1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады H. A. Yesevi uktü Bülteni
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
httprmebrk.kzjournals253993609.pdf 3
- Бұл бет үшін навигация:
- (Нурахметов Е.Н., Ерходжаева М. Использование международных терминов в казахском языке) SUMMARY
- (Nurakhmetov Ye.N., Yerkhodzhayeva M. International terms usage in the Kazakh language)
- АДАМҒА ҚАТЫСТЫ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДІҢ ЭТНОЛИНГВИСТИКАЛЫҚ УӘЖІ
| АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014
ғасырда басталған үлкен ауқымды мҽселе. Сондықтан, жаңа келген терминдерді сол қалпында алмай, барынша қазақшалауға тырысуымыз жҽне барлығын да жҿнсіз аудару қажет еместігін ұғынуымыз керек. Егер бұл мҽселеге немқұрайлықпен қарайтын болсақ, қазақ тіліміздің шұбарлануына жҽне түсініксіз тіл болуын алып келеміз. Ғылым мен техника дами береді, демек тілімізге жаңадан терминдер енеді деген сҿз. Жаңа терминдердің лексикаға енгізілуі қалыптасқан ғылым тілін, терминологияны бұзу емес, керісінше дұрыс қалыптасқан қазақ терминологиясын қалпына келтіруге ізгі қадам жасауымыз қажет. Ұлттық тіл байлығымызды жаңғыртып, мүмкіндігімізше тҿл тілімізді пайдаланып, термин жасау бағытына басымдық беруіміз қажет. ӘДЕБИЕТТЕР 1. Құрманбайұлы Ш. Терминком жҽне қазақ терминкомының болашағы. //Егемен Қазақстан. 8 ақпан, 2002. 2. Айтбаев Ӛ. Қазақ сҿзі. – Алматы: Рауан, 1997. – 237 бет. 3. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 444 бет. РЕЗЮМЕ В этой статье рассматривается общее использование казахским языком заимствованных иностранных терминологических слов. (Нурахметов Е.Н., Ерходжаева М. Использование международных терминов в казахском языке) SUMMARY This article deals with the common use of international borrowed terms in the Kazakh language. (Nurakhmetov Ye.N., Yerkhodzhayeva M. International terms usage in the Kazakh language) 7 АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014 ҼОЖ 398.9 Т.М.БАЙМАХАН филология ғылымдарының кандидаты, профессор АДАМҒА ҚАТЫСТЫ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДІҢ ЭТНОЛИНГВИСТИКАЛЫҚ УӘЖІ Мақалада ағылшын және қазақ тілдерінде жиі қолданылатын мақал- мәтелдердің ұқсастықтары мен ерекшеліктері, олардың кейбір этнолингвистикалық сипаттары қарастырылады. Зерттеу барысында адамға қатысты мақал-мәтелдердің этнолингвистикалық уәжі зерттеледі. Бұның сыры – адамның қоғамдағы шешуші рӛлі екендігі дәлелденеді және этнолингвистика мен лингвомәдениеттанудың жалпы тіл білімінде нақты сала болып қалыптасқан тұсында мақал-мәтелдердің тілдік сипатын сараптап қана қоймай, олардың ұлттық ерекшеліктерін, этнолингвистикалық сипатын ашу – бүгінгі таңдағы ӛзекті мәселелердің бірі екендігі айқындалады. Кілт сӛздері: этика, эстетика, этнолингвистикалық уҽж, адам жҽне оның қасиеті. «Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нҽрселермен озады» - деп ұлы Абай, «Адам ірілігі бір сипат емес, ішкі-тысқы сан сипат қасиетімен құралады», - деп М.Ҽуезов айтқандай, адамның сан алуан қадір- қасиеті мақал-мҽтелдерден ҿзіндік орын алған. Зерттеу барысында екі тілде де осы тақырып аясына жататын тұрақты тіркестердің саны жағынан ҽлдеқайда кҿптігі байқалады. Бұның сыры – адамның қоғамдағы шешуші күш екендігінде жатса керек. Ағылшын тілінде халық арасында жиі қолданылатын "Manners maketh man", Manners make the man" (c.c.a.: Адамды адам ететін оның ҽдептілігі) тұлғасы ықшам, алайда мҽні зор тілдік орам, орта ғасырда орын алған қағида, дҽстүрлерге, заман талабына байланысты қалыптасқан. Зерттеу деректеріне қарағанда бұл мақал ҿз бастауын XIV ғасырдан алады. Орта ғасырларда Англияда ҽртүрлі сҽн-салтанаттар кҿп ҿткізілетін болған. Крепостнойға бостандық беруден бастап, дворяндық атақ беруге дейін кҿпшіліктің арасында ҿтетін, осы құрметке орай үлкен салтанатты жиындар, ҽр түрлі рҽсімдер ұйымдастырылатын. Мұның бҽрі адамдардың кҿпшілік арасында ҿзін-ҿзі ұстай білуіне, белгілі бір ережелерді сақтауына алып келді. Осы кезеңдерде Англияда ҽдептілік (манера), ҿзін-ҿзі мҽдениетті ұстау ережелері қалыптасып, бұл ережелерді ұстануға үлкен кҿңіл бҿлінетін болған. Барлық уақытта, барлық жерде сыпайы, мҽдениетті болу талап етіле бастады. Қонақты қақпадан қарсы алу, кетерінде сыпайылықпен, ҽдептілікпен шығарып салу, балаларды жас кезінен бастап этикаға, |