1. Физиология пәні, басқа ғылымдармен байланысы, медицинадағы маңызы. Уник 100%
жүктеу/скачать 243,73 Kb.
|
физиология сессия Nazarkul E.S. 2021surak
- Бұл бет үшін навигация:
- 14. Қозғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері 100%
| Жасушаның басқа қызметтері: зат алмасуы, электрлік касиеттері, кейбір биохимиялық және биофизикалық құбылыстары әрбір жүйені талдайтын тарауда қарастырылады.
14. Қозғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері 100% Қозғыш тіндердің физиологиясы организм, оның компоненттері мен қоршаған ортаның белсенді факторлары арасындағы өзара әрекеттесудің негізгі заңдылықтарын зерттейді. Қоздырғыш тіндер-тітіркендіргіштің әсеріне жылдам жауап қайтару реакцияларын жүзеге асыруға арнайы бейімделген жүйке тіні, безді тін және бұлшықет тіні. Адамдар мен жануарлар Жарық, дыбыстар, иістер, ауырлық күштерінің әрекеті, механикалық қысым, температураның өзгеруі және сыртқы немесе ішкі ортаның басқа да сигналдары әлемінде өмір сүреді. Әрбір өз тәжірибеміз бұл сигналдарды бірден қабылдауға ғана емес, сонымен бірге оларға жауап беруге де қабілетті екенімізді біледі. Бұл қабылдауды жүйке тінінің құрылымдары жүзеге асырады, ал қабылданған сигналдарға жауап берудің бір түрі-бұлшықет тіндері жүзеге асыратын қозғалтқыш реакциясы. Сигналдарды қабылдауды және әртүрлі ынталандырулардың әсеріне жауап беретін дененің ең маңызды мамандандырылған тіндері жүйке және бұлшықет тіндері болып табылады, олар дәстүрлі түрде қозғыш тіндер деп аталады. Бірақ оларда бұлшықет жасушалары мен нейрондар шынымен қозғыш. Миында нейрондарға қарағанда шамамен 10 есе көп нейроглия жасушалары қозғыштыққа ие емес. Қозғыштық — бұл жасушалардың ынталандыру әсеріне белгілі бір жолмен жауап беру қабілеті. Қозу-белсенді физиологиялық процесс, әсер ету потенциалының пайда болуымен, оның өтуімен және бұлшықет жасушалары үшін жиырылуымен көрінетін қозғыш жасушалардың реакциясы. Жасуша эволюциясындағы қозғыштық барлық тірі жасушаларға тән тітіркену қасиетінен пайда болды және тітіркенудің ерекше жағдайы болып табылады. Тітіркену дегеніміз — бұл өмірлік процестердің өзгеруімен ынталандыру әрекетіне жауап беретін жасушалардың әмбебап қасиеті. Мысалы, нейтрофильді лейкоциттер өздерінің рецепторларымен белгілі бір сигнал — антигеннің әсерін қабылдап, қан ағымындағы қозғалысты тоқтатады, капилляр қабырғасына жабысып, қабыну процесі бағытында тіндерге көшеді. Ауыз қуысының шырышты эпителийі тітіркендіргіш заттардың әсеріне шырышты шығару мен секрецияның жоғарылауымен жауап береді, ал ультракүлгін сәулелерге ұшыраған кезде терінің эпителийі қорғаныс пигментін жинайды. Тіндердің жалпы физиологиялық қасиеттеріне мыналар жатады: Қозғыштық - тіндердің бірқатар қасиеттерін өзгерту арқылы тітіркенуге жауап беру қабілеті. Қозғыштық индексі - тітіркенудің шегі. Бұл тіндердің көрінетін реакциясын тудыруы мүмкін минималды тітіркену. Өткізгіштік - ұлпаның қозғышты бүкіл ұзындығы бойымен жүргізу мүмкіндігі. Өткізгіштік индексі - қозу жылдамдығы. Өткізгіштік тіннің қозғыштығына тікелей байланысты: қозу қабілеті неғұрлым жоғары болса, соғұрлым өткізгіштігі соғұрлым жоғары болады, өйткені іргелес тіндердің торабы тез қозғалады. Рефракторлық - бұл тіндердің қозу кезінде қозу қабілеттерін жоғалту немесе төмендету қабілеті. Бұл жағдайда реакция кезінде тіндер ынталандыруды қабылдауды тоқтатады. Рефракторлық абсолютті (кез-келген ынталандыруға жауап жоқ) және салыстырмалы (қозғыштық қалпына келеді, ал ұлпа субресталды немесе супер-шекті ынталандыруға жауап береді). Рефрактерлік индекс (сыну кезеңі) - ұлпаның қозғыштығы төмендейтін уақыт. Сыну кезеңі неғұрлым қысқа болса, ұлпаның қозғыштығы соғұрлым жоғары болады Лабильділік - қозғыш тіннің белгілі бір мөлшерде тітіркенуге жауап беру қабілеті. Лабильділік өзгеру құбылыстарынсыз қолданылған ынталандыру ырғағына сәйкес дәл уақыт аралығында (1 сек) ұлпада болатын қозу толқындарының максималды санымен сипатталады. Лабильділік сыну кезеңінің ұзақтығымен анықталады (сыну кезеңі неғұрлым қысқа болса, соғұрлым икемділік көп болады). Бұлшықет тініне сонымен қатар контрактілік сипатталады. Контрактілік - бұлшықеттің тітіркенуге қарсы қысылу арқылы жауап беру қабілеті. Қаңқа бұлшықеттерінің физиологиясы, олардың функциялары. Бұлшықеттердің негізгі қасиеттері. Уник 100 Бұлшықеттің негізгі физиологиялық қызметі жиырылу болып табылады. Бұлшықеттің жиырылуы - бұл организмнің қорғаныс, тыныс алу, тамақтану, жыныстық, экскреторлық және басқа физиологиялық процестерге байланысты тіршілік әрекеті. Ерікті қимылдардың барлық түрлері - жүру, мимика, көз алмасының қимылдары, жұтылу, тыныс алу және т.б. қаңқа бұлшықеттері есебінен жүзеге асырылады. Еріксіз қозғалыстар (жүректің жиырылуын қоспағанда) - асқазан мен ішектің перистальтикасы, қан тамырларының тонусының өзгеруі, қуық тонусының сақталуы тегіс бұлшықеттердің жиырылуынан болады. Жүректің жұмысы жүрек бұлшықеттерінің жиырылуымен қамтамасыз етіледі. Қаңқа бұлшықетінің құрылымдық ұйымы. Бұлшық ет талшығы және миофибрилла. Қаңқа бұлшық еттері көптеген бұлшықет талшықтарынан тұрады, олардың сүйектерге қосылу нүктелері бар және бір-біріне параллель орналасқан. Әр бұлшықет талшығына (миоцит) бойлық бағытта қайталанатын блоктардан (саркомералар) салынған көптеген суббірліктер - миофибриллалар кіреді. Саркомер - бұл қаңқа бұлшықетінің жиырылу аппаратының функционалды бірлігі. Бұлшықет талшығындағы миофибриллдер саркомерлердің орналасуы олармен сәйкес келетін етіп жатыр. Бұл көлденең сызықтың үлгісін жасайды. Миофибрилдегі саркомерлер бір-бірінен бета-актинин протеині бар Z-плиталарымен бөлінеді. Жіңішке актинді жіпшелер Z-пластинасынан екі бағытта да созылады. Арасында қалың миозин жіпшелері орналасқан. Актин жіпшесі сыртқы спиральға бұралған екі моншақ тізбегіне ұқсайды, мұнда әр моншақ актин протеинінің молекуласы болып табылады. Актин спиралдарының ойыстарында бір-бірінен бірдей қашықтықта тропомиозин ақуызының жіп тәрізді молекулаларына байланысты тропонин ақуыз молекулалары орналасқан. Миозин филаменттері миозин ақуызының қайталанатын молекулалары арқылы түзіледі. Әрбір миозин молекуласының басы мен құйрығы болады. Миозин басы актин молекуласымен байланысып, көлденең көпір деп атала алады. Бұлшықет талшығының жасушалық мембранасы саркоплазмалық тордың мембранасына қозу өткізу қызметін атқаратын инвагинациялар (көлденең өзекшелер) түзеді. Саркоплазмалық тор (бойлық өзекшелер) жасуша ішіндегі тұйық түтікшелер торы болып табылады және Са ++ иондарының шөгіндісі қызметін атқарады. Қозғалтқыш бөлігі. Қаңқа бұлшықетінің функционалдық бірлігі - бұл қозғалтқыш бірлігі (MU). DE - бір қозғалтқыш нейронының процестерімен нервтендірілген бұлшықет талшықтарының жиынтығы. Бір DE құрайтын талшықтардың қозуы мен жиырылуы бір уақытта жүреді. Жеке MU-лар бір-біріне тәуелсіз қозғалуы және келісімшартта болуы мүмкін. Қаңқа бұлшықетінің жиырылуының молекулалық механизмдері. Жіптердің сырғанау теориясы бойынша бұлшықеттің жиырылуы актин мен миозин жіптерінің бір-біріне қатысты сырғанауымен жүреді. Жіпті сырғыту механизмі бірнеше дәйекті оқиғаларды қамтиды. Миозин бастары актин филементінің байланысатын жерлеріне жабысады. Миозин мен актиннің өзара әрекеттесуі миозин молекуласының конформациялық қайта құрылуына әкеледі. жүктеу/скачать 243,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|