36. Менеджмент, оның кәсіби білім беру жүйесіндегі рөлі Бiлiм беру мазмұны фактологиялық күйiнде қалып отыр және оқитындарды қоғам өмiрiне құзыретті, жауапты әрi шығармашылық тұрғыдан қатыстыра отырып даярлауға бағдарланбаған. Өңiрлiк деңгейде бiлiм берудi басқарудың бiрiздендiрiлген жүйесiнiң болмауы, бiлiм беру бөлiмдерiнде мамандардың штат санының жетiспеушілiгi бiлiм берудi басқарудың тиiмдiлігіне керi әсер етедi. Қазақстан Республикасында бiлiм берудi дамытудың 2005- 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы.
Бүгінгі күннің талабына сай ғылыммен техниканың дамуына байланысты оқушылардың ерекшелігімен қабілетін ескере отырып, білім берудің жаңа технологияларын енгізудің қажеттілігі туып отыр. Бұрынғы беріп келе жатқан баяндау, түсіндіру сабақтарымыз оқушыны жаттап айтуға, сабаққа жауап беруге ғана негізделіп, ал өздігінен ойлануы қабылетімен белсенділігін тежеп отырды. Педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі даму деңгейінде белгілі болған оқытудың әдіс-тәсілдерінің бірі - басқару жүйесі.
Басқару - бұл өндіріс процесінде неғұрлым төмен шығындар мен табысты нәтижелерге жету мақсатында адамдар ұжымының қызметін ұйымдастыру үшін оларға әсер етудің үздіксіз процесі.
Басқарушылар өз білімдері мен тәжірибелерін қолдана отырып басқарады. Білімдер қажетті стратегияны анықтап, нақты шешім қабылдауға мүмкіндік береді, ал интуиция дәл басқару мен бақылауға негіз болады. Сондықтан басқару тек ғылым ғана емес, яғни білімдер жүйесі, сонымен қатар өнер болып табылады.
Қабілеттілік теориясымен айналысатын психологтар тұлғаның ерекшеліктері мен (жеке) жалпы қабілеттіліктерін бөліп қарастырады. Бірақ басқарушы қызметінің табыстылығы оның тәжірибесінен де (білімі, дағдысы мен ептілігі), сонымен қатар тұлға қасиеттерінен де тәуелді.
Басқару бұл шығармашылық процесі және мұнда тек арнайы білімдер мен басқару теорияларының жалпы негіздерінің білімі ғана емес, сол сияқты өндірістің белгілі бір бөлімшесінде пайда болған нақты жағдайларды дұрыс сараптамаланып, олардың талдауларынан дұрыс қорытынды шығару.
Жалпы білім басқармасы – білім беру мекемелерін элементінің бip-бipiмен байланыстығын және бip-бipiмeн тәуелділігін педагогикалық жүйе ретінде қарайды.
Басқару ғылымы экономикалық-ұйымдастырушылық ғылымѓа қатысты, өйткені ол өндірісті басқару мен тұтас экономика процесінде адамдардың қарым – қатынасын, байланысын зерделейді.
Басқару бұл белгілі бір жағдайда жақсы нәтижеге жету мақсатымен ұйымның, топтың және жеке адамның қызметіне әсер ету. Басқару - адамдарды және қызметті басқарудан тұрады. Ұжымның алдында тұрған мақсатқа жету және міндеттерді орындау үшін адами және материалдық қордың өзара бірлігін үйлесімді ұштастырудың өзі басқару болып табылады.
Басқару өнері мен білімдерін меңгере отырып, ұйымдастырушы мақсатқа жету құралдарын анықтайтын стратегиясын өңдеп, өз қызметінің мақсаттарын таңдай білу керек, өңделген стратегияға сәйкес шешімдер қабылдап, соларға персоналды (арнаулы) жауапкершілікте болу; оның қарамағындағы адамдар көмегімен қабылданған шешімдерді іске асыру, яғни олармен басқара білу керек.
Сондықтан басқару тек ғылым ғана емес, ол өнер мен білімдер жүйесі болып табылады.
Егер де «басқару» мен «менеджмент» сөздерін салыстыратын болсақ, онда біріншісі екіншісіне қарағанда кеңірек мағына беретінін көреміз.
«Менеджмент» ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі индустриялық қоғамда жұмыс істейтін экономикалық орган.
«Педагогика менеджменті» немесе «Білім саласының менеджері» деген атау қазір жиі қолданылатын болды, өйткені ол білім саласын жетік меңгерумен қатар, қарамағындағылармен кикілжіңсіз тіл табыса жұмыс істей алатын педагогика және психология ғылымдарымен қаруланған маман.
«Менеджмент» термині ағылшын тілінде басқару, яғни, «басшылық жасау», «меңгеру» ұғымдарын береді.