Ей, достым, білімдіге ынтазар бол.
Ашылар білімменен бақыт жолы,
Білім ал жолға түсіп бақыт толы.
Білімді – алтын, нұры ашылатын,
Білімсіз – қара бақыр шашылатын…
Жүрсе де тым шіреніп,
Білімсіз жан – тірі өлік, – деп, ақын білімсіз, надан адамның адамдық бейнесі болмайтынын басып айтады. Халқымыздың “оқу-инемен құдық қазғандай”, “Оқу – білім қазығы, білім-өмір азығы” деген мақалы осы бір отты қайнар көзінен туындаған болу керек.
Ұстаз ақын халықтық әдепті өмір құбылыстарынан жоғары қояды да, әдептілік сөйлеуден, сөз қолданыстан көрінетінін ескертіп, әдепті сөйлеу үшін тілмен ой сананың жетіктігі керек екендігін уағыздайды:
Әрқашанда әдеппен,
Қысқа сөйлеп әдеттен.
Байқап шығар үніңді,
Тарта сөйле тіліңді,– дейді. Ақын “Оқ жарасы жазылар, тіл жарасы жазылмас” деп, әдепті сөйлемеген адам көңілге қаяу, жүрекке жара салатынын қатаң ескертеді. Халқымыздың “таяқ еттен өтеді, сөз сүйектен өтеді” деген мақалының түп сәулесі осы бір маржан сөз нақысынан туындаған сияқты.
Тілді безеп тасыма,
Тілің дұшпан басыңа,–деп ақын мылжыңдық, езбелік, мақтаншақтық, бөспелік, қияңқы сөз бен қыршаңқылық адамға зиян екенін ескертеді, оқушысын білімді, қисынды, инабатты, мейірімді–әдепті сөйлеуге үндейді.
58. «Орхон-Енисей (руникалық) жазуы ежелгі түркі өркениетінің өркениеттік белгісі ретінде. «Күлтегін», «Тоныкөк» ескерткіштерінен нақыл сөздерінен үзінді жазу, мазмұнын ашу.
Орхон-Енисей жазбалары – Түркі халықтарының көне дәуірдегі ұзақ ғасырлық мәдениетімен тарихы тұрғысынан баға жетпес құнды дүние. VII-VIII ғасырларда жазылған, Орхон және Енисей өзен бойларында табылған.
Енисей жазбаларының жалпы саны – 85 айналасында. Олардың ішінде кіші-гірім жазбалармен қатар ірі мәтіндер кездеседі. Енисей ескерткіштері көлемі жағынан негізінен шағын болып келеді. Ең үлкен 10-15 жолдан, ең кішісі 1-2 жолдан ғана тұрады.
Достарыңызбен бөлісу: |
