56.А.Байтұрсынұлының әліпбиге жасаған реформасын Блум таксономиясы бойынша талдап шығыңыз Білу А.Б. 1895-1909 ж аралығында Ақтөбе,Торғай өңірінде ел ішінде әр сатылы мектептерде бала оқытумен айналыса жүріп,ағартушылықпен айналысады.Осы уақытта әліппе кемшілігін өз көзімен көреді.
Түсіну Дыбыстық жүйесін зерттеу барысында 28 дыбыс түрі барлығын,оның дауысты,дауыссыз болып жіктелетіндігін араб қарпі жіңішкелікті ажырату үшін қойылатындығын бұл арқылы үндестік заңына бағынып отыратындығын айта кеткен болатын.
Қолдану Араб графикасы қазақ жазуы үшін былайша айтқанда нақтылап алуды ұсынды:
1.Қазақ жазуы үшін араб алфавитінде жуан дыбыстардың таңбаларын алмау
2.Қазақ тіліндегі ы,е,о,ұ,у дыбыстарының әрқайсысына таңба белгілеу.1915 жылдың бір өзінде 15-тей кітап бысылып шықты.
Бағалау Менің ойымша,араб графикасын қолдану дұрыс деп ойлаймын.Себебі,оның реформасы қазақ тілінің табиғатына яғни дыбыс үндестігіне бағынып,ғылыми негізде жасалған.Бір жағынан қазіргі заманға сай өмір сүруіміз қажет.Егерде араб жазуы тарихымыз деп сол жазумен жүретін болсақ, онда заман талабы жоғарылап,біздің сауатымызға кері әсерін беруі мүмкін.
57.Дауыстылардың үндесуін мысалдармен дәлелдеңіз.
Дауыстылардың бір-бірімен үндесуі сингармонизм деп аталады дедік.Түркі тілдеріндегі байырғы сөздерде сингармонизм екі түрде ұшырасады:
1) дауысты дыбыстар тілдің қатысы жағынан
2) еріннің қатысы жағынан бір-бірімен өзара үндесіп айтылады.
Дауыстылар үндестігі -екі немесе көп буынды сөздердегі дауысты дыбыстардың не біркелкі жуан не біркелкі жінішке сондай-ақ не бірынғай еріндік ,не бірынғай езулік болып үндесіп айтылуы. Мұны буын үндестігі деп те атайды.
Дауыстылардың ерін үндестігі -сөздің бастапқы буынындағы о, ө, у, у ерін дауыстыларының әсерімен соңғы буындарындағы езулік ы, і, е дауыстыларының еріндікке айналуы. Мысалы: путүн — тутін, өнөр — өнер. Қазақ тілінде бірінші буындағы ерін дауыстының әсері екінші буыннан аспайды, ал үшінші буында тіпті әлсіз, жоқтын касы: бурулыс — бурылыс, көлөңке — көленке. Ерін үндестігі жазуда еленбейді.
