12 апта. Тақырыбы: Саяси сана мен саяси идеология. Жоспары: Саяси сана деңгейлері, функциялары. Саяси идеология ұғымы, деңгейлері, қызметі
жүктеу/скачать 23,73 Kb.
|
№12. Дәріс.Саяси сана мен идеология
| Консервативтік (латынның консервативус – қорғаушы деген сөзінен) идеология Ұлы Француз революциясының (1789) саяси идеялары мен оқиғаларына жауап ретінде дүниеге келді. Бұл революцияны олар қоғамдық былықтың, бүліншілік пен күйзелістің себебі деп санады. Бірақ ол бастауын ХVII ғасырда пайда болған дәстүрлік діни-монархистік қорғаушы ағымынан алады. Ол ағым дәстүрлі монархиялық биліктегі саяси өмір құрылысын, феодалдық тәртіптер мен оның рухани құндылықтарын сақтағысы келді. Консерватизмнің негізін қалаушыларға ағылшын фәлсафашысы және мемлекет қайраткері Эдмунд Берк (1729-1797), француз публицисі және қоғам қайраткері Жозеф де Местр (1754-1821), немістің тарихшысы, құқықтанушысы Фридрих фон Савиньи (1779-1861), Австрияның канцлері Меттерних (1773-1859) және т.б. жатады. Консерваторлар монархияны қалпына келтіруге және феодалдық-аристократиялық құрылыстың дәстүрлі құндылықтарын қайта түлетуге тырысты.
ХІХ ғасырдың аяғы ХХ ғасырдың басында консерватизм негізгі қағидаларына өзгерістер енгізді. Ол еркін нарықтық қатынастар, алуан түрлілік және саяси демократия принциптерін қабылдады. Осы ғасырдың 70 жылдарынан Батыстағы консервативтік ой-пікірдің жетекші бағыты жаңарған консерватизмге (неоконсерватизмге) айналды. Ол жеке адамның құқықтары мен бостандықтарының басымдығын мойындауға бет бұрды. Билікке төбе топ, аристократиялық көзқарастар тұрғысынан қарауды бәсеңдетті. Мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік қызметтері едәуір шеттетілді. Мемлекеттік меншік жекешелендіріле бастады. Мұның бәрі жаңарған консерватизмге жаңа леп беріп, Батыс елдерінде орта таптың идеологиясына айналдырды. Оның үстіне ол ХХ ғасырдың 70 жылдарында экономикалық құлдырауды тоқтатудың жолын таба білді. Жаңарған консервапизм өкілдеріне Д.Белл, З.Бжезинский, Н.Кристолл және т.б. жатады. Олардың қатарына бұрынғы АҚШ президенттері Р.Рейган, Д.Буш, Англияның бұрынғы премьер-министрі М.Тэтчер, ГФР-дің бұрынғы канцлері Г.Коль және т.б. кіреді. Коммунистік (латынның коммунис - жалпы деген сөзінен) идеялар ХІХ ғасырдың орта кезінде дүниеге келген. Негізін салғандар К. Маркс (1818-1883) пен Ф.Энгельс (1820-1895). Олар жан-жақты дамыған, еркін адамды қалыптастырылғылары келді. Ол үшін тап күресі жүргізілуі, жұмысшы табы буржуазияны құртуы керек. Олардың ойынша, социализмді орнататын бірден-бір құрал – социалистік революция. Оны жасай алатын бірден-бір күш – жұмысшы табы. Мемлекеттік биліктің таптық сипаты болады. Социалистік революция нәтижесінде ескі мемлекет түбірімен қиратылады да, оның орнына жаңа мемлекет – пролетариат диктатурасы орнайды. Барлық тарихи прогресс қоғамдық-экономикалық формациялардың жүйелі түрде ауысуымен байланастырылады. Олар жеке меншікті жойып, қоғамдық меншікті орнатқысы келді. Коммунистік қоғамда мемлекет, саясат болмайды деп санайды. ХІХ ғасырдың аяғы ХХ ғасырдың басында марксистік саяси идеология революциялық және реформистік болып екіге бөлінді. Революциялық ағымды В.И.Ленин (1870-1924) басқарды. Ол марксизмді демократиялық революцияда пролетариаттың басшылық ету керектігі, партияның рөлі, буржуазиялық-демократиялық революцияның социалистік революцияға ұласуы, социализмнің алдымен бірнеше елде немесе тіпті жеке бір капиталистік елде жеңу мүмкіндігі туралы теориялармен байытты. Реформистік идеялар немістің социал-демократы Э.Бернштейн (1850-1932) мен немістің тарихшысы және экономисі К.Каутскийдің (1854-1938) еңбектерінде дамытылды. Кейін ол өзінше бөлек идеялық-саяси бағытқа – социал-демократияға айналды. ХХ ғасырдың аяғында марксизм күйзеліске ұшырады, коммунистік идеологияның ықпалы күрт төмендеп кетті. Бүгінгі таңда ол Қытай, Корея Халық-Демократиялық Республикасы, Кубада сақталды. Жоғарыда көрсетілгендей, социал-демократиялық идеологияның теориялық негізін салған Э.Бернштейн. 1899 жылы оның «Социализмнің алғы шарттары және социал-демократияның мақсаты» деген еңбегі жарық көрді. Онда ол капитализмнің өзін-өзі дамытуға мүмкіншілігі бар екендігін көрсетті. Соның негізінді классикалық марксизмді қайта қарап, оған өзгерістер енгізді. жүктеу/скачать 23,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|