмайды. Бірақ қоршаған ортаның негізгі ластаушылары ретінде олардың зиянды әсерінен адамзат пен табиғат зардап шегуде. Сондықтан химияны экологияландыру адамзаттың адамгершілік борышы болып саналады. Химия мен экологиядағы кіріктірілген үрдістердің білім беруде маңызы зор. Экологиялық жағдайдың күн өткен сайын күрделене түсуі азаматтардың экологиялық мәдениетінің төмендігі. Дүниежүзілік мәселеге айналып отырған қоршаған ортаның тазалығы мен оны қорғаудың бірден-бір жолы жас ұрпаққа мектеп қабырғасынан бастап экологиялық білім беру. Елімізде мектеп бағдарламасында экологиялық пән ретінде енгізілмесе де, оқушыларға химия пәнінің негізінде экологиялық білім беруге болады. Экологиялық білімді мектеп қабырғасынан бойына сіңіре білген әрбір азамат болашақта қоршаған ортаны сақтауға, бүлдірмеуге жанашырлықпен қарайтыны анық. Химияның экология пәнімен пәнаралық байланысы: химиялық заттардың атмосфераға, табиғи су көздеріне әсері, ауыл шарушылығында қолданылатын минералды тыңайтқыштардың және химия өнеркәсіп орындарының мұржаларынан шығатын әр түрлі улы газдардың жер бетіне қайта атмосфералық жауын – шашындармен жаууы. Қоршаған ортаның ластануына әсер ететін және адам денсаулығына зиян келтіретінін қарастыру.
Билет №23
1. Органикалық және бейорганикалық ластану көріністерін салыстырып, ғылыми химиялық сипаттау жасаңыз Тұщы және теңіз суларының негізгі бейорганикалық (минералды) ластаушылары су ортасының тұрғындары үшін улы болып табылатын әртүрлі химиялық қосылыстар болып табылады. Бұл мышьяк, қорғасын, кадмий, сынап, хром, мыс, фтор қосылыстары. Олардың көпшілігі адам әрекетінің нәтижесінде суға түседі. Ауыр металдар фитопланктонмен сіңеді, содан кейін қоректік тізбек арқылы жоғары ұйымдасқан организмдерге беріледі. Гидросфераның минералдармен және биогендік элементтермен ластануының негізгі көздерінің ішінде тамақ өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығы туралы айту керек. Суармалы жерлерден жыл сайын шамамен 6 млн. тонна тұз жуылады.
Құрлықтан мұхитқа енгізілген еритін заттардың ішінде минералды, биогендік элементтер ғана емес, сонымен қатар органикалық қалдықтар да су ортасының тұрғындары үшін үлкен маңызға ие. Органикалық заттардың мұхитқа шығарылуы жылына 300-380 млн. т. бағаланады. Құрамында органикалық суспензиялар немесе еріген органикалық заттар бар ағынды сулар су объектілерінің күйіне кері әсер етеді. Тұндыру кезінде суспензиялар түбіне құйылады және судың өзін-өзі тазарту процесіне қатысатын осы микроорганизмдердің дамуын тоқтатады немесе толығымен тоқтатады. Бұл жауын-шашын шіріген кезде зиянды қосылыстар мен күкіртсутек сияқты улы заттар пайда болуы мүмкін, бұл өзендегі барлық судың ластануына әкеледі. Суспензиялардың болуы жарықтың суға терең енуін қиындатады және фотосинтез процестерін баяулатады.
Сулы ортада ыдырайтын органикалық қалдықтар патогендік организмдер үшін Орта бола алады. Органикалық қалдықтармен ластанған су ішуге және басқа қажеттіліктерге жарамсыз болып қалады. Тұрмыстық қалдықтар Адамның кейбір ауруларының (іш сүзегі, дизентерия, тырысқақ) көзі болуымен ғана емес, сонымен қатар олардың ыдырауы үшін көп оттегін қажет ететіндігімен де қауіпті. Егер тұрмыстық ағынды сулар су қоймасына өте көп мөлшерде түссе, онда еритін оттегінің мөлшері теңіз және тұщы су организмдерінің тіршілігі үшін қажетті деңгейден төмен түсуі мүмкін.