1.«Қазақстан тарихы» курсының пәні, мақсаты мен міндеттері
Тың игерудің непзп қорытындысы
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1962 жылы Н. Хрущевтің бастамасымен солтүстік облыстар тың өлкесіне біріктіріліп, Ақмола қаласы Целиноград деп өзгертілді.
- 70.1960–1980 жылдардағы КСРО-дағы ірі өнеркәсіптің дамуына Қазақстанның қосқан үлесі. Ірі өнеркәсіптің дамуының қайшылықты сипаты және өндіріс саласындағы дербестіктің шектелуі. «Көлеңкелі экономика».
| Тың игерудің непзп қорытындысы - ол сол уақыттан осы кезге дейін Қазақ-стан халқын нанмен қамтамасыз ету мәселесінің шешілуі. Сонымен бірге Қазақстан сырт елдерге экспортқа астық шығаратын елге айналды.
Тың және тыңайған жерлерді игерудің зардаптары да болды. 1960 жыл-дарға қарай Қазақстанның тың өлкелерінде 9 млн га жер жел эрозиясына ұшырады. 1954-1962 жылдар аралығында тың игеру үшін Қазақстанға КСРО-ның тек еуропалық бөлігінен 2 млн адам әкелінді. Республикада қазақ халқының үлесі 30%-ға дейін төмендеп, ұлттық тіл, салт-дәстүр мен халық-тың әлеуметтік институттарының жойылып кету қаупі туды. 1962 жылы Н. Хрущевтің бастамасымен солтүстік облыстар тың өлкесіне біріктіріліп, Ақмола қаласы Целиноград деп өзгертілді. Егіншілік мәселесінен басқа мал шаруашылығын нығайту жолдары да қарастырылды. Елуінші жылдардың соңында Қазақстанда 36,4 млн-нан ас-там мал басы болды. Сонымен «Хрущев онжылдығы» (1953-1964 жылдары) бір жағынан, XX съездегі «Жеке басқа табыну мен оның зардаптарын жою туралы» қаулы қабылдау арқылы саяси өмірді демократияландыру саясатымен ерекшеленсе, екінші жағынан, валюнтаристік және субъективтік шешімдер арқылы экономиканы экстенсивті жолмен дамыту әрекетімен тарихта қалды. 1937-38 жж Мыңдаған саяси тұтқындар жаппай қуғын-сүргіннің жазықсыз құрбандарын ақтауға бағытталған әрекеттерге қарамастан, түрмелерде қалды, олардың көпшілігі ақталды және отбасы мүшелері босатылды. Сонымен бірге саяси қуғын-сүргін құрбандарының көптеген санаттары кешірілді, бірақ ақталмады. Саяси қуғын-сүргін тарихын қайта қарау мәселесі қайта құру жылдарында қайта көтерілді. Көптеген тарихи құжаттар мен фактілер ғылыми айналымға ене бастады. Оның үстіне 1990 жылы тамызда КСРО Президенті М.С. Горбачевтің «1920-1960»жылдардағы барлық саяси қуғын-сүргін құрбандарының құқықтарын қалпына келтіру туралы» жарлығы шықты. Жарлықта: «Осы уақытқа дейін мәжбүрлі ұжымдастырудың құрбанына айналған, түрмеге қамалған, отбасыларымен ақшасыз, дауыс беру құқығынсыз, тіпті бас бостандығынан айыру туралы ескертусіз қоныстанған кеңес адамдарынан әділетсіздік белгілері жойылған жоқ», - делінген. Діни жетекшілер мен діни себептер бойынша қудаланған азаматтар ақталуы керек », - деді М.С. Горбачев Желтоқсан көтерілісі кезінде жазаланған жазықсыз қазақ жастары туралы бір ауыз сөз айтқан жоқ. «Бұл қаулы Ұлы Отан соғысы жылдарында, соғысқа дейінгі және кейінгі жылдары Отанына және кеңес халқына қарсы қылмыстар жасағаны үшін сотталған адамдарға қолданылмайды», - деді ол. Бұл мәселе Ресейде алға жылжығанымен, біздің елде әскери тұтқындар мен саяси репрессия құрбандарын оңалту мәселесі әлі толық шешілмеді. 70.1960–1980 жылдардағы КСРО-дағы ірі өнеркәсіптің дамуына Қазақстанның қосқан үлесі. Ірі өнеркәсіптің дамуының қайшылықты сипаты және өндіріс саласындағы дербестіктің шектелуі. «Көлеңкелі экономика». 1953 жылы 1 наурызда Сталин миына қан құйылды. Сталин 1953 жылы 5 наурызда Кунцеводағы саяжайда қайтыс болды. 6 наурызда ішкі шеңбер билікті бөлуге шешім қабылдады. Ең маңыздысы Министрлер Кеңесінің Төрағасы қызметі болды. Маленков Кеңестер Төрағасының министірі болып сайланды. Берия ішкі істер министрі (ІІМ) қызметіне қайта оралды. Хрущев КОКП ОК-нің бірінші хатшысы болып қалды.Хрущев партия ұйымдарының хатшыларының жұмысын басқара бастады. Бұл партиядағы оның тірегіне айналды. 1953 жылы 10 наурызда Маленков Сталиннің жеке басына табыну саясатын тоқтату туралы ұсыныс жасады. Тіпті газеттер оның есімін атауды тоқтатты, портреттері, бюсттері алынып тасталды. Олар Сталинді кеңес халқының ұлы көсемі ретінде дәріптеуді доғарды. Дәрігерлердің ісі тоқтатылды. Рақымшылық жасалды: балалар, 10 жасқа дейінгі балалары бар аналар түрмелерден босатылды, ауыр қылмыстық құқық бұзушылық жасамаған, бірақ пара алды, жұмысқа кешігіп келді деп айыпталған адамдар босатылды.Бұл 1953 жылы «Берия амнистиясы» деп аталды. Алайда саяси тұтқындар концлагерьлерде ұсталуды жалғастырды. Бұл 1953-1955 концлагерьлеріндегі көтерілістерге себеп болды. Көтерілістердің себептері: - рақымшылық саяси тұтқындарға қолданылмады - ұстаудың өте қиын шарттары - саяси тұтқындар мен қылмыскерлерді бөлек ұстау талабы - лагерьлерден босатуды талап ету. 1953ж Әр басшы басшылықтағы өз позициясын нығайтуға асық болды. Билік үшін күрестегі бәсекелестер (Берия, Маленков, Хрущев) өздері үшін реформаторлардың бейнелерін жасай бастады және реформалар туралы бастамалар көтерді. 30-шы жылдардың аяғында - 50-ші жылдардың басында елдегі репрессияларды басқарған қорқынышты, қатыгез адам Берияның көтерілуі,оның қарсыластары - Маленков пен Хрущевтің қорқынышын тудырды. 1953 жылы 26 маусымда Берия тұтқындалды, ал 1953 жылы желтоқсандаатылды. «Қылмыстық партияға қарсы және мемлекетке қарсы іс-әрекеттер» үшін айыпталды. Маленков пен Хрущев билік үшін күресті басқарды. Қарсыластар әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламаларын ұсынуға мәжбүр болды. Маленков тұтыну тауарларын өндіруді арттыру, ауылшаруашылық өнімдерін сатып алу бағаларын көтеру мақсатында жеңіл өнеркәсіпке инвестицияларды көбейтуді ұсынды. 1953 жылы Орталық Комитеттің пленумында Хрущев ауыл шаруашылығын дағдарыстан шығару шараларын жариялады: сатып алу бағаларының өсуі; колхоздардың мемлекет алдындағы қарыздарының жойылуы және т.б. Бұл шаралар колхозшылардың өз жұмыстарына деген қызығушылығын арттырды. 1955 жылы Хрущев Маленковты Министрлер Кеңесінің Төрағасы қызметінен босатуға қол жеткізді. 1956 жылы ақпанда КОКП-ның ХХ съезі өтті. Хрущев съезд делегаттары алдында жабық отырыста «жеке адамға табыну» туралы құпия баяндамамен сөз сөйледі. Хрущевтің саясаты «жылымық», Десталинизация деп аталады, өйткені: 1. репрессия тоқтатылуы 2. рақымшылық болуы -саяси тұтқындарды оңалту,олар бұрын жасалынбаған қылмыстар үшін айыптардан босатылды. 3. Сталиннің жеке басының мәдениетін айыптады. 4. адамдарды «халық жауы» ретінде тұтқындауға тыйым салды. 5. еркіндік кеңейтілді. 6. бұрын тыйым салынған кітаптарды шығару басталды. Алайда, тоталитарлық жүйе әлі де сақталды. Ол сынға ұшыраған жоқ. КСРО-дағы тоталитарлық мемлекет Горбачевтің қайта құруына дейін болған. 1957 жылы Молотов, Каганович, Маленков қызметтерінен босатылды. 1958 жылы Булганин Министрлер Кеңесінің Төрағасы қызметінен алынды. 1958 жылы Хрущев Министрлер Кеңесінің Төрағасы болды. Ол жоғары партиялық және мемлекеттік лауазымдарды біріктірді. Барлық билік оның қолында шоғырланған болатын. «Ұжымдық басшылық» кезеңі аяқталды. 1961 жылы Хрущев КОКП-ның 22-ші съезінде Сталинді одан да өткір сындармен сөйлей отырып, десталинизацияны қалпына келтірді. Съездің шешімі бойынша Сталиннің денесі салынған табыт кесенеден шығарылып, Кремль қабырғасында жерленді. 1961 жылы КОКП-ның ХХІІ съезі өтті. Съезде партияның үшінші бағдарламасы қабылданды . «20 жылға арналған коммунизм» құру бағдарламасы. Хрущев партиялық және мемлекеттік шенеуніктердің артықшылықтарымен күресуге тырысты.Бұл шенеуніктердің наразылығын тудырды. Номенклатураның мүдделеріне айрықша қатты соққы 1961 жылы, КОКП-ның 22-ші съезінде жаңа КОКП жарғысы қабылданған кезде соғылды. Жарғы партия органдарының басшыларына міндетті сайлау өткізуді талап етті және лауазымды тұлғаның өкілеттік мерзімін шектеді. Бұл дегеніміз, өмір бойына артықшылықтарға ие болу мүмкіндігі енді мүмкін болмады. Хрущев құқық саласындағы реформаларды бастады. Оның еңбегі миллиондаған адамдарды лагерьлерден босату, олардың көпшілігін қалпына келтіру (айыптарды алып тастау) болды. 1958 жылы сталиндік сот жүйесіне өзгертулер енгізген жаңа қылмыстық кодекс қабылданды. Айыптау және куәгерлерді айыптау үшін талап етілді, сотталушы апелляциялық шағым беру құқығын алды,«халық жауы» ұғымы жойылды.Сот отырыстары ашық өтті, тергеу кезінде күш қолдануға тыйым салынады. Алайда репрессиялық аппарат (Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті) жойылған жоқ. Арнайы қызмет құрылымына өзгерістер енгізілді. 1954 жылы құпия саяси қызметтің функциялары КГБ-ға (Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті) жүктелді. КГБ адамдарды, олардың саяси көңіл-күйін қадағалайтын орган болды. Жеке адамның еркіндігі шектеулі болып қала берді. 1962 жылы партия органдарында реформа жүргізілді. Өлкелік партия комитеттері (КОКП Облыстық комитеті) өндірістік және ауылдық болып бөлінді. Мақсаты:облыстық партия комитеттері мүшелерінің қызметіне мамандандыруды енгізу. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|