1 Жауапты хатшы

         
30           
Пайдаланылған әдебиеттер: 
 
1.
 
Ә.Қабдешова. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту. Алматы, 2006 ж. 
2.
 
Б.А.Тұрғынбаева. Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту. Алматы, 1999 ж. 
3.
 
Мұғалімге арналған нұсқаулық, Үшінші (негізгі) деңгей: Үшінші басылым, 2012 ж. 
www.cpm.kz. 
 
 
 
МҦҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ДАМУЫ – ҚҦЗЫРЛЫ ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ ШАРТЫ 
 
 
О.Маханбетов 
«Ӛрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ҚОБ ПҚ БАИ, Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері 
 
 
Қазіргі  таңда  еліміздің  ұлттық 
білім  беру  жүйесін  әлемдік  білім кеңіс-
тігіне  кіріктіру  бағытында  елеулі  ӛзге-
рістер  жүріп  жатыр.  Осыған  орай, 
қоғамның  сұраныстарымен  заман  тала-
бын 
қанағаттандыруда 
оқушыларға 
жекелеген  пәндер  бойынша  білім,  білік 
және  дағдыны  ғана  игерту  жеткіліксіз 
болып  табылады.  Аталған  талаптарға 
сәйкес  оқытудың  «Құзырлылық»  ұста-
нымы туралы педагогикалық зерттеулер 
жүргізіліп,  мектеп  тәжірибесіне  енгізу 
нәтижелері  мен  мүмкіндіктері  қарасты-
рылуда. Білім беруді дамытудағы қазіргі 
талап  оқытуда  құзырлылық  тәсілдерді 
пайдалана отырып, оқушының құзырет-
тілігін  қалыптастыру  және  жан-жақты 
дамыту болып табылады. 
Оқушының құзыреттілігі – меңгер-
ген  білімі  мен  дағдыларын  тәжірибеде, 
күнделікті ӛмірде қандай да бір тәжіри-
белік  және  теориялық  мәселелерді 
шешу  үшін  қолдана  алу  қабілеттілігін 
сипаттайды.  Оқушының  құзыреттілігі 
ең  әуелі  мектепте,  оқу  үрдісі  кезінде 
қалыптасады.  Оқытудағы  құзырлылық 
тәсіл  нәтижесі  болып  білім  сапасының 
кӛрсеткіші  бағаланады.  Ӛзінің  және 
қоғамның  мүддесіне  ӛзін-ӛзі  белсенді 
етуге  дайын,  ӛзгермелі  даму  үстіндегі 
ортада  ӛмір  сүруге  бейім,  бәсекеге 
қабілетті және құзыретті, шығармашыл, 
білімді  тұлғаны  дамыту  және  қалып-
тастыру  –  құзыреттілік  пен  әрекеттілік 
тұрғыда жасалған іс-әрекет нәтижесінде 
жүзеге асады. Сонымен, оқу үрдісіндегі 
құзырлылық  дегеніміз  –  оқушының 
алған  білімі  мен  дағдыларын  тәжіри-
беде, күнделікті ӛмірде теориялық және 
тәжірибелік  мәселелерді  шешу  үшін 
қолдана 
алу 
мүмкіндігі 
болып 
табылады.  Құзырлылық  тәсіл  идеясы  – 
жеке  тұлғаға  қандай  білім  қажет  және 
ол  қоғамның  қандай  қажетін  ӛтей 
алады. 
Оқушының 
құзырлылығын 
қалыптастыру 
бүгінгі 
білім 
беру 
саласының  ӛзекті  мәселелерінің  бірі. 
Құзырлылық  тәсілді,  білім  сапасын 
арттыруды  дәстүрлі  тәсілмен  білім 
мазмұнын  ұлғайту  арқылы  шешудің 
арасындағы қарама-қайшылықтан туын-
даған  дағдарысты  жағдайдан  шығару-
дың  бір  жолы  деп  қарастыруға  болады. 
Бұл  тәсіл  білім  берудің  нәтижесіне, 
алған  білімнің  кӛптігімен  емес,  сол 
білімді қолдана білуімен маңызды. 
Оқытуда 
құзырлылық 
тәсілді 
пайдалана  отырып,  оқушының  құзыр-
лылығын  қалай  қалыптастыруға  бола-
ды? Құзырлы оқытуды тиімді ұйымдас-
тыру,  оқушы  құзырлылығын  қалыптас-
тыру  үшін  мұғалімнің  ӛзі  құзырлылық 
деңгейлерін  жетік  меңгеруі,  құзырлы 
оқытудың  тәсілдерін  білуі  және  оқыту 
үдерісінде 
пайдалана 
білуі 
тиіс. 
Құзырлылық 
ӛздігінен 
меңгеріліп 
немесе  ӛзінен-ӛзі  қалыптаспайды.  Ол 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
38 

         
37           
мұғалімнің  үздіксіз  ізденуі,  кәсіби 
дамуы нәтижесінде қалыптасады. 
Кәсіби  құзырлылық  –  мұғалімнің 
біліктілігін  арттыру,  қоғам  алдындағы 
жауапкершілікті 
сезіну, 
жоғарғы 
деңгейге  үнемі  ұмтылу  мен  үнемі 
ізденіс,  жаңашылдығы  мен  жаңалықты 
қабылдай білуі мен қолдана білу, адами 
құндылықтарға  сай  бола  отырып,  сол 
құндылықтарды  балаға  сіңіре  білу.  Ал, 
бұл  құзыреттіліктер  (мұғалім  мен  оқу-
шының  құзыреттілігі)  ӛз  бетімен  жұ-
мысты ұйымдастыруда анық байқалады. 
Құзыреттілік  –  оқушының  ӛз  бетінше 
жұмысын  тиімді  ұйымдастыра  білу  – 
сол  арқылы  білім,  білік,  дағдының 
жоғары  деңгейіне  шығу.  Демек,  құзы-
реттілік  дегеніміздің  ӛзін  қазіргі  заман 
талабына сай педагогтің ӛзін-ӛзі ӛзгерте 
алу  қабілеттілігі  деп  түсінуге  болады. 
Білім  саясатындағы  түбегейлі  ӛзгеріс-
терді күнделікті оқу үрдісінде берілетін 
тапсырмалардан  бастау  қажет  екендігі 
айқын  кӛрсетілген.  Оқыту  үдерісін 
құзырлылық  тұрғысынан  ұйымдастыру 
білім  беру  мен  біліктілігін  арттыру 
жұмысына  айтарлықтай  ӛзгеріс  ендіріп, 
мұғалімге  ӛз  тәжірибесін  жетілдіруге 
шығармашылық бағыт береді. 
Педагог-психологтардың  анықта-
масы  бойынша  ӛз  бетімен  жұмысты 
ұйымдастыру  дегеніміз  –  бұл  баланың 
ӛз  бетімен  тани  білу,  ӛз  бетімен  жаңа 
бір  нәрсені  анықтауға  ұмтылу  және  ӛз 
тәжірибесін терең түйсіне білу қабілеті. 
Ӛз  бетімен  жұмысты  ұйымдастыру  – 
психологиялық  тұрғыдан  жаңа  мате-
риалдық-рухани  құнды  дүние  тудыра-
тын әрекет. Ал педагогикалық тұрғыдан 
алсақ,  ӛз  бетімен  жұмысты  ұйымдас-
тыру  дегеніміз  –  адамның  белсенділігі 
мен ӛз бетінше жұмыс істеуінің жоғары 
түрі және ол әлеуметтік қажеттілігі мен 
ӛзінің  ерекшелігімен  бағаланады.  Ең 
бастысы,  жеке  тұлғада  ӛз  бетімен 
жұмыс  істеуге  деген  тұрақты  қажет-
тілік, тұрақты сұраныс болып, ӛз ісінен 
қанағат табу сезімі болуы қажет. 
Оқыту  үдерісіндегі  қазіргі  талап 
«Баланы  қалай  оқыту  керек?»,  «Ӛз 
бетінше  оқуға  қалай  үйрету  керек?», 
«Сыни  тұрғыдан  ойлауға  қалай  үйрету 
керек?»  деген  ӛзекті  мәселелерге 
бағытталып  отыр.  Аталған  ауқымды 
міндеттерді  шешу  мен  жүзеге  асыруда 
Қазақстан  Республикасының  жалпы 
білім  беретін  мектептері  педагогтерінің 
біліктілігін 
арттыру 
курстарының 
Бағдарламасы  маңызды  рӛл  атқарады. 
Бағдарлама  оқушылардың  қалай  оқу 
керектігін  үйретіп,  соның  нәтижесінде 
еркін,  ӛзіндік  ой-пікірлерін  нанымды 
жеткізе  білетін,  ынталы,  сенімді,  сыни 
пікір  кӛзқарастары  жүйелі  дамыған 
оқушылардың  қалыптасуына  ықпал 
етеді. 
Бағдарламаның 
басым 
бӛлігі 
сындарлы  оқыту  теориясы  негіздерін 
қамтиды.  Сындарлы  оқыту  теориясы 
оқушылардың  ойлауын  дамыту,  олар-
дың  бұрынғы  алған  білімдері  мен  жаңа 
немесе  сыныптағы  түрлі  дереккӛзде-
рінен,  мұғалімнен,  оқулықтан  және 
достарынан  алған  білімдерімен  ӛзара 
әрекеттесуі  жағдайында  жүзеге  асады 
деген тұжырымға негізделеді. 
Сыни тұрғыдан ойлау Бағдарлама-
ның  ӛн  бойында  екі  мағынада  қарас-
тырылады:  оқушылардың  сыни  тұрғы-
дан  ойлауын  дамыту  және  мұғалім-
дердің сыни тұрғыдан ойлауын дамыту. 
Бағдарлама  ӛзара  байланысты  бұл 
үдерістердің екеуін де дамытуды қарас-
тырады.  Оқушыларға  қатысты  сыни 
тұрғыдан  ойлау  ақпарат  пен  идеяларды 
синтездеу қабілеті, ақпарат пен идеяның 
шынайылығы  мен  салыстырмалы  түрде 
маңыздылығы  туралы  ойлана  білу 
қабілеті,  ӛзінің  оқуына  қатысты  таңдау 
жасау  және  басқалардың  идеяларына 
күмәнмен 
қарау 
қабілеті 
ретінде 
түсіндіріледі. 
Мұғалімдердің 
сыни 
тұрғыдан 
ойлауы 
ӛзінің 
жұмыс 
тәжірибесін,  жаңа  тәсілдерді  қолдану 
және  бағалау  әрекеттерін  сыни  тұрғы-
дан  бағалауды  қамтиды.  Сондықтан 
құзырлы 
мұғалімде 
Бағдарламада 
берілген  Шульманның  «Үш  кӛмекші» 
деп  аталатын  қасиеттер  болған  жағдай-
да  ғана  оқыту  жақсы  болып  саналады. 
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
39 

         
38           
Оқытудың сапалы және табысты болуы 
белгілі  бір  деңгейде  мұғалімнің  қалып-
тасып  отырған  жағдайларға  бейімделе 
алуына тығыз байланысты болады. 
Сындарлы  оқытудың  мақсаты 
оқушының  пәнді  терең  түсіну  қабілетін 
дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс 
жерлерге,  кез  келген  жағдайда  тиімді 
пайдалана  білуін  қамтамасыз  ету.  Оқы-
ту  туралы  сындарлы  түсінік  оқушыға 
нақты  білім  берудегі  мақсат  тұтқан 
мұғалімнің  ӛз  сабақтарын  оқушының 
идеясы  мен  білім-біліктілігін  дамытуға 
ықпал  ететін  міндеттерге  сай  ұйымдас-
тыруын  талап  етеді.  Мұндай  міндеттер 
оқушылардың  оқыған  тақырып  бойын-
ша  білімдерін  ӛз  деңгейінде  кӛрсетіп, 
кейбір  болжамдар  бойынша  күмәнді 
ойларын  білдіре  алатындай,  пікір-
кӛзқарастарын  нақтылап,  жаңа  ұғым-
түсініктерін  ӛрістете  алатындай  етіп 
орайластырып 
құрылады. 
Мұғалім 
қызметіндегі  маңызды  дүние  жекелеген 
оқушылардың  тақырыпты  қабылдау 
ерекшеліктерін,  оқушылардың  түсінігін 
жетілдіру  немесе  жақсарту  мақсатында 
олармен  жұмыс  жүргізу  қажеттігін 
ұғынуы, сондай-ақ кейбір оқушылардың 
тақырыпты  ӛзіне  оңтайлы  бірегей 
оқушының ӛз болжамдарына күмәнмен, 
сын  тұрғысынан  қарай  отырып,  сол 
арқылы әлем, тіршілік, жаратылыс тура-
лы  ӛзінің  түсінігін  тереңдетіп,  кеңейту-
ге  ұмтылу  мүмкіндігін  ұлғайтады.  Егер 
де  дайын  білімді  беретін  «Дәстүрлі» 
стильмен  оқытатын  мұғалімдер  сын 
тұрғысынан  ойлау  қабілеттері  дамыған 
оқушыларды қалыптастырғылары келсе, 
ӛздерінің  де  сын  тұрғысынан  ойлау 
қабілеттерін  дамыта  отырып,  жаңашыл 
идеяларға  кӛңіл  кӛкжиегін  ашулары 
керек. 
Сындарлы  оқытуға  негізделген 
сабақтар  оқушыларға  ӛз  білімдері  мен 
ұстанымдары  жайында  ойланып,  сұрақ-
тар  қойып,  білімін толықтырып,  белгілі 
бір  тақырыпты  оқып  білу  кезеңінде  ӛз 
түсінігін  ӛзгертуге  мүмкіндік  береді. 
Бұл үдеріс оқушының ӛз болжамдарына 
күмәнмен,  сын  тұрғысынан  қарай  оты-
рып,  сол  арқылы  әлем,  тіршілік,  жара-
тылыс  туралы  ӛзінің  түсінігін  тереңде-
тіп,  кеңейтуге  ұмтылу  мүмкіндігін 
ұлғайтады. 
Осы Бағдарлама құзырлы мұғалім-
нің  алдына  оқушының  жан  дүниесін 
жақсы  түсіне  білу  жӛнінде  нақты 
міндеттеме  қойып  отыр.  Құзырлы 
оқытудың маңызды факторы мұғалімнің 
оқушының  тақырыптың  мәнін  ӛз 
бетімен  меңгеруін  түсінуі  мен  бағалай 
алуы  болып  табылады.  Мұндай  тәсіл 
бұл  үдеріске  оқушының  ӛзінің  де 
қатысуын  талап  етеді.  Осылайша, 
оқушы  да  ӛзінің  оқуы  үшін  жауапты 
болады.  Оқушы  мұндай  жауапкерші-
лікті кӛбіне сабақ беру барысында мұға-
лім  қалыптастыратын  ортада  сезініп, 
қабылдайды. Сондықтан, мұғалім сабақ-
та  оқушылардың  ӛз  беттерінше  оқуға 
білім  алатындай  тиімді  орта  қалыптас-
тыруы қажет. 
Құзырлы оқытуды ұйымдастыруда 
Бағдарламада  қарастырылатын  оқушы-
ның ӛзін-ӛзі реттеу, ӛздігінен реттелетін 
оқуды  ұйымдастыру  тәсілдері,  Перри 
ұсынған  «Ӛздігінен  реттелетін  оқудың 
үш  элементі»  аса  маңызды  болып 
табылады: 
-
 
тапсырмамен  жұмыс  барысын-
да ӛздігінен бағытталушылығы; 
-
 
оқушының  проблемалар  мен 
мақсаттарды ӛздігінен айқындауы; 
-
 
проблеманы  шешу  мен  мақсат-
қа  жету  үшін  әдіс-тәсілдерді  ӛздігінен 
таңдауы. 
Таңдалып  алынған  тапсырмалар 
ӛзін-ӛзі реттеу тәсілдерін жүзеге асыру-
ға  ықпал  етуі  қажет.  Ӛздігінен  реттелу 
тапсырмаға  қызығушылықтың  неғұр-
лым  жоғары  деңгейіне  ӛтуге  ықпал 
етеді».  Осы  орайда,  мұғалімнің  негізгі 
қызметі оқушылардың сабақта ӛздігінен 
орындайтын  құзырлылық  тапсырмалар-
ды  саралап,  дайындай  білуі  және  олар-
ды  орындау  бағытында  бағдар,  кеңес 
беріп отыруы болып табылады. 
Бағдарлама 
бір-бірімен 
тығыз 
байланысты  және  бірін-бірі  толықтыра-
тын  жеті  модульді  қамтиды.  «Оқыту 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
40 

         
39           
мен  оқудағы  жаңа  тәсілдер»  модулінде 
оқушылар  ӛзінің  түсінігін  ӛзіндік 
зерттеулері  мен  әлеуметтік  ӛзара 
байланысқа  сәйкес  құратын  белсенді 
білім  алушылар  болып  табылады.  Бұл 
модуль  «Диалог  негізінде  оқыту»  және 
«Қалай  оқу  керектігін  үйрену»  сияқты 
тәсілдер  арқылы  мұғалім  мен  оқушы-
ның, оқушы мен оқушының арасындағы 
ӛзіндік  ойлар  мен  пікірлерін  дамытуға, 
оқуды  ӛз  бетінше  жалғастыра  алатын 
білім  жинау  жауапкершілігін  түсінуге 
кӛмектеседі.  Диалог  негізінде  оқыту 
мен  оқу  оқушылардың  ӛзара  сұхбатта-
суы  және  мұғалім  мен  оқушы,  мұғалім 
мен  мұғалім  арасындағы  диалогтің 
шәкірттердің  ӛзіндік  ой-пікірін  жүйе-
леуі мен дамытуына кӛмектеседі. Топта-
сып,  жұптасып  жұмыс  жасау,  бірлесіп 
тапсырмаларды  орындау,  ресурстарды 
талдау  барысында  оқушылар  бір-бірі-
мен ой бӛліседі, әрқайсысы ӛз үлестерін 
қосады,  ӛзінің  білмегенін  талқылау 
барысында тыңдау арқылы біледі, жүйе-
лі  талқылауға  қатысады,  берілген  мәсе-
лені бірлесе отырып шешіп, қорытынды 
тұжырым  шығарады.  Сонымен  қатар, 
оқытуда  диалогтік  оқыту  тәсілін  пайда-
ланудың  тиімділігі  ұсынылған.  Мерсер 
мен  Литлтон  2007  жылы  «Диалог 
сабақта  –  оқушылардың  қызығушылы-
ғын  арттырумен  қатар,  олардың  білім 
деңгейлерінің  ӛсуіне  үлес  қосатынды-
ғын  атап  кӛрсетсе,  ал  Александер               
2004  жылы  «Оқытудағы  әңгімелесу  – 
қарым-қатынас  жасаудың  бірсарынды 
үдерісі  емес,  керісінше  идеялар  екіжақ-
ты  бағытта  жүреді  оның  негізінде  оқу-
шының  білім  алу  үдерісі  алға  жылжи-
ды»,  -  деп  тұжырым  жасады.  Джин 
Раддок  «оқушы  үніне»  баса  назар 
аударады 
керек. 
Яғни, 
«дәстүрлі 
стильде мұғалім басты рӛлде тұрса, енді 
оқушыны  сӛйлетуге,  ӛз  ойын  еркін 
жеткізе білуге, ӛзіндік пікірін қалыптас-
тыра  білуге  үйретуіміз  керек  екенін 
ұсынды. 
«Сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету» 
модулінің  басты  мақсаты  –  оқушының 
да, мұғалімнің де саналы сыни ойлауын 
кӛздейді. Сыни тұрғыдан ойлауға үйре-
ту  –  ой  қозғай  отырып,  оқушының  ӛз 
ойымен ӛзгелердің ойына сын тұрғыдан 
қарап, 
естіген, 
білгенін 
талдап, 
салыстырып,  реттеп,  сұрыптап,  жүйе-
леп,  білмегенін  ӛзі  зерттеп,  дәлелдеп, 
тұжырым  жасауға  бағыттау,  ӛз  бетімен 
және  оқушы  мұғалімнің  бағыттауымен 
білімді  игеруге,  бір-бірімен  ынтымақ-
тастық  қатынас  құра  отырып,  бірін-бірі 
оқытуға, 
бірлесіп 
шығармашылық 
жұмыс жасауға дағдыланады. Ойлаумен 
ұштастыра  білім  алуды  бағыттайтын, 
белгілі 
тақырыптағы 
ойды 
сын 
тұрғысынан  қарай  отырып,  ой-толғау, 
суреттей  алу,  еске  түсіру,  болжау 
оқушыны 
да 
жаңа 
бір 
әлемнің 
жаңалығын 
ашқандай 
қалыпқа 
жеткізеді,  әрі  қарай  ойын  айтуға  ынта-
ландырады.  Сыни  тұрғыдан  ойлайтын 
оқушылар  әр  уақытта  белсенді  болады, 
сұрақ қойып, дәлелдерді талдайды. 
Құзырлы  мұғалімдердің  қасиетте-
рі,  икемділіктері  және  олардың  жұмыс 
тәртібі  туралы  зерттеулерден  білуге 
болады. Кәсіби біліктілік пен білім жай 
қабылданбайды,  мұғалімдер  оны  ӛз 
қолымен  жасайды.  Адамгершілік  мақ-
сатты  кӛздейтін  мұғалімдер  ӛздерінің 
әріптестері  мен  айналасындағыларға 
әсер ету үшін, кӛшбасшылық қасиеттер-
ді  кӛрсетеді.  Олардың  кӛңілінде  үнемі 
кӛңілге сай оқыту тұрады (Фрост, 2011). 
Деңгейлік бағдарламалар құзырлы мұға-
лімдердің  қасиеттерін,  икемділіктері 
мен жұмыс тәртібін дамытуға бағыттал-
ған.  Әріптестеріне  ықпал  ету  үшін, 
сондай-ақ  оқыту  мен  оқудың  дамуына 
қолдау  кӛрсету  үшін  құзырлы  мұғалім-
дер  коучинг  пен  тәлімгерлікке  жүгініп, 
басқа  мұғалімдердің  идеяларын  жүзеге 
асыруға қолдау кӛрсетіп, ӛз тәжірибеле-
рін зерделеумен айналысады. 
Қазіргі  ұлттық  білім  беру  жүйесі-
нің  қалыптасу  жағдайындағы  мектеп 
мұғаліміне  кәсіби  қызметінің  сапалық 
мазмұнына  қойылатын  талаптармен 
танысып,  мұғалімінің  үздіксіз  кәсіби 
даму  үдерісіндегі  әлеуметтік-мәдени 
ортаны бағдарлай білетін, баланың жеке 
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
41 

         
40           
тұлғалық  дамуына  бағытталған  білім 
беруді  жүзеге  асыра  алатын,  оқытудың 
мазмұны  мен  әдістерін,  технологияла-
рын,  құралдары  мен  формаларын  ӛз 
бетінше  ізденіспен  саралап,  шығарма-
шылықпен  пайдалана  алатын  педагог 
болуды талап етеді. 
«Ескіден қол үзіп, жаңаға қол жет-
кізгендер  ғана  мұғалім  бола  алады»,  - 
деп Қытайдың дана ойшылы Конфуций 
айтқандай,  қазіргі  мұғалім  ӛткен  тәжі-
рибесін  жаңамен  ұштастыра  алатын, 
кәсіби қызығушылығы жоғары, танымы 
биік,  бастаған  ісінің  нәтижесін  кӛруге 
ұмтылатын,  жаңалықтардан  хабардар, 
ӛз  ісінің  шебері  болуы  тиіс.  Жалпы, 
кәсіби тұрғыдан тұрақты дамуға ұмтыл-
ған  мұғалім  әдіснамалық,  зерттеушілік, 
коммуникативтілік,  ақпараттық,  әлеу-
меттік,  тұлғалық  құзыреттіліктердің 
жоғары  деңгейін  меңгеріп,  рефлексияға 
қабілетті,  рухани  белсенді,  сауатты, 
шығармашыл,  құзырлы  тұлға  ретінде 
қалыптасады. Ӛз қызметін кәсіби тұрғы-
дан  дамытып  отыратын  құзырлы  мұға-
лім  қоғам  мен  мемлекеттің  қазіргі 
сұранысына  сай  және  елімізді  ӛркен-
дететін  білімді  де  білікті  азаматтарды, 
құзырлы тұлғаларды дайындай алады. 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
 
1.
 
Мұғалімге арналған нұсқаулық, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012 ж. 
2.
 
Қ.С.Құдайбергенова.  «Құзырлылық  білім  сапасының  критерийі:  әдіснамасы  және 
ғылыми-теориялық негізінде», Монографиялық еңбек, Алматы, 2008 ж. 
3.
 
А.К.Маркова. Кәсіби құзыреттіліктің даму деңгейі. 2009 ж. 
4.
 
И.А.Зимняя.  Педагогикалық  психология:  2-басылым.  Орыс  тілінен  аударған 
М.А.Құсаинова. М.: Логос; Алматы: TST-company, 2005 ж. 
 
 
 
РАЗВИТИЕ ДИАЛОГИЧЕСКОГО ПОДХОДА В ПРЕПОДАВАНИИ 
ИНОСТРАННЫХ ЯЗЫКОВ 
 
 
М.Аскарова 
тренер филиала АО «НЦПК «Ӛрлеу» ИПК по Кызылординской области 
 
 
Результаты научных исследований 
показывают,  что  диалог  занимает 
центральное  место  на  уроке.  Мерсер  и 
Литлтон (2007) в своей работе показали, 
что  диалог  в  классе  может  способство-
вать  интеллектуальному  развитию  уче-
ников  и  их  результативности  в  обуче-
нии.  В  исследовании  подчеркивается, 
что  интерактивное  общение  как  со 
взрослыми,  так  и  совместная  работа  со 
сверстниками  способствуют  обучению 
детей  и  их  когнитивному  развитию. 
Л.Выготский утверждает, что когнитив-
ное  развитие  становится  более  эффек-
тивным  в  период,  когда  ученики  рабо-
тают  в  своей  «Зоне  ближайшего  разви-
тия»  (ЗБР).  ЗБР  определяет  навыки  и 
способности, которые развивает ученик, 
диапазон  заданий,  которые  он  пока  не 
может  выполнить  самостоятельно.  Для 
выполнения  таких  заданий  ученикам 
нужна  помощь  взрослых  или  более 
компетентных  лиц,  которые  могли  бы 
поддержать  их  в  обучении  новому. 
Данная поддержка включает общение, и 
Л.Выготский считает в этом случае речь 
главным инструментом обучения. 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
42 

         
42           
На  сегодняшний  день  существует 
достаточно 
доказательств, 
которые 
указывают на то, что совместная беседа 
учеников  в  классе  приносит  большую 
пользу, так как: 
-
 
позволяет  ученикам  выражать 
свое понимание темы; 
-
 
помогает  им  осознавать,  что  у 
людей могут быть разные идеи; 
-
 
содействует  аргументированию 
учениками своих идей; 
-
 
помогает  учителям  понять,  на 
какой  стадии  находятся  их  ученики  в 
процессе своего обучения. 
Значение вопросов в диалогичес- 
ком  подходе  для  развития  обучения 
определяется в: 
-
 
стимулировании  учеников  к 
конструктивным  и  предметным  сужде-
ниям и высказываниям; 
-
 
развитии у учеников неподдель-
ного интереса и положительных эмоций 
к  обучению;  любознательности  и 
стимула к исследованиям; 
-
 
содействии  формированию  и 
вербализации знаний; 
-
 
поддержке креативного мышле-
ния; 
-
 
развитии  критического  мышле-
ния; 
-
 
развитии умения учиться друг у 
друга,  уважать  и  ценить  идеи  других 
учеников; 
-
 
углублении  и  концентрации 
мышления  и  действий  посредством 
разговора и размышлений; 
-
 
выявлении  особых  сложностей 
или  недопонимания,  которые  могут 
затруднять обучение. 
Основной  и  ведущей  целью  в 
преподавании  иностранных  языков  в 
общеобразовательной  школе  является 
коммуникативная  цель,  которая  и 
определяет весь учебный процесс. 
Одной из основных форм речевого 
общения является диалогическая речь. 
Несмотря на то, что диалогическая 
речь сложнее монологической и с точки 
зрения  напряженности  внимания,  и  с 
точки зрения разнообразия и количества 
используемых  речевых  образцов,  и  по 
ряду  других  причин,  тем  не  менее,  с 
точки зрения последовательности в обу-
чении устной речи все же предпочтение 
следует  отдать  диалогической  речи. 
Ведь  именно  через  диалог  отрабаты-
ваются и запоминаются отдельные рече-
вые образцы, целые структуры, которые 
затем  используются  в  монологической 
речи. 
При обучении диалогической речи 
решаются следующие основные задачи: 
Во-первых,  дать  понятие  диалога 
во  всем  его  многообразии,  в  его 
естественной  форме,  чтобы  ребята 
убедились,  что  форма  вопрос-ответ  – 
лишь  частный  и  самый  распростра-
ненный  вид  диалогического  общения. 
На 
различных 
примерах 
следует 
показать ученикам, что речь лишь тогда 
будет  живой,  естественной  и  по-
настоящему  диалогической,  если  в 
содержание  реплик  будут  включаться 
приветствия,  сообщения,  приглашения, 
выражение  различного  рода  чувств 
(удивления,  благодарности,  увереннос-
ти, сомнения), оценка фактов и т.д. 
Во-вторых,  обучить  нужным  реп-
ликам, отработать их до уровня автома-
тизма  при  употреблении  в  конкретной 
ситуации. 
В-третьих,  научить  обмениваться 
этими  фразами  в  соответствующих 
ситуациях, т.е. вести диалог. 
Диалогу  предшествует  система 
подготовительных  упражнений,  кото-
рые  делятся  на  два  типа.  Речевые, 
которые  непосредственно  развивают 
умения  и  навыки  самостоятельного 
высказывания  на  иностранном  языке. 
Тренировочные  упражнения,  которые 
помогают  учащимся  усвоить  тот  или 
иной  аспект  языка  (произношение, 
лексику,  грамматику)  применительно  к 
конкретной  теме.  Эти  оба  типа  упраж-
нений  взаимосвязаны.  Именно  речевые 
упражнения  готовят  в  будущем  к 
коммуникации. 
Речевая реакция  – это тот, частью 
ожидаемый  учителем  речевой  «про-

жүктеу/скачать 2,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: