1 практикалық сабақ. Тіл дыбыстары, олардың жасалуы


Мысалы Өздік етіс



бет43/58
Дата27.11.2022
өлшемі141,38 Kb.
#52988
түріСабақ
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   58
Байланысты:
норм қазақ тілі умкд

Мысалы



Өздік етіс

Ырықсыз етіс

Бастауыш қимыл иесі

Қимыл иесі сөйлемде тұрады

Субъекті мен объекті бір зат

Объектіден болған бастауыш

Қимыл иесі сөйлемде жоқ

Субъекті мен объекті екі зат

Өздік етіс

Ол таранды.

Ол

Ол

Ол










Ырықсыз етіс

Егін орылды.










Егін

Олар

Олар егін

Өзгелік етіс. Қимылдың сөйлеуші мен тыңдушыдан басқа бөгде біреу аркылы жасалатынын білдіретін етісті өзгелік етіс дейміз. Мысалы: Сен оған бұл жұмысты тез бітірт. Оны келтір, оған жазғыз, оған айтқыз т. б.


Сөйлеуші мен тыңдаушы қимылға тікелей қатыспағанымен қимылдың жасалуына әсер етеді, пассив түрде қатысады.
Жасалу жолы:
1. -қыз, -кіз, -ғыз, -гіз: алғыз,жапқыз,көрсеткіз,жүргіз.
2, -дыр, -дір, -тыр, -тір: жаздыр,білдір,келтір,таптыр.
3, -т: келтірт сайлат, жайнат.
4. -ыр, ір, ар: қатыр, кетір, шығар.
Өзгелік етістің жұрнақтары салт етістікті сабақты етістікке айналдырады. Мысалы:
Сен кел – салт етістік.
Сен оны келтір – сабақты етістік.
Сен сана – салт етістік.
Сен санат – сабақты етістік.
Сен отыр – салт етістік.
Сен оны отырғыз – сабақты етістік.
Ортақ етіс. Қимылдың бірнеше субъектіге ортақтығын білдіретін етісті ортақ етіс дейміз. Мысалы: Олар айтысты. Айтысу қимылы – сол қимылға қатысушылардың бәріне ортақ.
Жасалу жолы: Ортақ етіс етістіктің түбіріне -ыс, -іс, -с жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Мысалы: көріс, сөйлес, керіс, табыс, санас,салыс, жинас.
Өздік етіс пен ырықсыз етіс объекті мен субъектілік катысты білдіреді. Өзгелік етіс пен ортақ етіс субъектілік қатысты көрсетеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   58




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет