6-сұрақ. Глюконеогенез - көмірсусыз компоненттерден глюкозаны синтездеу процесі. А.Егер жасушада ЦТК(КРЕБС ЦИКЛ) және ЦПЭ(Тыныс алу электрондарының тасымалдау тізбегі) тежелсе, глюконеогенез реакциялары жеткілікті жылдамдықпен жүре ме? Глюконеогенез - көмірсутегі жоқ өнімдерден глюкозаның синтезделуі (лактаттан пируваттан глицеролдан амин қышқылдарынан). глюконеогенез бауыр мен бүйрек жасушаларында қарқынды жүреді,Глюконеогенездің кезеңдерінің көп бөлігі гликолиз реакциясының кері бағыты болып табылады. Бірақ үш реакция гликолиздің (гексокиназды, фосфофруктокиназды және пируваткиназды) қайтымсыз, сондықтан глюконеогенез процессін гликолиздің толық кері процесі деп санауға болмайды. Қайтымсыз реакциялар келесідей жүреді:
1) ПЖҚ-дан фосфоенолпируват түзілуі.
а) митохондрияда оксалоацетат түзілуімен пируват карбоксилазаның әсерінен ПЖҚ карбоксилденуі:
б) оксалоацетаттың декарбоксилденуі және фосфорлануы жасушаның цитозолында фосфоенолпируват түзілуімен жүреді; фермент - фосфоенолпируват карбоксикиназа.
2) фруктозо-1,6-бисфосфаттың фруктоза-6-фосфатқа айналуы.
Фруктозо-1,6-дифосфат фруктозо-1,6-дифосфатаза әсерінен фруктоза-6-фосфатқа айналады.
3) фруктозо-6-фосфаттан глюкозаның түзілуі.
Фруктозо-6-фосфат глюкоза-6-фосфатазаның әсерінен депосфолирленген глюкоза-6-фосфатқа айналады.
В. Глюконеогенезарқылы 1 моль глюкозанысинтездеуүшінқажет АТФ мөлшерінесептеңіз. Макроэргиялыққосылыстарқолданылатынреакциянысипаттаңыз. Лактаттан1 моль глюкозаны синтездеу үшін 6 моль АТФ қажет.
Пируваттан глюконеогенездің жалпы нәтижесі келесі теңдеумен өрнектеледі:
2 Пируват + 4 ATP + 2 GTP + 2 (NADH + H+) + 4 H2O -> Глюкоза + 4 ADP + 2 HDF + 6 H3PO4 + 2 NAD+.
Айта кету керек, глюконеогенездің айналма бөлімі бастапқы заттың пируваттың бір молекуласына макроэргиялық байланыстары бар екі молекуланы (АТФ және ГТФ) тұтынуды қажет етеді. Екі пируват молекуласынан глюкозаның бір молекуласын синтездеу тұрғысынан алғанда тұтыну 2 моль АТФ және 2 моль ГТФ немесе 4 моль АТФ құрайды (дәлелдеуге ыңғайлы болу үшін синтезге жұмсалатын энергия шығыны деп есептеу ұсынылады. ATP және GTP тең). Фосфоэнолпируват түзілгеннен кейін барлық басқа реакциялар да цитозолда фруктоза-1,6-бисфосфат түзілгенге дейін жүреді және гликолитикалық ферменттермен катализденеді.
