-параграф. Макарон өнімдері (МЕМСТ 875)

118. Макарон өнімдері – түтікше (макарон, түтік кеспе), жіп тəріздес (жіңішке жұмыр кеспе),лента (лапша) не-

месе түрлі пішіндегі кептірілген бидай қамыры.

119. Макарон өнімдерін сақтауға арналған ғимарат таза, құрғақ, жақсы желдетілген, нан қорларының зиянкестері 

жоқ, атмосфералық жауын-шашыннан сақтауы тиіс. Макарон өнімдерін өзіндік иісі бар тауарлармен бірге сақтауға 

болмайды.

120.  Макарон  өнімдері  салынған  жəшіктер  мен  қаптар  қойма  ғимараттарының  сөрелері  мен  тұғырлықтарда 

сақталуы керек.

121. Қойма еденіне макарон өнімдерін қояр алдында (тұғырлықта сақтау кезінде) өтетін жол мен қатарларға 

орналастыру үшін міндетті түрде өлшеп белгіленеді.

Макарон  өнімдерінің  қатарлары  шығарылған  мерзімі  (тоқсаны)  мен  жеткізуші-өндіруші  бойынша  құрылады. 

Макарон өнімдерін бір өндірушіден алғанда қатарларды түрлері, сұрыпы жəне тауар сыныптамасы бойынша бір 

немесе бірнеше вагон топтамасынан құруға болады.

Қатарлардың ені, ұзындығы жəне биіктігі қойманың ерекшелігінен, сонымен қоса макарон салынатын ыдыстың 

жағдайына (орнықтылығы) байланысты анықталады, бірақ гофрирлі картоннан жасалған жəшіктерде – 6 қатардан 

көп емес, қағаз қаптарға – 7 қатардан (биіктігі бойынша) көп емес болуы керек.

122. Макарон өнімдерін қабылдау жəне жіберу, саны мен сапасының сақталуын бақылау, сонымен қоса өрт 

қауіпсіздігін сақтау мақсатында қоймаларға қою кезінде келесідей өтетін жолдарды қалдыру керек: қойма периметрі 

бойынша 0,5-0,7 метр, қатарлар арасында 0,4-0,5 метр.

123. Макарон өнімдерін ұзақ уақытқа сақтау кезінде сапасының сақталуын қамтамасыз ету үшін қоймадағы 

салыстырмалы ылғалдылық 70%, ал температура 30°С аспау керек.

124. Макарон өнімдерінің өндірілген күннен бастап сақтау мерзімі: 

1) қоспасыз – 1 жыл;

2) сүтті, ірімшікті, жұмыртқа қосылғаны - 5 ай;

3) томатты - 3 ай. 

9-параграф. Тұз (МЕМСТ 13830)

125.  Ас  тұзы  құрғақ,  техникалық  ақаусыз  немесе  ерекше  жағдайда  арнайы  дайындалған  ашық  алаңдарда 

сақталады.

126.  Ұзақ  уақытқа  сақтаушы  кəсіпорындарда  тұз  үйіліп  тиеледі  жəне  жылытылмайтын  қоймада  сақталады. 

Асфальтты  едендер  қалыңдығы3-4миллиметр  тақтайшадан  жасалған  түгелдей  төсенішпен  жабылады.  Ағаш 

еденді қоймаларда қосымша тақтайша төсенішінсіз сақталады. Қоймалардағы бағаналар табанынан биіктігі 0,5 

метр тақтай қалқандарымен қоршалады. Қойма периметрі бойынша қабырғадан 1,0 метр арақашықтықта биіктігі 

1,0-1,2 мағаш қалқандары орнатылады. 

127. Ас тұзын қойма ғимараттарына қоймас бұрын осы өнімді сақтауға арналған қойма бөтен заттардан, қоқыстан, 

шаңнан тазартылып жəне қабылдауға дайын болуы қажет. Тұз тұратын қоймалар мен алаңдар жанында иісті матери-

алдар, сонымен қоса құрылыс заттарының қалдығы немесе тез жанғыш заттарды сақтауға қатаң тыйым салынады.

128. Ыдысқа салынбаған тұз өлшеу жəне қорытынды өлшеуге немесе санауға ыңғайлы төртбұрышты пирамида, 

параллелепит немесе басқа формадағы төмпешік күйінде сақталады. Тұз төмпешігінің үсті жəне сырты тегістеледі. 

Қоймалардағы тұз төмпешігінің биіктігі рұқсат етілген жүктемеден еден аумағының 1м² байланысты. Тұздың үстіңгі 

қабаты жəне төбеде немесе шатырдың арасында 0,5 метр аралық қалуы керек. Тұздың кірленуінен, көк басуынан 

жəне нығыздалуынан сақтау үшін қоймалардағы төмпешіктің үстін тұзға өзара əрекеттеспейтін жəне иіссіз жаба-

тын материалдармен жабу қажет.

Сақтау кезінде төмпешіктің үстіңде тұзды кірден қорғайтын жабынды пайда болады. Қораптағы, жəшікке салынған 

тұздар тек жабық қойма ғимараттарында сақталады. Бұндай тұз тікбұрышты орнықты қатарларға биіктігі 15-20 сан-

тиметр тауар төсемелеріне қойылады.

Қораптағы тұз қатарларының ені, ұзындығы, биіктігі қойма ерекшелігіне байланысты, сонымен қоса ыдыстың 

жай-күйіне(орнықтылығына) байланысты.

Ыдысқа салынған тұздың көгеруінің алдын алу үшін қатарларға қою кезінде қойма периметрі бойынша 0,5-0,7 

метр, ал қатарлар арасында 0,4-0,5 метр өтетін жол қалдыру керек. 

129. Əрбір сортты жəне тартылған тұздар бөлек қойылады. Түрлі сұрыпты жəне тартылған тұздарды жазба-

сыз қоюға рұқсат етілмейді. Əрбір тұз топтамасына қатарына орналастырылғаннан кейін қатарларға тағылатын 

қатар зат таң басы жасалып қатарға немесе тұз төмпешігіне ілінеді, санын анықтайтын тиісті есебімен орналастыру 

схемасы қойылады.

130.  Тұзды  сақтау  кезінде  қойма  ғимараттарында  салыстырмалы  ауа  ылғалдылығын  сақтау  ауа  темпера-

турасының шұғыл өзгерісі болмаған жағдайда ыдысқа салынбаған тұз үшін - 70%, қорапқа салынған тұз үшін - 75%.

Тұзды сақтаудағы қажетті температуралық – ылғалдылық тəртібін сақтау қолайлы климаттық жағдайдағы көктем 

– жаз кезеңдерінде сыртқы жəне қойма ауасының ылғалдылығын есепке ала отырып желдету арқылы жүзеге асады. 

131. Дəмдеуіштерге: лавр жапырағы, бұрыш, қыша, ваниль, даршын, қалампыр жатады.

132. Дəмдеуіштерді құрғақ, таза, жақсы желдетілетін, зиянкестермен зарарланбаған, температурасы 20°С жоғары 

емес жəне салыстырмалы ауа ылғалдылығы 75 % аспайтын қойма ғимараттарында сақтайды.

Сақтау  кезінде  дəмдеуіштер  салынған  жəшіктер  биіктігі  бойынша  сегіз  жəшіктен  аспайтын  сөрелерге  жəне 

тұғырлықтарға қатар-қатар қойылады. Қатарлар арасы, сонымен қоса қатарлар жəне қабырғалар арасы 0,7 мет-

рден аз болмауы тиіс.

133. Рұқсат етілмейді:

1) дəмдеуіштерді су құбыры мен кəріз құбыры, жылытатын құралдар жанына қоюға болмайды;

2) қойма ғимараттарын дымқыл күні жəне бірден жаңбырдан кейін желдетуге болмайды;

3) дəмдеуіштерді химикаттармен жəне өткір иісті аңқитын азық-түлік немесе материалдармен бірге сақтауға 

болмайды.

Дəмдеуіштердің  сақтау  мерзімі  аталған  түрдегі  өнімге  берілетін  нормативті-техникалық  құжаттарда 

қарастырылады.

134. Томат пастасын жаңа піскен қызанақтан немесе тұз жəне дəмдеуіштер қосылған қызанақ массасынан жа-

сайды, халық шаруашылығы жəне экспортқа өндірілетін өнімнің талаптары белгіленеді.

135. Бөшкеде тұздалған томат пастасын 80% аспайтын салыстырмалы ауа ылғалдылығында сақтайды.

136. Томат пастасын полимер материалынан жасалған ыдыста 0-ден 8°С температурасында сақтайды

Томат пастасын контейнер-цистерналарда минус 10°С төмен болмайтын температурада сақтауға рұқсат етіледі.

137. Шығарған күннен бастап концентратты томат өнімінің сақтау мерзімі:

1) шыны ыдыста – 3 жыл;

2) металлбанкада, бөшкелерде, «қораптағы қап» сияқты полимерлі ыдыстарда, контейнер-цистерналарда - 1 жыл;

3) алюминий ыдыста - 6 ай;

4) полимер материалдарынан жасалған ыдыста - 10 күн.

12-параграф. Сірке суы (МЕМСТ Р 52101)

138. Сірке суы – биохимиялық əдіспен тамақ шикізатынан, жүзім жəне жемісті шарок материалдарынан тұратын 

ректификатталған этил спиртті, азық-түлік мақсатына арналған тамақ шикізатынан ректификатталған этил спирттің 

бас фракциясын сірке бактерияларымен аэробты қышқылдату арқылы өндіріледі.

139. Тамақ шикізатынан жасалған сірке суын барлық түрдегі жабық көлік құралдарында əрбір көлікте қолданатын 

азық-түлік жүктерін тасымалдау ережелеріне сəйкес жүргізіледі.

140.  Тамақ шикізатынан жасалған сірке суы орамадағы күйінде таза, желдетілетін ғимаратта сақталады жəне 

күн сəулесі əсерінен қорғау керек.

Сірке  суын  қоймаларда  сақтау  кезінде  ауаның  салыстырмалы  ылғалдылығы 80%, температурасы 3°С-тен 

35°С жылы болуы керек.

6 %-дан - 9 %-ға сірке суының қату температурасы - минус 2 С - минус 3°С дейін. Сірке суының қатуы жəне 

қайта жібуі оның сапасына əсер етпейді.

141. Спиртті, спиртті иістендірілген сірке суының сақтау мерзімі – 12 ай, алмадан жəне жүзімнен жасалған – 6 

ай, консерванттар қосылса – 12 ай.

142. Өндіруші сірке суының сапасын сақтау шарттарын орындай отырып басқа сақтау мерзімін қоюына болады.

13-параграф. Кептірілген картоп (МЕМСТ 28432)

143.  Кептірілген  картоп – алдын  ала  дайындалған,  буланған  жəне  кептірілген  картоп.  Кептірілген  картопты 

ұсақтап жəне брикеттеп шығарады. Сапа көрсеткіштеріне байланысты кептірілген картоптың үш сұрыпын шығарады: 

жоғарғы, бірінші жəне екінші.

144. Кептірілген картопты 0-10°С температурада жəне салыстырмалы ауа ылғалдылығы 75%-дан жоғары бол-

майтын құрғақ, салқын ғимаратта сақтау керек. Бұдан жоғары температурада өнім қарайып, витаминдері бұзылады 

жəне зиянкестер пайда болады. Жəндіктермен күресу үшін суық түсе бастағанда қоймадағы температураны ба-

рынша төмендету керек.

145. Кептірілген көкөністер салынған жəшіктер, қораптар, қаптарды тауар қойғышқа жəне қатарларға түрлері, 

тауар сұрыптары, орама түрлері бойынша қою қажет. Өнімді қораптарға жəне қаптарға салу кезінде қатарлардың 

биіктігі 5-6 қатардан,  жəшіктердің  биіктігі 10-15 қатардан  аспауы  керек.  Қатарлар  арасына  ені 2-3 сантиметр 

тақтайшалар қойылады. Кептірілген көкөністер бөтен иістерді сіңіруі мүмкін, сондықтан оларды өткір иісті тауар-

лармен бірге қоюға болмайды. 

146. Өндірілген мерзімнен бастап ауа кірмейтін ыдыстағы кептірілген картопты сақтау мерзімі – 5 жыл, ауа 

кіретін ыдыста – 3 жыл.

14-тарау. Кептірілген көкөністер (МЕМСТ 13342)

147. Кептірілген көкөністерге алдын ала дайындалған жəне кептіру аппараттарында кептірілген көкөністер жатады.

148. Кептірілген көкөністерді 0-10°С температурада жəне салыстырмалы ауа ылғалдылығы 75%-дан жоғары 

болмайтын  құрғақ  салқын  ғимаратта  сақтау  керек.  Бұдан  жоғары  температурада  өнім  қарайып,  витаминдері 

бұзылады жəне зиянкестер пайда болады. Жəндіктермен күресу үшін суық түсе бастағанда қоймадағы темпера-

тураны барынша төмендету керек.

149. Кептірілген көкөністер қойылған жəшіктер, қораптар, қаптарды тауар қойғышқа жəне қатарларға түрлері, 

тауар сұрыптары, орама түрлері бойынша қою қажет. Өнімді қораптарға жəне қаптарға қою кезінде қатарлардың 

15. Кептірілген нандар дегеніміз сақтауға төзімді болу үшін кептірілген нан тілімі болып табылады.

16. Кептірілген нандар ұнның сұрыпына байланысты ерекше тартылған қара бидай ұнынан жасалған қара бидай 

кептірілген наны, ерекше тартылған қара бидай – бидай ұнынан жасалған немесе ерекше тартылған қара бидай 

жəне бидай ұнының қосындысынан жасалған қара бидай – бидай кептірілген нандары, бірінші, екінші жəне ерекше 

тартылған бидай ұнынан жасалған бидай кептірілген наны болып бөлінеді.

17. Кептірілген нандар жақсы желдетілетін, көгермеген, нан қорының зиянды жəндіктерін жұқтырмаған ғимаратта 

сақтауы тиіс.

18. Қапталған кептірілген нандар қоршаған ортаның келесі параметрлерімен сақталуы тиіс:

1)  ауаның  температурасы 25

о

С-тан  жоғары  емес  (қысқа  мерзімді 30 тəуліктен  көп  емес,  температураның 

о

С-қа дейін рұқсат етіледі); 

– 75% жоғары емес.

19. Қапталған кептірілген нандар стеллаждарға биіктігі 12 қатардан көп болмай қат – қабат төселуі тиіс. Жылу 

көзінен, сутартқыш жəне кəріз құбырларынан арақашықтығы 1 метрден кем болмауы тиіс. Əрбір екі қатардың ара-

сынан 10 сантиметрден кем емес аралық қалдырады. Бөлек қат – қабат пен қат – қабаттардың жəне қабырғалардың 

арасында 70 сантиметрден кем емес өткел қалдырады.

20. Сақтау мерзімдері:

1) 8

С-тан 25

С температурасында:

қара бидай, қара бидай – бидай, ерекше тартылған – 24 ай;

бірінші, екінші жəне ерекше тартылған ұннан жасалған бидай – 12 ай.

2) 8

о

С-тан жоғары емес температурада:

бірінші, екінші жəне ерекше тартылған ұннан жасалған бидай – 24 ай.

21.  Ұзақ  мерзімге  сақтауға  салатын  консервілердің  басты  түрлерінің  бірі  жоғарғы  жəне  бірінші  сортты 

«Бұқтырылған сиыр еті» болып табылады.

22. Ет консервілері мақсатына байланысты салқын түрінде қолданылатын басытқы жəне бірінші мен екінші 

тағамдарды дайындауға арналған түстік болып бөлінеді.

23. Суыған немесе салқындатылған еттен өндірілген консервілер, неғұрлым жоғары сапалы болып табылады.

24. Сүт консервілері консервілеу тəсілдеріне байланысты келесі түрлерге бөлінеді:

1) қантпен консервіленген – қанты бар қаймағы алынбаған қойытылған сүт;

2)  қойытылған сүті жəне қанты бар какао мен табиғи кофе;

3) зарасыздандырумен консервіленген – зарасыздандырылған қойытылған сүт;

4) сорғытумен консервіленген – құрғақ қаймағы алынбаған сүт, қантпен жəне қантсыз құрғақ кілегей.

25. Консервілерді қаттау бекітілген жүктеме нормаларына жəне олардың негізінде штабельдағы орын санының 

толық санауды жүргізу мүмкіндігін, консервілер мен ыдыстарды сақтау қамтамасыздығын, штабельдің беріктігін, 

қойма аумағын барынша тиімді пайдалану жəне қабылдау қайта қарап дайындау жұмыстарын жүргізу үшін жағдай 

туғызуды, сапаны бақылау жəне вагондарды жіберу кезінде механикаландырылған жүк тиеуді қамтамасыз етуді 

қоса, алғандағы орналастырудың оңтайлы сызбанұсқасына сəйкес жүргізілуі тиіс.

26.  Консервілерді  штабельге  сапасы,  ассортименті  жəне  сұрпы,  бір  типті  бірдей  өлшемді  банкаларда  жəне 

жəшіктерде өндіру уақыты (ет жəне балық консервілері үшін бір тоқсан жəне сүт консервілері үшін бір ай шамасында) 

жəне мөлшері кепілдік мерзімі бірдей, бір көлемдегі жəне бір ұзындықтағы түпқоймада бір немесе бірнеше вагон 

топтамасынан құрылады.

27.  Тоңазытқыш  төлесінің  көлемін  тиімді  пайдалану  мақсатында,  бір  тоқсанда  өндірілген  сүт  консервілерін 

іріленген штабельде қаттау рұқсат етіледі.

Консервілерді зақымдалған жəшіктерде қаттауға рұқсат етілмейді.

28. Ақауланған банкілерді немесе талдау үшін үлгілерді алу кезінде, жəшіктер міндетті түрде біртекті консер ві-

лермен толтырылуы, содан кейін мұқият жабылуы (толтырылуы) жəне штабельдің жоғарғы қатарына салынуы тиіс.

Əрбір қалыптастырылған штабельде белгіленген нысан бойынша, пакеттегі жəшіктерді қалау жəне пакеттерді 

штабельге орналастыру сызбанұсқасы қосылған штабель заттаңбасы жасалады.

29. Құжаттарда бұл консервілер қапталған қойманың, секцияның жəне штабельдің нөмірін көрсету қажет.

Бекітілген оңтайлы сызбанұсқаға сəйкес, консервілерді қаттауды оңайлату үшін, штабельдің орналасу жəне 

олардың ортасындағы өткелдің орындары алдын ала белгіленеді.

30. Жүктеу нормаларына жəне қойманың түрлеріне байланысты, консервілер штабельге келесі ретпен төселеді:

1)  ет  консервілері  жылытылатын  қоймаларда  ені 6-10 пакет,  ал  жылытылмайтын  қоймаларда – 3-4 пакет 

ірілендірілген штабельге салынады;

2) балық жəне сүт консервілері қойманың құрылымымен түріне байланысты ені 3-4 пакет штабельге салынады.

31. Штабельдің ұзындығы орта бойлық өткелден қойма (жертөле) қабырғасы өткелге дейінгі арақашықтықпен 

анықталады.

32.  Консервілердің  сапалы  сақталуын  бақылау,  ауаның  жақсы  айналымын  жəне  механизмдерді  қолдану 

ыңғайлығын  қамтамасыз  ету  үшін,  қоймаларда  консервілерді  қатарлау  кезінде  келесі  мөлшердегі  өткелдер 

қалдырылады:жылытылатын  жəне  жылытылмайтын  қоймаларда  қойма  (бөлім)  периметр  бойынша  қабырғадан 

немесе дөңес құрылымнан – ені 0,5 метр.

33.  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 2011 жылғы 30 желтоқсандағы  № 1682 қаулысымен  бекітілген  Өрт 

қауіпсіздік ережесіне сəйкес (бұдан əрі – Өрт қауіпсіздік ережесі), жол ені ең аз радиус электротиегіштің нақты 

аспалы құралымен айналуына байланысты белгіленеді.

Жылытылатын қоймада ет консерваларының штабельдар арасында жəне балық консерваларының əрбір екі – үш 

штабель сайын жəне жылытылмайтын қоймада сүт консервілерін екі штабель сайын ені 0,5 метр өткел қалдырады.

Тоңазытқыш  камерасының  төлесінде  келесі  мөлшерде  шегерім  қалдырады:  қабырғадан,  тіректен,  қабырға 

жанындағы батареядан, суытқыштан штабельға дейін 0,3 метр, төбеден немесе төменгі арқалықтан штабельдің 

басына дейін 0,2 метр. Жол ені 0,6 метрге тең қабылданады.

Тауар штабельі жəне түпқоймалар салмақ түсетін қоймалардың конструкциясына сүйенбеуі тиіс.

34. Консервілердің тиеу – түсіру жəне ішкі қойма жұмыстары біріңғай технологиялық картасымен жүргізіледі.

Тиеу – түсіру жұмыстары сонымен қатар консервілерді ауыстыру жəне дайындау кезінде, жəшіктерді соққыға, 

түрткіге, лақтыруға жол бермеу, ыдысты ұқыпты ұстауды қамтамасыз ету қажет.

35. Сақтау мерзімдері:

1) ет консервілері – 3 жыл;

2) сүт консервілері – 1 жыл.

4-параграф. Қант (МЕМСТ 31361, МЕМСТ 26907)

36. Құмшекер – тағам өнімі, бөлек кристалл түріндегі сахароза, қант қызылшасы мен аршылмаған қантты өңдеу 

арқылы механикалық жəне физика – химиялық жолмен алынған.

 Шақпақ қант – тағам өнімі, кесек, кристалл (тазартылған құмшекер мен шампанское сахарозасы) жəне ұнтақталған 

кристалл(тазартылған ұнтақ) тəріздес қосымша аршылған (тазартылған) қант.

37. Қантты сақтау үшін көбінесе жылытылатын, сонымен қатар жылытылмайтын техникалық жарамды, құрғақ, 

таза жəне жақсы желдететін қоймаларды қолданады. 

Жүктемес бұрын қойма ғимараты жөнделеді жəне қантты қабылдауға жəне сақтауға дайындалады. Сонымен 

қатар шатыр, еден, жылыту жүйесі жарамдылығын, жарықты, саңылауды уақытылы бітеуге, сондай – ақ есіктердің 

қиыстыруының тығыздығына ерекше көңіл бөлінеді.

Қантты  қабылдау  үшін  қоймалардың  дайындығын  өкілетті  жəне  материалды  жауапты  тұлғалар  тексереді, 

жəне акт жасалады.

38. Қоймаларды желдету кезінде қантты сақтауды қамтамасыз ету үшін есік орны қосымша қойылған тор есігімен 

жабылады. Желдеткіш саңылаулары торлармен жабдықталады. Қыс мезгіліндегі қантты сақтау əзірлігі кезінде жы-

лытылмайтын қоймадағы желдеткіш саңылауларды, жылытылатын қоймадағы дефлекторларды жылытады жəне 

мұқият бітейді. Қардың кіруіне жол бермес үшін қойма жертөлелері қалқанмен жабдықталады.

39. Қоймаларда болуы тиіс:

1) технологиялық картамен қарастырылған, керекті құрал – саймандар мен жабдықтар;

2) температура – ылғалдылықты сақтау тəртібін (термометрлер, термографалар, гигрографалар жəне псих-

рометрлер) тексеру құралы; 

3) подтоварник, төсеу материалдары, баспалдақ жəне басқыш;

4) өрт қауіпсіздігі нормаларына сəйкес, алғашқы өрт сөндіру үшін керекті құралдары, сондай – ақ автоматикалық 

күзет – өрт дабылдамасы;

5) алғашқы медициналық жəрдем көрсету құралдары.

40.  Қойманың  тазалығын  сақтау  үшін  есік  алдында  төсеме,  аяқ – киім  мен  киім  тазалайтын  қылшақ  жəне 

сыпырғыш болуы тиіс.

41. Өндірістік ғимараттың жарықтығы құрылыс нормасы мен ережесіне сай болуы тиіс, электр өткізгішті 2004 

жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы «Электр энергетикасы туралы» Заңының 5-бабының 19)-тармақшасына 

сəйкес бекітілген Электр қондырғысы ережесі талабына сəйкес, орындалуы тиіс. Электр шамдар жабық немесе 

қорғанышпен орындалуы (əйнек қақпағы) тиіс.

42.  Қайта  пайдалануға  енгізілген  қоймалар,  жүктеу  алдында  жақсы  кептірілген,  тазартылған  жəне  жүктеуге 

дайын болуы тиіс.

Осы  қоймаларға  қантты  жүктеу,  қойманың  салыстырмалы  ауа  ылғалдылығы 70% жоғары  емес  болғанда 

жүргізілуі мүмкін. 

43. Қойма айналасында, сақтау база аймағын жоспарлау қажет. Қоймадан үстіңгі қабаттағы суды бұру су ағызатын 

төсенішпен, арықтармен жəне жыралармен жүргізіледі. Су ағызатын төсеніш, арықтар жəне жыралар тазартылып 

тұрады жəне су ағып кетуін қамтамасыз ету жағдайында əрдайым ұсталады.

44. Қант жанғыш өнімі болып табылады. Ауа мен қант қосындысы өрт қауіпті жəне жарылыс қауіпті, тұнған 

шаң өрт қауіпті.

Қапталған қантта сондай – ақ жанғыш өнімі, өйткені ыдыс – қап алдын ала жылусыз қысқа мерзімді жағу көзінің 

азғантай энергиясымен (сіріңке, ұшқын алауынан, қызған электр өткізгіштен) жануы мүмкін.

Қантты сақтау кезінде олардың үлкендігі мен мықтылығына жəне ұзақтық əрекетіне қарамастан, жағу көзінен 

сақтау қажет.

Өртті себезгілеп су шашу немесе ауа механикалық көбігі арқылы сөндіру керек.

Өртті сөндіру құралдары əрдайым жарамды күйде жəне қолдануға дайын болуы тиіс.

45. Қойма ғимараты тиісті нұсқамалармен, плакаттармен, жазбалармен, көрсеткіштермен, қауіпті ескерту туралы 

жарық, дыбыс дабылдамасымен жабдықталады.

46. Жүкті тасымалдауға арналған барлық жабдықтарда жұмыстың жайлылығы мен қорғанысын қамтамасыз 

ететін құралдар, сондай – ақ олардың жүк көтергішінің, жарамды жағдайы жəне жүктің рұқсат етілген төсеуінің 

тексеріс жүргізілген мезгілі белгіленген трафареті болуы тиіс.

47.  Сумен  жылытылған  қоймаларда  ықтимал  апаттарды  болдырмау  мақсатында  жылытылатын  құралдар 

тұрақты қоршаумен жабдықталады.

48. Қанттың сапалы сақталуын бақылау, ауаның жақсы айналымын, тиеу – түсіру жəне көлік – қойма жұмыстары 

мен  өрттен  қорғану  ережесін  сақтау  мақсатында  механизимдерді  қолдану  ыңғайлығын  қамтамасыз  ету  үшін, 

қоймаларда қантты қатарлап қою кезінде келесі мөлшердегі өткелдер қалдырылады:

периметр бойынша жылытылатын қоймада (секцияда) тіректен немесе жылытылатын батареядан жəне жылы-

тылмайтын қоймада қабырғадан– ені 0,5 метр, қат – қабат арасында – 0,5 метр.

Жол ені ең аз радиус электротиегіштің нақты аспалы құралымен айналуына байланысты белгіленеді. Қойма 

ауданының қолдануын жақсарту үшін, негізгі қат – қабаттарды төсегеннен кейін, ені бір пакет қосымша төсеуді негізгі 

жол қат – қабат бойымен 2,5 метрден кем емес өткізу жолын қалдыру қажет. 

49. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында, қант пен жоғарғы қатардағы қат-қабаттардың жəне қойманың 

жабынының немесе шамдардың арасында 0,5 метрден кем емес ара-қашықтық қалдырылады. 

50. Қанттың сақталу мерзімі:

1) жылытылмайтын қоймада – 4 жыл;

2) жылытылатын қоймада – 8 жыл.

5-параграф. Өсімдік майы (МЕМСТ 1129)

51. Өсімдік майы əр түрлі өсімдіктердің дəндері мен жемістерінен өндіріледі: сығымдау жəне экстракция жо-

лымен күнбағыс, мақта, соя, жержаңғақ, зығыр, үпілмəлік, рапс, қыша. Тағамдық мақсатта көбінесе сығымдаумен 

жасалған май қолданылады.

52. Өсімдік майы құрамына: резервуарлық парк, өнім сорғы станциясы, құю құйып алу эстакадасы, технологиялық 

өнім құбыры жəне таразы кіретін арнайы жабдықталған май шаруашылықтарында жайғастырылады. 

53. Май шаруашылықтарының техникалық жəне санитарлық жабдықтары майды белгіленген уақытында қабылдау 

жəне жіберу, өнімді қабылдау, сақтау, жіберу жəне қотару кезінде толық сандық жəне сапалық сақталуы бойынша 

барлық операциялардың орындалуын қамтамасыз етуі тиіс.

54. Өсімдік майын сақтайтын ведомстволық бағынысты ұйымдарда қабылдау, сақтау жəне жіберу кезінде майдың 

жоғалуының алдын алу бойынша күнделікті шаралар өткізуі міндетті.

55. Май шаруашылығы үшін резервуарлық парктің, резервуарларға, сорғыларға, құю құйып алу тіреушелерге, 

төменгі құйылыстың қондырғыларына, өнім құбырларына жəне ысырмаларға меншіктелген нөмірлері белгіленген 

өнім сорғы эстакадасының коммуникациясының технологиялық сызбанұсқасы дайындалады.

56.  Жабдықтардың  əрбір  элементіне  майлы  бояумен  технологиялық  сызбанұсқаға  сəйкестелетін  рет  саны 

жазылады: 

1) майды қабылдау, сақтау жəне тиеу бойынша барлық жұмыстардың тізімі, сондай-ақ майдың жүру жолындағы 

əрбір операциясы – ашылуға тиіс барлық ысырмалардың нөмірлері толық көрсетілген технологиялық карта;

2) майды жылыту кезіндегі барлық операциялардың тəртібі мен реттілігі толық баяндалған, қабылдау кезінде 

цистерналарда жəне тиеу кезінде резервуарларда майды жылыту сызбанұсқасы. 

57.  Коммуникацияның  технологиялық  сызбанұсқасы,  маймен  жұмыс  жүргізу  технологиялық  картасы  жəне 

оны  жылыту  сызбанұсқасын  ведомстволық  бағынысты  ұйымдар  басшысы  бекітеді  жəне  технологиялық  сақтау 

учаскесінің  істерінде  сақталады.  Коммуникацияның  технологиялық  сызбанұсқасы  сорғы  станцияларының  жəне 

сақтау аумағының ғимараттарында ілінеді. 

58. Əрбір резервуарға, тазарту ыдысына белгіленген тəртіппен өнімнің құю деңгейінің биіктігі бойынша көлемін 

анықтауға мүмкіндік беретін калибрлік кестелер жасалады. Резервуардағы өнімнің көлемін анықтау кезіндегі дəлдікті 

арттыру үшін, кертік бұрыштың деңгейімен өлшеу кезінде резервуардың түбіне өлшеу люгіне қарсы мөлшері 500х500 

миллиметр жазық алаң орнатылуы тиіс. 

59. Калибрлік кестені жасау кезінде резервуар түбінің конусының көлемі ескерілуі тиіс жəне майды жылыту 

бойынша ішкі жабдықтар резервуардың көлемінен шығарылып тасталуы тиіс. Калибрлік кестелерді ведомстволық 

бағынысты ұйымдар басшылары бекітеді. 

60.  Резервуарларды  калибрлеу  кезінде  сондай-ақ  биіктік  трафареті  анықталады,  яғни  тігіне  резервуардың 

түбіндегі алаңнан өлшеу люгінің жоғарғы кернеуіне дейінгі арақашықтық. 

 Биіктік трафаретінің шамасы резервуарды босату кезінде жəне ай сайын резервуардағы өнімнің мөлшерін 

анықтау кезінде тексеріледі.

 Биіктік трафаретінің көрсеткіштері мен майдың кұйылуының шекті биіктігі гидравликалық клапанның корпусына 

немесе жарық люгінің қақпағына бояумен жағылады.

61. Калибрлік кестелердің негізінде жүктеу есебі жəне жаз мезгіліндегі майдың ауқымды көбеюін есепке ала 

отырып, резервуарлардың май құйылуының шекті биіктігінің анықтамасы жасалады.

62. Май шаруашылығының периметрі мүмкіндігінше тікенекті сымнан жасалған дуалмен жəне күзет дабылының 

құрылғыларымен қоршалады.

63.  Апат  жағдайына  əрбір  май  шаруашылығында  барынша  көп  сыйымдылықпен  бір  резервтік  резервуар 

қалдырылады. Резервті резервуарға майды қотару алдында кіру люгі ашылады жəне резервуардың техникалық жəне 

санитарлық жағдайы тексеріледі, ол жөнінде қотару туралы актінде тиісті жазба жасалады. Пайдалану барысында 

резервуарлар оқтын-оқтын ауысып тұрулары қажет.

64. Ведомстволық бағынысты ұйымдарда жергілікті жағдайларға байланысты апат салдарын жою үшін бас-

шы  бекітетін  құрылғылардың,  материалдардың,  қосалқы  бөлшектердің,  жылжымалы  сорғының,  құбырлардың, 

бөшкелердің жəне басқа да сыйымды ыдыстардың толық тізімі анықталады. Қосалқы құрылғылар резервуарлық 

паркте, сорғының жəне эстакаданың қасында сақталады. Ай сайын авариялық мүлік қорының сақталуы тексеріледі, 

ол жөнінде журналға тиісті белгі қойылады.

65.  Пайдалану  кезінде  тыныс  жəне  сақтық  клапандармен  жабдықталған  резервуарлар  олардың  ауа 

кірмейтіндіктерін бақылау үшін, резервуарлардың астына қондырылатын мановакууметрлермен жасақталады. 

66.  Резервуарлық  парктегі,  сорғыдағы,  эстакатадағы  барлық  ысырмалар,  тесіктер,  шүмектер  пломбалануы 

жəне жабық күйінде тұруы тиіс. Резервуарлық паркте құбырлардың, ысырмалардың, фланецті қосылыстарына кіру 

жəне жарық люктерінің компенсаторлардың бұрандама жалғастыруларына, қаңылтырдан немесе брезент матадан 

қаптар кигізіледі жəне пломбаланады.

67. Резервуарларды құюға дайындау кезінде оның техникалық жəне санитарлық жағдайы тексеріледі. 

68. Əр кез майды жаппай қабылдау немесе тиеу алдында барлық май шаруашылығының құрылыстарының 

техникалық жəне санитарлық жағдайының комиссиялық тексерісі жүргізіледі: сорғының, эстакаданың, құбырлардың, 

вагон таразысының, май жылыту құрылғысының. 

 Құрылғыны ескі өнімнің қалдықтарынан жақсылап тазарту - өсімдік майының сапалы сақталуын қамтамасыз 

ету кепілі. 

Тексерістердің нəтижелеріне актілер жасалады. 

69. Май шаруашылықтарында қабылдау жəне жіберу кезінде майдың салмағын анықтау үшін вагон таразы-

лары орнатылады.

 Əр кез май құйылған цистернаны өлшеу алдында вагон таразыларының техникалық жағдайы тексеріледі. Цистер -

на ларды таразылардың платформасына қадау, оларды бекіту жəне өлшеу ережесін қатаң сақтау қажет. Майды бұзыл-

ған таразыларда өлшеуге, сондай-ақ тексеру жəне таңбалау мерзімі өткен таразыларда өлшеуге рұқсат етілмейді. 

70. Қызмет көрсетуші қызметкерлер май шаруашылық нысандарының орналасуын, құбырлардың сызбанұсқасын, 

барлық ысырмалардың орналасуын жəне олардың міндеттерін жақсы білулері тиіс. 

71.  Кемінде  айына  бір  рет  резервуарлық  парктің  сел,  кəріз  жүйесіндегі  тиек  құрылғыларының  жағдайы 

(сақпандардың, ысырмалардың) тексеріледі. 

 Топырақ жалдарынан тиек құрылғылары арқылы су жіберу, қызмет көрсетуші қызметкерлердің қадағалауымен 

жүргізіледі. 

72. Сақтау мерзімі: 

1) тазартылмаған өсімдік майы – 4 ай; 

2) тазартылған иісі жойылған өсімдік майы – 6 ай.