1. Жүрек қантамырлар жүйесі. Жалпы морфофункциялық сипаттамасы. Қантамырлардың жіктелуі, дамуы. Қантамырлардың гемодинамикалық жағдайларға байланысты құрылысы, тіндік құрамы мен өзара байланысы
Аэро-гематикалық тосқауыл және оның газ алмасуындағы маңызы. Өкпе макрофагтары. Плевра
жүктеу/скачать 66,31 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 19. Тері. Эпидермис және дерманың құрылысы. Бүрлі және торлы қабаттары, олардың тіндік құрамы. Тері бездері. Май бездері, тер бездері және сүт бездері. Шаштың құрылысы, дамуы, өсуі және алмасуы.
| Аэро-гематикалық тосқауыл және оның газ алмасуындағы маңызы. Өкпе макрофагтары. Плевра.
Өкпе – көкірек қуысының көп бөлігін алып жатқан, сыртын плевра қаптаған мүше. Функциялары: газалмасу, терморегуляторлы, қышқыл-сілтілі тендіктің реттеуіне қатысу, қан ұюының реттеуі, су-тұзалмасуды реттеу, эритропоэздің реттеуі, иммунологиялық, липидтердің алмасуына қатысу. Өкпелер ауа өткізу жолдардың жүйесінен - бронхтар (бронхиалды ағашы) және тыныс алу жүйенің респираторлы бөлімін түзетін өкпе көпірішіктердің жүйесінен немесе альвеолалардан тұрады. Оның құрылым-функциялық бірлігіне ацинус жатады. Ол респираторлы бронхиоланың, альвеолярлы жолдардың, альвеолярлы қапшықтардың қабырғасында орналасатын қан мен ауаның аралығында газдардың алмасуын қамтамасыз ететін альвеолалардың жүйесінен тұрады. Респираторлы бронхиолалар бірқабатты кубты эпителиймен жабылған, бұлшықетті пластинкасы жұқарған, адвентицияның дәнекер тін талшықтары интерстициалды тінге өтеді. Альвеолярлы жолдар мен қапшықтардың қабырғасында бірнеше ондық альвеолалар орналасады. Ересек адамда олардың жалпы саны орташа алғанда 300-400 млн. Альвеолалар жұқа дәнекер тінді қабаттармен бөлініп тұрады, олардың құрамында капиллярлар, ретикулярлы және өкпенің эластикалық каркасын түзетін эластикалық талшықтар болады. Терен демді шығарған кезінде де өкпелердің эластикалық керілуіне байланысты альвеолалар түспей тұрады. Альвеолалар аралығында оларды қосып тұратын Кона саңылаулары табылған. Бұл саңылаулар бір альвеоладан басқа альвеолаға ауаның өтуіне мүмкіндік береді және патологиялық процесстер жағдайында альвеолярлы қапшықтардың өзіндік ауа өткізетін жолдары жабылып қалғанда газдардын алмасуын қамтамасыз етеді. Сондай-ақ претерминалды бронхиолаларды альвеолярлы қапшықтармен байланыстыратын Ламперт каналдары болады. Бұл каналдар ауаның коллатералды жолын қамтамасыз етеді және өкпе фиброзы жағдайында ауаөткізу жолдардың бөлігі жабылған кезінде маңызды рөл атқарады. Альвеолалар ашық көпіршік түрінде болады. Ішкі беткейі екі негізгі жасушалармен жабылған: респираторлы пневмоциттер немесе І типті жасушалар және секреторлы пневмоциттер немесе ІІ типті жасушалар. Респираторлы жасушалар альвеола беткейінің шамамен 95% алып тұрады. Пішіні дұрыс емес ұзартылған. Жасушаның альвеола қуысына қарап жатқан беткейінде ауаның эпителий беткейімен шектесу аланың ұлғайтатын қысқа микробүрілер болады. Респираторлы жасушаның ядро жоқ аймақтарына жаңасып капиллярлар орналасады. Осы аймақтарда гемокапилляр эндотелийінің базалды мембранасы эпителийдін базалды мембранасына тығыз орналасып шектеседі. Осындай аймақтарда қанмен ауаның аралығында аэрогематикалық тосқауыл болады. ІІ типті пневмоциттер немесе секреторлы жасушалардың пішіні текше тәріздес, цитоплазмасында осмиофилды гранулалалар байқалады. Олар гликолипидпротеинді зат −сурфактантты өндіреді. Сурфактант екі бөліктен тұрады:1)төменгі–гипофаза, альвеола эпителийінің беткейін тегістейді; 2) беткейлі-апофаза, фосфолипидті моноқабатты түзеді, олардың гидрофобты аймақтары альвеола қуысына қарап жатады. Сурфактанттың функциялары: альвеолалар түсуіне кедергі жасайды, тамырлардан альвеола қуысына сұйықтықтың өтуіне тосқауыл құрады, бактероцидті қасиеттері болады, иммунокомпетентті жасушаның және макрофагтардың функцияларын ынталандырады . Өкпелер резекциясы жағдайында ІІ типті пневмоциттер регенерацияға қатысуы мүмкін. Альвеола қабырғасының құрамына жиекті жасушалар мен альвеолярлы макрофагтар кіреді. Макрофагтар иммунндық реакцияларға қатысады, ескі сурфактантты ыдыратады. Өкпе сыртынан мезотелий мен БТДТ қабатынан тұратын плеврамен жабылып тұрады. Плевра-бұл кеуде қуысын (париетальды плевра) және өкпені (висцеральды плевра) жабатын серозды қабық. Висцеральды және париетальды плевраның беті дәнекер тінінің қабатында орналасқан мезотелиймен қапталған. Соңғысы борпылдақ дәнекер тінімен ұсынылған және құрамында коллаген және серпімді талшықтар, қан және лимфа тамырлары, жүйке талшықтары бар. 19. Тері. Эпидермис және дерманың құрылысы. Бүрлі және торлы қабаттары, олардың тіндік құрамы. Тері бездері. Май бездері, тер бездері және сүт бездері. Шаштың құрылысы, дамуы, өсуі және алмасуы. Тері − дененің сыртқы жамылғысы, организмнің қалыпты тіршілігін қамтамасыз ететін маңызды функцияларды атқаратын күрделі ағза болып табылады. Терінің функциялары: 1)Тосқауыл −қорғаныштық. Сыртқы ортаның шекарасында орналаса отырып, организмді физикалық, химиялық, механикалық, термиялық, биологиялық және т.б. қолайсыз факторлардан қорғайды; 2) Иммунологиялық. Теріде иммунологиялық реакцияларға қатысатын иммунокомпетентті жасушалар болады. Иммунокомпетентті жасушаларға: лимфоциттер эпидермисте және дәнекер тінде орналасатын, макрофагтар, тіндік базофилдер және гранулоциттердің әртүрлері жатады. 3)Рецепторлы.Терінің беткейінде сыртқы ортадан ақпараттын түсуін қамтамасыз ететін жылуды, суықты, тактилды және ауруды сезетін көптеген рецепторлпр бар. 4)Тынысалу. Организмнің барлық газалмасу көлемінен тері арқылы 2% мөлшерінде газалмасу жүзеге асырылады. Тері арқылы тынысалу, қоршаған ортаның температурасы жоғарылаған кезінде және физикалық жұмыс кезінде күшееді. 5) Тұз-су, сондай-ақ, жылу алмасуға қатысады. Бір тәулікте тері арқылы 500 мл су бөлінеді. Термен бірге тері арқылы сыртқа әртүрлі тұздар және зиянды заттар шығарылып отырады. Сондай-ақ тері 1 л дейін қанды жинақтайды , ультракүлгін сәулелердің әсерінен D витаминді синтездейді және т.б функцияларды атқарады. Терінің дамуы Эпидермис және барлық эпителиалды туындылар тері эктодермадан, ал төмен орналасқан дәнекертінді қабаттар – дерматомның мезенхимасынан дамиды. Эмбрион дамуының алғашқы сатысында терінің эпителий бірқабатты жалпақ жасушалардан тұрады. Біртіндеп бұл жасушалардың пішіні өзгеріп, биіктігі жоғарылайды, 2 ші айдын сонында олардың үстінде жасушалардың 2 ші қабаты пайда болады, ал 3 ші айда эпителий көпқабатты болып дамиды. Эмбриогенездің 3 ші айында шаштардың бездердің тырнақтардыңң эпителиалды бастамалары қаланады. Эмбриогенездің 5 ші айында ғана қан элементтердің тоқталады, ал ошақтарының өздері май тінініің бөлікшілеріне айналады. Тері үш бөліктен тұрады: эпидермис, дерма және гиподерма немесе теріастымай клетчаткасы. Эпидермис – көп қабатты жалпақ мүйізделген эпителий. Жылтыр қабаты нашар дамыған. Эпидермис алақан және табанның қалын терісінде бес қабаттан (базалды, тікенекті, дәнді, жылтыр, мүйізді), шашпен жабылған жұқа теріде−жылтыр қабат болмайды, мүйізді қабаты жұқарады. Тері қабаттарында әр түрлі кератиноциттер, Лангерганс жасушалары, макрофагтар мен лимфоциттер, меланоциттер мен Меркель жасушалары бар. Кератиноциттер- ең жиі кездесетін пішіні призма тәріздес, цитоплазмасы базофильді боялатын жасушалар. Онда кератинді тонофиламенттер және меланин пигменті болады. Меланоциттер – нейроглиальді, тармақтары бар, тонофибриллалары болмайтын рибосомалар мен меланосомаларға бай пигментоциттер. Меркель жасушалары – эндокринді қызмет атқаратын, АPUD жүйесіне кіретін ағзада резистенттік қымет атқаратын жасуша. Лангерганс жасушалары – пішіні өсінділі, тармақталған, цитоплазмасында белок синтезңне қатысатын органеллалары мен секреторлы түйіршіктері бар иммундық қорғаныс қызметін атқаратын эпидермистегі макрофагтар. Енді осы эпителийдің негізгі 5 қабатына тоқталып өтсек, базальді қабат – құрамында кератиноциттер, меланоциттер, Меркель жасушалары және камбиальді жасушалары өзара гемидесмосомамен, десмосомамен және жартылай байланысатын ең төменгі қабаты. Тікенекті қабаты – Лангерганс жасушалары мен кератиноциттерден тұратын қабаты. Дәнді қабаты – негізінен кератиноциттерден тұрады. Жылтыр қабаты – жарықты жақсы өткізіп,жылтырап көрінетін ядролары мен органеллалары жойылған кератиноциттерден тұратын қабат. Мүйізді қабаты – тіршілігін жойған кератиноциттер мен корнеоциттерден тұратын мүйізделген қабыршақты қабат. Дерма – меншікті терінің дәнекер тінді бөлігі. Ол екі қабаттан тұрады: бүртікті және торлы. Бүртікті қабат борпылдақ талшықты дәнекер тіннен тұрады. Осы қабаттың бүртіктері эпидермиске кіріп тұрады және әрі бір адамға тән терінің ерекше суретін қалыптастырады. Бүртікті қабат эпидермисті қоректі заттармен қамтамасыз етеді. Бүртікті қабатта сезім нерв ұштықтары орналасады.Торлы қабат тығыз қалыптаспаған дәнекер тінмен ұсынылған. Коллагенді талшықтар бір бірімен айқасып, тор түзеді. Механикалық қысымға ұшырайтын терінің бөлігінде коллагенді талшықтардың бұдалары қалын және эластикалық талшықтар аз болады. Тері керіліп созылатын жерде (бүгілетін аймақта) коллагенді талшықтар жұқа, эластикалық талшықтар көп болады. Торлы қабат терінің механикалық беріктігін қамтамасыз етеді. Гиподерма немесе тері асты май қабаты май тінінен тұрады. Ол төмен орналасқан тіндерге қарай терінің жылжымалығын қамтамасыз етеді, теріге түскен қатты механикалық әсеретулерді жұмсартады, организмде жылудын сақтауына жағдай жасайды. Терінің қантамырлары екі горизонталды тор түрінде орналасқан беткейлі бүртіктеріінің негізінде және терең дерма мен гиподерма шекарасында. Тамырлардың кеңеюінің себебінен патологиялық процестер кезінде дермада қызару инфилтрация байқалады. Жалпы тері туындыларына түктер, терідегі бездер мен тырнақ жатады. Адам терісінде 3 түрлі бездер болады. Олар сүт, май, тер бездері. Терідегі тер және май бездері ағзадағы жылуды реттеп, теріні кеуіп ктуден сақтайды, зат алмасудан пайда болғаг қалдық өнімдерді сыртқа шығарады. Адамдағы тер бездерінің саны 2,5 млндай. Ағзадан бөлінген тердің 98% су, 2% органикалық бейорганикалық заттар. Жалпы тер бездерінің 2 түрі бар апокринді және мерокринді. Ал құрылысына байланысты қарапайым және түтікшелі деп бөлінеді. Бездердің секреторлы бөліктерінің жасушалары ашық және күңгірт түсті болып келеді. Ашық түсті жасушалар суды, металл иондарын, ал күңгірт түстісі органикалық макромолекулаларды сыртқа шығарады. Май бездері – қарапайым,алвеолярлы, тармақталған, голокринді секрециясы без. Ол бас, бет, арқа терілерінде көп кездеседі. Одан бөлінетін секрет теріні құрғап кетуден сақтап, эпидермис пен туктерді майлап тұрады. Шаштар бөлінеді 3 топқа ҰЗЫН бастың қолтық шаттың қолтық ойдымының ТҮКТІ кірпіктің қабақтың таңаудың Түбітті терінің көп бөлігін жауып тұрады. Шаш немесе түктер – тері эпителийінің туындысы. Екі бөліктен тұарды: негізі және түбірі. Негізі тері үстінде, ал түбірі гиподермада орналасады. Түктің негізінің құрамында сыртқы қыртысты заты мен кутикуласы болады. Кутикула –шаштың сыртқы қабығы. Мүйізделген, пигменттен айырылған жасушадан тұрады. Олар шаш буылтығы жасушасынан дифференцияланады. Кутикула шаштың иілгіштігін қамтамасыз етеді, оны сыртқы ортаның зиянды ықпалдарынан қорғайды. Қыртысты зат - шаштың негізгі заты. Ол жасушалардың бірнеше қабатынан тұрады, бұылтықтың камбиалды жасушасынан дифференцияланады. Милы заты шаш түбірінің ортасында болады, шаш үнгіріне жақындаған сайын біртіндеп жойыла бастайды. Буылтықтың ортасында орналасқан жасушасынан пайда болады. Май бездердің деңгейінде жұмсақ кератинге ауысады, жасушалар толықтай судан айырылып мүйізді қабыршықтарға айналады. Түбітті шаштарда милы зат болмайды. Шаш сыртынан екі қабатты эпителиалды қынаптардан тұратын шаш қабымен немесе фолликулмен қоршалған. Оның ішкі қабаты мүйізделеді, сыртқы қабаты мүйізделмейді. Фолликул дәнекертінді шаш қабымен қоршалған. Шаш буылтығы митозға қабылетті жас-дан тұрады және шаштың матрицасы болып келеді, яғни шаштың өсуін қамтамасыз етіледі. Шаштың қоректенуі құрамында қантамырлары бар дермалды бүртікпен қамтамасыз етіледі. ТЫРНАҚ – бұл қатты кератиннен тұратын эпидермистің мүйізді қабаты. Тырнақ пластинкасы дене және түбірінен тұрады. ДЕНЕСІ КӨЗГЕ КӨРІНЕДІ АЛ ТҮБІРІ тырнақ науасында жасырылған. Сонымен тырнақ пластинкасы тырнақ төсекшесінде орналасқан мүйізді қабаты жоқ эпидермистің қалың қабаты болып табылады. Алдыңғы бөлігінде тырнақ төсекшесінің эпидермисі эпителиалды жасушалардан тұратын тырнақтың матрицасына жалғасады. Осы жасушалардың көбеюі арқасында тырнақ ұзынынан өседі, базальды қабатының жасушалары тырнақ енінен өседі. Тырнақ төсекшесі эпидермистің өсу қабатынан және дәнекерлі тіннен тұрады. По сути это и есть тырнақтың орналасқан аймағы жүктеу/скачать 66,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|