1. Жүрек, дамуы, топографиясы, шекаралары, жүрек қақпақтарының алдыңғы кеуде қабырғасына проекциясы. Жүрек
Көз алмасы bulbus oculi үш қабаттан тұрады
жүктеу/скачать 1,72 Mb. Pdf көрінісі
|
| Көз алмасы bulbus oculi үш қабаттан тұрады. Олар ішкі, ортаңғы және сыртқы. Ішкі
қабат tunica interna немесе tunica nevrosa торлы қабат деп атайды.Ортаңғы қабат tunica media бұл жер тамырлы қабат, ал сыртқысы фиброзды қабат болғансоң tunica fibrosa деп аталады. Ендігі олардың құрылысына тоқталсам. Ішкі қабат tunica interna яғни торлы қабық, оны екі бөліке бөліп қарастырамыз. Олар алдыңғы және артқы, алдыңғысы кіші болса, артқысы үлкен бөлік болып саналады. Алдыңғысын соқыр бөлік pars сеса retinae жарықты қабылдайтын арнайы элементтер кездеспейді. Ол тамырлы қабықтың бөліктерімен қосыла екіге бөлінеді, бірі торлы қабықтың цилиарлы бөлігі pars ciliaris retinae болса екіншісі торлы кабықтың нұрлы бөлігі pars iridica retinae. Ал артқы бөлігіне келсек мұнда керсінше жарықты қабылдайды және ол көру бөлігі pars optica retinae деп аталады. Бұл бөлік цилиарлы денеге дейін созылады да тістік жиекпен аяқталады ол латынша ora serrata деп ат. Осы көру бөлігі бірнеше микроскопиялық бөліктерден тұрыды. Олар пигментті қабатstratum pigmenti, түс пен жарық элементтері,сыртқы шекаралық табақша membrana limitans externa, сыртқы торша тәріздес қабық stratum reticulare externum, ішкі дәндесін және торша тәрізді қабаттар stratum granulosum et reticulare internum, нерв талшықтары бар қабат және т.б. Торлы қабығы кору бөлігінің ен сырткы кабаты - пигментті кабат stratum pigmenti. Торлы қабықтың көру бөлігінің сырткы бетімен айқын байкалатын сопақ пішіндегі төмпешік - көру нервінің дискісі discus nervi optici немесе кору нерві емізікшесі papilla nervi optici болады. Ортаңғы қабат tunica media яғни тамырлы қабат.Ол үш бөлікке бөлінеді. Олар арткы- үлкен, склераның ішкі бетін жауып тұратын меншікті тамырлы қабық лат. сhorioideaдеп аталады, сосын алдыңғы, кіші бөлік, ол мөлдір кабық арқылы көрінетін нұрлы кабық лат. іris және үшіншісі ортаңғы бөлік кірпікті дене лат. corpus ciliare, ол алдыңғы яғни мөлдір қабық пен артқы яғни склера арасында орналасқан. Меншікті тамырлы қабык, chorioidea, алдыңғы бөліктерде айкын шекарасыз цилиарлы денеге ауысып өтеді. Олардың арасындағы шекара ретінде тістік жиекті, ora serrata, атауға болады. Меншікті тамырлы кабық склераға жанасқан. Көру нерві емізікшесі маңында тамырлы кабықта меншікті тамырлы кабыктыңкөру тесігіне ие foramen opticum chorioidea, осы тесік аркылы кору нервінің талшыктары склераныц торлы табақшасы сыртына шығады. Меншікті тамырлы кабыктьщ калган қабаттары ірі тамырлар қабатынан – тамырлы табақшадан lamina vasculosa кұралады. Нұрлы кабық iris, тамырлы қабыктың ең алдыңғы бөлігі болып саналады және көз алмасының сыртқы кабығына жанаспайды. Нұрлы кабық ортасында домалақ тесік бар, ол қарашық риріііа деп ат. Бұл қарашык мөлдір қабықтың қарашықтық ұшымен margo pupillaris iridis шектеледі. Мөлдір кабықтың қарама-қарсы ұшы мөлдір қабык түбірі radix iridis деп ат. Нұрлы кабық бойында борпылдақ дәнекертін, тамырлар мен жылтыр бұлшыкеттер болады. Нұрлы қабықтың алдыңгы беті facies anterior iridis алдына қарай аздап шығыңқы келген, ал артқы беті facies posterior iridis ішке қарай енген күйде болады. Ендігі көз алмасының сырткы қабығы яғни фиброзды қабығы tunica fibrosa oculi. Көз алмасына пішінін беретін қабық. Көз алмасы сырткы кабығының алдыңғы кіші бөлігі мөлдір қабық, cornea деп аталады. Cornea көз алмасының ең шығыңкы бөлігі.Мөлдір кабык мөлдір дэнекертінді стромадан және меншікті заттегін, substantia propria cornea түзетін мөлдір қабыктық денешелерден тұрады. Стромаға алдыңғы және арткы беттерден алдыңғы және арткы шекаралык табақшалар, lamina limitans anterior et рosteriorкеліп жанасады. 69.Көз алмасының көмекші аппараты. Олар лат. organa oculi accessoria деп аталады. Оларға кабақтар, көзжасы аппараты, көз алмасы бұлшықеттері және нервтер жатады. Ең алғаш қабақтарға тоқталсам. Қабақтар жоғарғы жэне төменгі, раіpebrae superior et inferior яғни бұлар көз алмасын шектеп тұратын тері катпары болып есептеледі. Төменгі қабық жоғарғы қабыққа қарағанда кіші боп келеді. Қабақтардың: алдыңғы, арткы беттерін, facies palpebrarum anterior et posterior сонымен қоса екі шетін, олар көз шеті margo orbitalis palpebrae пен қабақтың бос шеті margo liber palpebrae ті ажыратамыз. Қабақтардың алдыңғы беті ол facies anterior palpebrae шығыңқы, терімен жамылған бұл жерде май және тер бездері көп кездкседі. Көзұясының төбесінде қас орналасқан, лат supercilium. Жоғарғы қабақ осы қаспен шектеледі. Ал төменгі қабак ұрт жүлгесімен, sulcus palpebralis бөлектеледі. Көзжасы аппараты apparatus lacrimalis деп аталады. Бұған көзжас бездері, көзжас шығатын жолдар және көзжас түтігі, көзжас қабы, көзжас-мұрын өзегі жатады. Оларға тоқталсақ бірінші көзжас безі glandula lacrimalis деп аталады. Көзұяның жоғарғы- латералді бұрышында және көзжас безі шұнкырында fossa glandula lacrimalis жатады. Көзжас безі денесін екі тең емес бөлікке бөлінеді, жоғарғы және төменгі. Жоғарғысы, үлкен көзжасы безінің көздік бөлігі, pars orbitalis glandulae lacrimalis және төменгісі, кабаққа тиесілі көзжас безінің кіші бөлігі pars palpebralis glandula lacrimalis. Көзжас өзекшесі екі бөлікке бөлінеді. Олар тік және көлденең. Екі өзекше де медиалді бағыт ала отырып тарылады да,көзжас қабына косылады, қосылу жеке-жекенемесе қосылып өтуі мүмкін.Көзжас кабы, saccus lacrimalis, көзжас кабының сүйекті шұңқырында, fossa sacci lacrimalis, толығымен оның пішінін алып жанасып жатады. Көзжас кабының төменгі үшы да аздап тарылып, айкын шекарасыз мұрын-көзжас өзегіне ауысып өтеді, canalis nasolacrimalis. Мүрын-көзжас өзегі жоғарғы бетсүйектің аттас өзегінде жатады. Ол төменгі мұрын калканы астында төменгі мұрын жолының алдыңғы бөлігінде ашылады.Көз алмасының бұлшыкеттері, тт.bulbi осиіі, көз алмасын козғалтады . Олардың ішінде көзалмасының төрт тік бұлшыкетін, mm.rectibulbi осиііайтамыз. Оларға жоғарғы тік бұлшыкет, т. rectus superior, төменгітік бұлшықет, m.rectus interior, медиалді тік, т. rectus medialis және латералді тікбұлшықет, т. rectus literalis сонымен қоса екі киғашбұлшықеттер жоғарғы қиғаш, т. obliquus superiorжэне төменгі қиғаш, т. obliquus inferior. Көзалмасына ұзын және қысқа кірпікті нервтер , nn. ciliares longi etbreves, кіреді. Олар жеке n. nasaslesжне ganglion cilliare бастау алады . 70.Көздің сындыру орталығы. Жас аппараты. Көзжасы аппаратына, apparatus lacrimalis, көзжас бездері және көзжас шығатын жолдар, көзжас түтігі, көзжас қабы мен көзжас-мұрын өзегі жатады. Көзжас безі, glandula lacrimalis, көзұяның жоғарғы-латералді бұрышында және көзжас безі шұнқырында, fossa glandula lacrimalis, жатады да, жас, lacrima бөліп шығарады. Көзжас безі денесі арқылы жоғарғы қабақты көтеретін бұлшықет сіңірі өтеді, ол көзжас безі денесін екі тең емес бөлікке бөледі: жоғарғы, үлкен көзжасы безінің көздік бөлігі, pars orbitalis glandulalacrimalis, немесе жоғарғы көзжас безі, glandula lacrimalis superior (BNА), және қабаққа тиесілі көзжас безінің кіші бөлігі, pars palpebralis glandula lacrimalis, немесе төменгі көзжас безі, glandula lacrimalis inferior (BNA). Жоғарғы немесе орбиталді көзжас безінде екі беткей бар: көзжас безінің сүйек шүңқырына қарасты жоғарғы шығыңқы және төменгі көзжас безі жанасатын төменгі ішке кайырылған бөліктер. Жоғарғы көзжас безі кұрылысының тығыз болуымен ерекшеленеді, бездің көзұяның жоғарғы шеті бойындағы ұзындығы 20-25 мм тең, алдыңғы-артқы көлемі - 10-12 мм. Төменгі көзжас безі алдыңғыдан сәл алға және төмен орнығады да, конъюнктива қабының дәл үстінде жатады. Без біршама бөлектелінген 15-40 үлесшелерден тұрады; жоғарғы шет бойындағы без ұзындығы - 9-10 мм, алдыңғы-артқы көлемі - 8 мм, қалыңдығы - 2 мм. Жоғарғы көзжас безінің 3-5 мөлшердегі шығару жолдары төменгі бөлік денесі арқылы өтіп, өз кұрамына оның шығару жолдарының бір бөлігін қабылдайды да, жоғарғы күмбез конъюнктивасына ашылады. Төменгі көзжас безі мұнымен коса, 3-тен 9-ға дейін ерекше шығару жолдарына ие, олар жоғарыда баяндалғандар тәрізді жоғарғы күмбез конъюнктивасының латералді бөлігі маңында ашылады. Баяндалған ірі көзжас бездерімен қатар, конъюнктивада бірқатар (1-ден 22-ге дейін) қосымша кішігірім көзжасы бездері ұшырасады, олар жоғарғы және төменгі қабақтар маңында орын тебе алады. Қосымша көзжас бездері көзжас қабы маңында да ұшырасады, бұл жерде де, сондай май бездері бар. Көзжас көзжасы бездерінен конъюнктива қапшығына түсіп, көз алмасын жуып өтеді де, көзжас көліне, lacus lacrimalis, жиналады. Көзжас көлінен көзжасы көзжас өзектері арқылы көзжасы қабына бағытталады, одан көзжас-мұрын өзекшелері арқылы төменгі мұрын жолына түседі. Әрбір, яғни жоғарғы және төменгі көзжас өзекшесі, canaliculus lacrimalis superior et inferior, көзжас емізікшесінің, papilla lacrimalis жоғарғы ұшында көздің ішкі бұрышында кішкентай тесіктен (диаметрі 0,25 мм) басталады, тесікті көзжас нүктесі, punctum lacrimale, дейді. Көзжас өзекшесі екі бөлікке бөлінеді: тік және көлденең. Жоғарғы және төменгі көзжас өзекшелерінің тік бөлігінің ұзындығы - 1,5 мм; ол тиісінше үсті мен астына бағытталады да, бірте-бірте тарылып медиалді жағына бұрылып көлденең бағыт алады. Көзжас өзекшелерінің көлденең бөлігінің үзындығы - 6-7 мм. Әр өзекшенің көлденең бөлігінің бастапқы бөлімі, өзінің шығыңқы бетіне карай аздап кеңейіп көзжас өзекшесінің шағын төмпешігін, атриіа сапaliculi lacrimalis, кұрайды. Екі өзекше де медиалді бағыт ала отырып тарылады да, көзжас қабына қосылады, қосылу жеке-жеке немесе қосылып өтуі мүмкін. Көзжас қабы, saccus lacrimalis, көзжас қабының сүйекті шұңқырында, fossa sacci lacrimalis, толығымен оның пішінін алып жанасып жатады. Оның аздап тарылған, жоғарғы тұйық шеті немесе көзжас қабының күмбезі, fornix sacci lacrimalis, болады. Көзжас қабының төменгі ұшы да аздап тарылып, айөын шекарасыз мұрын-көзжас өзегіне ауысып өтеді, canalis nasolacrimalis. Мұрын-көзжас өзегі жоғарғы бетсүйектің аттас өзегінде жатады, ұзындығы - 12-14 мм, диаметрі - 3-4 мм, ол төменгі мұрын қалқаны астында төменгі мұрын жолының алдыңғы бөлігінде ашылады. 71.Есту және тепе-теңдік сақтау ағзасы: жалпы құрылысы. Сыртқы құлақ, құрылысы, қызметі. Есту ағзасы бұл-құлақ,латынша aurus. Біз құлақты үш бөлікке бөліп қарастырамыз. Олар: Сырткы, aurus externa , кұлақ барлық дыбысты қабылдайды, ортаңғы кұлақ aurus media дыбысты жеткізеді үшіншісі ішкі кұлақ, aurus interna. Ең алғашында сыртқы құлаққа және оның құрылысына тоқталып кетсем жүктеу/скачать 1,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|