10-сабақ ДЕНСАУЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯСЫ. ПСИХИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ ЖӘНЕ ТӘН САУЛЫҒЫ. ПСИХОФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР.
Денсаулық физикалық, психологиялық және әлеуметтік болып үшке бөлінеді. Организмде денсаулықтың осы аталған түрлері бір-бірімен тығыз байланысты болады.
«Салауатты өмір салты» деген ұғым тек үстіртін көзқарасқа ғана жай дүние болып көрінуі мүмкін.
Психикалық денсаулық — адамның денсаулығының негізгі компоненті, рухани жағдайының тұрақтылығы. Ол адамның өзін-өзі бағалау, эмоция тұрақтылығын бақылау, еңбек қызметін дұрыс ұйымдастыруы мен оның қоғамдағы қарым-қатынасын қамтамасыз ету шамасы
Психика аурудың үдеуіне, сондай-ақ аурудан жазылуына рухани жағдай жасайды, яғни психика күйзелісінің туындау себебі немесе оған қарсы төтеп беретін күш те бола алады.
Күйзеліс деп стресстік жағдайды айтады. «Стресс» деген сөздің аудармасы — зорлану, күштену, ширығу. Стресстің физиологиялық мағынасы – зиянды әсерлердің бәріне бірдей организмнің жалпы қорғаныс қабілетін жұмылдыруға бағытталған жауабы. Г. Селье стрессті үш кезеңге бөледі:
1. абыржу;
2. төзімділік (резистенттілік);
3. әлсірету.
Эмоция тудыратын күйзелістің пайда болу ағымында сезімнің 3 кезеңі болатыны айқындалған:
Эмоция тудыратын күйзелістің пайда болу ағымында сезімнің 3 кезеңі болатыны айқындалған:
І кезең. Стресс тудыратын оқиғаны бағалау. Стресстің анық қаталдығы онша болмағанымен, мәселе оны адамның өзінше бағалауында. Бағасына қарай организмде биохимиялық өзгерістер туады.
ІІ кезең. Оқиғаның өзіне немесе оның бағасына деген физиологиялық, биохимиялық жауабы. Мәселен, адреналиннің бөлінуі өздігінен әсер етеді.
ІІІ кезең. Болашақта стрессті болдырмайтын, оның себепсалдарын жоюға бағытталған іс-әрекет (мінез-құлық).
Психопрофилактиканың түрлері – релаксация, өзін-өзі сендіру, аутогендік жаттығулар.
Релаксация (босаңсу) – дене мен психиканы керексіз ой жабырқаудан, абыржудан сақтау. Музыкалық терапия адамды абыржудан және бос ойдан босатады, ал вокалотерапия бой сергітеді. Би билеу адамды оптимистік көңіл-күйге бөлейді. Еріксіз релаксацияға ұйқы алдындағы босаңсуды жатқызсақ, ал еріктіге– сол мезетке тән дене қалпының тыныштық күйін жатқызуға болады. Өзін-өзі сендіру – бұл адамның жұмыс жасау қабілетін, сергектік қалпына келуін және ішкі сезімнің теңдігін анықтайтын психотерапиялық тәсіл. Аутогендік жаттығудың негізгі мақсаты – адамды, организмдегі психофизиологиялық үрдісті реттеуге саналы түрде сөз бен ойын жұмсауға үйрену.
