1 тақырып. Ғылым және оның қазіргі қоғамдағы рөлі
Ғылыми қызмет құрылымында келесі негізгі элементтер ажыратылады
жүктеу/скачать 29,36 Kb.
|
Дәріс 1. Наука и ее роль в современном обществе каз-3
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғылым әлеуметтік институт ретінде
- Ғылым объектісі
- Ғылым субъектісі
| Ғылыми қызмет құрылымында келесі негізгі элементтер ажыратылады:
1) ғылыми қызмет субъектісі — танымды жүзеге асыратын зерттеуші немесе ғылыми ұжым; 2) ғылыми қызмет объектісі-зерттеу нысанасы, ғалымның назары бағытталған қоршаған әлем құбылысы; 3) ғылыми қызметтің мақсаты-зерттеу объектісі туралы объективті білім алу; 4) ғылыми танымның эмпирикалық және теориялық әдістері (бақылау, эксперимент, талдау, синтез, аналогия, абстракция, дедукция индукция және т. б.); 5) тұжырымдамалық және категориялық аппарат-зерттеудің теориялық базасы; 6) ғылыми-зерттеу жұмысының техникалық құралдары — арнайы жабдық (эксперименттік, зертханалық). Ғылым әлеуметтік институт ретінде-бұл ғылыми қоғамдастықтың кәсіби ұйымдастырылған қызметі, оның мүшелері арасындағы, сондай-ақ Ғылым, Қоғам және мемлекет арасындағы қатынастарды осы әлеуметтік құрылымға тән ішкі құндылықтардың нақты жүйесі арқылы тиімді реттеу. Көптеген ғылымдар бар және әр ғылым екіншісінен екі белгі бойынша ерекшеленеді: объект және пән. Ғылым объектісі-бұл ғылымның қызығушылығы бағытталған шындықтың бөлігі және әр ғылымның өз объектісі бар (т.б. мұндай табиғи биологиялық Энтомология ғылымының объектісі жәндіктер; астрономда объект үлкен ғарыш). Оның пәні ғылым объектісімен тығыз байланысты. Ғылым пәні-ғылым объектісінің идеалды моделі. Ғылым пәні-ғалымдардың зерттеу объектісі (ғылыми білім) туралы ойлауы, ал шындық пен шындық немесе ғылым объектісі мен ол туралы ойлау мен модель арасында ешқашан толық сәйкестік болмайды. Шындық пен ол туралы идеялар арасында әрқашан қашықтық бар. Ғылым субъектісі-бұл ғылыммен айналысатын, ғылым объектісін, бағыттарын анықтайтын және осы объект туралы білім жиынтығын жасайтын адамдар (ғалымдар), яғни.ғылым пәні. Олар рухани құндылықтарды жаңалықтар, өнертабыстар, ғылыми теориялар, тұжырымдамалар түрінде жасайды. Ғылым субъектісі тек ғалымдар ғана емес, сонымен қатар ғалымдар бірлестіктері, ұйымдар (Ресей Ғылым академиясы), халықаралық ұйымдар (Нобель сыйлығын беру Комитеті) деп аталады. Ғылымның функциялары Ғылым маңызды әлеуметтік функцияларды орындайды. 1. Мәдени-дүниетанымдық функция: ғылым адамға қоршаған әлем туралы білім береді, оларды жүйелеуге көмектеседі және мәдениеттің ажырамас бөлігі ретінде дүниетанымды қалыптастырады. 2. Танымдық-түсіндірме функциясы: ғылыми қызмет барысында адам қоршаған әлемдегі құбылыстар мен процестердің мәнін түсінеді, оның құрылымын түсіндіреді, табиғат пен қоғамның даму заңдылықтарын анықтайды. 3. Өндірістік функция: ғылымның жетістіктері адамның трансформациялық қызметін, өндірістік процестерді үздіксіз жетілдіруге ықпал етеді. 4. Болжамдық функция: қоршаған әлемдегі себеп-салдарлық байланыстарды анықтау арқылы ғылым оқиғалардың болашағы мен ықтимал салдарын болжауға, жағымсыз және қауіпті тенденцияларды анықтауға мүмкіндік береді. 5. Әлеуметтік-трансформациялық функция: ғылым қоғамның дамуына тікелей қатысады. Даму барысында ғылым идеялар мен тұжырымдамалардың басым жүйесінде — парадигмалардың өзгеруінде революциялық өзгерістерге ұшырайды. Парадигма-жалпыға бірдей танылатын және ғылыми қызметтің бағытын анықтайтын ғылыми жетістіктер, теориялар мен ұғымдардың жиынтығы. Ғылымдардың жіктелуі Белгілі бір критерийлер негізінде ғылымдарды жіктеудің әртүрлі тәсілдері бар. Таным объектісі мен әдістері бойынша: * табиғат пен оның заңдылықтарын зерттейтін жаратылыстану ғылымдары (физика, химия, география, геология, астрономия, Топырақтану, экология, генетика); * сандарды, сандық қатынастарды және заңдылықтарды зерттейтін нақты ғылымдар (математика, информатика); * механизмдерді зерттейтін техникалық ғылымдар (механика, баллистика, машина жасау, робототехника, радиоэлектроника); * адам өмірінің әлеуметтік саласын зерттейтін әлеуметтік ғылымдар (философия, тарих, әлеуметтану, саясаттану, құқықтану, экономика, антропология, мәдениеттану, этнография); * адам мен қоғамның рухани өмірін зерттейтін гуманитарлық ғылымдар (өнертану, этика, психология). Бұл жіктеу шартты: көптеген ғылымдарды бірден адам білімінің бірнеше саласына жатқызуға болады (психология – әлеуметтік немесе Гуманитарлық ғылымдар, физика – дәл, техникалық немесе Жаратылыстану және т.б.). Сонымен қатар, соңғы онжылдықтарда ғылыми қызмет саласында пәнаралық интеграция процестері жүріп жатыр: танымның әртүрлі салаларының тоғысында жаңа ғылымдар пайда болады. Танымдық және іс жүзінде тиімді функциялардың арақатынасы бойынша: * іргелі ғылымдар (танымның теориялық деңгейі, құбылыстардың мәнін түсіну); * қолданбалы ғылымдар (ғылыми таным нәтижелерін практикада, өндірісте және әлеуметтік-трансформациялық қызметте қолдану). жүктеу/скачать 29,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|