Қайшылық дегеніміз – екі немесе оданда көп жақтардың арасындағы келіспеушілік. Екі жақта немесе әр топ өздерінің көзқарасын немесе мақсатын орындауға тырысады. Сол мақсаты үшін қарсыласына кедергі жасайды.
Көптеген адамдар қайшылықтыр мен шиеленістерді үстемдік ету, қастандық, тартыс, дау және жанжал деген түсініктермен салыстырады. Сол себептен оларды болдырмау керек деген тұжырымдамаға келеді.
Басқарудың адамгершілік мектептеріндегі зерттеушілер шиеленістерді болдырмау керек деген. Олардың ойларынша қайшылық ұйымдардағы тиімсіз қызмет белгісі және нашар басқарудан пайда болады деп тұжырымдаған. Қайшылықтар әрқашан дұрыс мінездемеге ие бола бермейді. Кейбір жағдайларда ол жеке адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға немесе ұйымдардың мақсатына жетуіне кедергісін тигізеді.
Сонымен қайшылық функционалды, яғни ұйым тиімділігінің жоғарлауына әсерін тигізеді немесе дисфункционалды жеке бастың қанағаттанбаушылығын төмендетеді. Шиеленісті немесе қайшылықты шешу үшін оның негізгі себептерін түсіну және қарастыру қажет.
Жалпы қайшылықтардың төрт негізгі түрі бар:
.Бұл үлгі жоғарыда айтылған түсініктемеге сәйкес келмейді. Бірақ бұның дисфункционалды потенциалы басқа қайшылықтың нақты түрімен жалғасады. Бұл үлгінің кең тараған үлгісі ретінде – рөлдік басқару қарастырылады. Бұл қайшылық түрінің пайда болуы өндірістік талаптарының жеке тұлға қажеттілігімен келісілмегендігімен туындайды.
Ішкі жеке қайшылық
Қайшылықтың бұл үлгісі өте кең тараған. Көбінесе басшылардың өздерінің шектеулі ресурстары, капиталы, жұмыс күші, құрал жабдықты пайдалану уақытына байланысты күрестері. Сондай-ақ екі адамның түсінбеушілігімен, дауласуынан да пайда болады. Адамдардың мінез құлықтары, көзқарастары, рухани және мәдени байлықтары әртурлі болғандықтан да олар бір-бірімен тіл табыса алмайды.
Өндірістік топтар үшін өздерінің ережелері қалыптастырылған. Әр адам осы ережелерді орындауы қажет, сол кезде оның әлеуметтік қажеттілігі де қанағаттандырылады. Бірақ топтың күтуі жеке адам күтуі бір –біріне қарама – қарсы болса қайшылық пайда болады. Шиеленіс лауазымды басшылардың міндеттері арасында да пайда болады.
Бұл қайшылық көбінесе сызықтық және функционалдық басшылар арасында туады. Сызықтық басшылар функционалдық басшылардың ұсыныстарын қабыл алмауылары мүмкін және өзінің осы басшыларға тәуелділігін үшін парызы болуы.