2- дәріс. Дәріс сабағының тақырыбы: Патопсихология, психикалық даму бұзылыстарының түрлері
-Дәріс Дәріс сабағының тақырыбы: Психосоматиканың негіздері
жүктеу/скачать 41,75 Kb.
|
| 9-Дәріс
Дәріс сабағының тақырыбы: Психосоматиканың негіздері Қарастырылатын сұрақтар: Психосоматикалық бұзылыстар теориясы Әртүрлі аурулардың психосоматикасы Психосоматикалық бұзылулар деп адамның жеке психологиялық ерекшеліктеріне байланысты және оның мінез-құлқының стереотиптерімен, стресске реакцияларымен және тұлға ішілік жанжалды өңдеу әдістерімен байланысты соматикалық сфераның (әртүрлі органдар мен жүйелердің) бұзылуының белгілері мен синдромдары түсіндіріледі. "Психосоматика" терминін 1818 жылы неміс дәрігері Р. Хайнрот ғылымға енгізді. Қазіргі медицинада "психосоматикалық" термині тар мағынада, белгілі бір аурулар тобына (маңызды гипертония, бронх демікпесі, нейродермит, асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы) қатысты қолданылады, сондай-ақ кең мағынада, көптеген этиологиялық факторлардың негізінде пайда болатын аурулардың биопсихоәлеуметтік тұжырымдамасы тұрғысынан ауруларды тұтас зерттеу және түсіндіру шеңберінде патологияның кез келген түріне қатысты жүзеге асырылатын тұтас ғылыми-практикалық тәсіл ретінде. А. Р. Лурия негізінен "барлық медицина психосоматикалық" деп жазды, бұл психологиялық, психоәлеуметтік факторлардың кез-келген аурудың этиопатогенезіне, соматикалық немесе жүйке-психиатриялық факторларға азды-көпті қосылатындығын, аурудың барысы мен нәтижесіне қандай-да бір дәрежеде әсер ететіндігін білдіреді. Оның пікірінше, тек психикалық және тек соматикалық аурулар жоқ, тек тірі организмде тірі процесс бар; оның өміршеңдігі-бұл аурудың психикалық және соматикалық жағын біріктіреді. Кортико-висцеральды теория. Психосоматикалық ауруларды түсіндірудегі биологиялық бағытты білдіретін кортиковисцеральды теорияның қайнар көздерін И.М.Сеченов пен И. П. Павловтың, К. М. Быков пен И. Т. Курциннің еңбектерінен табуға болады. Алынған зертханалық және клиникалық материалдарға негізделген психосоматикалық бұзылулардың қоздырғыштары сыртқы және ішкі орта факторлары немесе экстеро және интероцептивті ұйымның бұзылуы болуы мүмкін, бұл кортекстегі қозу мен тежелу арасындағы қақтығысқа әкеледі жәнекортикальды түзілімдерді қамтиды делінді. Көптеген жағдайларда психосоматикалық бұзылулардың тасымалдаушылары жүйке жүйесінің әлсіз және теңгерімсіз күшті түрі бар адамдар болып табылады деген қорытынды жасалды. Ауру процесін оқшаулаудың селективтілігі органның функционалды жағдайымен, оның реактивтілігінің жоғарылауымен және қарсылықтың төмендеуімен байланысты. Кез-келген физиологиялық жүйе (орган) әлсіреген кезде, ол қақтығыстың нақты психологиялық мазмұнына қарамастан патологиялық процеске қатысады. "Десоматизация және ресоматизация" тұжырымдамасы (М.Шур). Бұл ерте балалық шақтағы соматикалық және психологиялық (эмоционалды) процестердің ажырамас байланысы туралы идеяға негізделген, ол адам есейген сайын әлсірейді. "Десоматизация" - бұл қалыпты даму. "Ресоматизация" - дамудың өзгертілген нұсқалары деген де теория айтылды. Жүрек пен қан тамырлары өмірдің барлық түрлеріне қатысады, бірақ әдетте адам мұны түсінбейді. Тұлғаның ерекшеліктерін көрсететін дұрыс тамақтанбау, семіздік, темекі шегу және алкогольді теріс пайдалану сияқты қауіп факторлары бұрыннан белгілі. Психикалық сала сонымен қатар соматикалық сияқты жүрек пен қан тамырларының қызметін анықтайды. Жүректің жұмысындағы өзгерістер оң және теріс сезімдермен бірдей көрінеді. Жүрек-қан тамырлары жүйесіндегі патологиялық бұзылулар қорқынышпен, ашумен, ашумен, сағынышпен және басқа да жағымсыз эмоциялармен байланысты. Бұл жағдайда адреналиннің бөлінуі вазоконстрикцияны, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауын және миокардтың жиырылуының жоғарылауын тудырады, бұл өз кезегінде алаңдаушылық пен қорқыныш жағдайына әкеледі. Жаңа туған нәресте функционалды психологиялық тұрғыдан үздіксіз тамақтанушы болып табылады. Бұл жаңа туған нәрестенің айналасындағылармен өзара әрекеттесуінің ең маңызды құралы. Қалай болғанда да, баланың дамуымен және қазірдің өзінде жетілген тұлғаның қалыптасуымен тамақтандыру және қанықтыру сезімі қанықтылыққа жету үшін ғана емес, сонымен қатар қамқорлық, қауіпсіздік сезімі, сізді жақсы көретіндігіңізді білдіреді. Адамның психикалық жағдайы мен сіңіру — шығару процесі арасындағы бұл ішкі байланыс адамның тамақтану кезіндегі эмоционалды күйінің одан әрі ас қорыту процесіне әсер етуіне әкеледі. Агрессия, қорқыныш, қорқыныш, депрессия сияқты тәжірибелер асқазан мен ішектің жұмысын тежейді, моториканы бұзады. Қауіп немесе агрессия кезінде рефлекторлық спазм,кернеу пайда болады. Адам мұндай жағдайларда тамақтануға қабілетті ғана емес, сонымен қатар седатив ретінде көп мөлшерде тағамды сіңіруге жүгінеді. Біздің теріміз өте маңызды мүшенің бірі. Оның мәні жүректің мағынасынан кем емес. Тері көптеген пайдалы функцияларды орындайды. Ол бізді зиянды әсерлерден қорғайды, бүкіл дененің температурасын реттейді. Тері асқазан-ішек жолдарының, жүйке және эндокриндік жүйелердің күйін және біздің психологиялық күйімізді көрсетеді. Сонымен қатар, тері бес сезім мүшесінің бірі болып табылады, ол қабылдау және сезіну сияқты психикалық процестерге қатысады. Белгілі бір уақытта қандай сезімдер мен эмоцияларды сезінетінімізге байланысты теріміз мұны қызару, бозару, "қаздар", ылғалдылық немесе құрғақтық түрінде көрсетеді. Өкінішке орай, терідегі ішкі тәжірибелердің ауыр, патологиялық формалары бар. Тыныс алу-бұл адамның қажеттілігімен жүзеге асырылатын және реттелетін физиологиялық функция ғана емес. Бұл жеке адамның күйінің функционалды қасиеті, бұл жеке адам мен орта арасындағы тепе-теңдікті бөлісу және орнату тәсілі. Жаңа туған нәрестенің алғашқы айқайы-тәуелсіз өмірдің алғашқы көрінісі. Тыныс алу сонымен қатар эмоционалды процестерді көрсететін және оларды жақсы ашатын өзін-өзі көрсету құралы болып табылады. Вегетативті басқарылатын тағы бір функция: қайғы тыныс алу тереңдігін төмендетеді, ал қуаныш оны арттырады; қорқақ адамдар көбінесе таяз немесе біркелкі емес тыныс алады. Аурудың жеке мағыналарының әртүрлі жіктелімдері бар: 1. Еңсеру керек кедергі (мысалы, жұмысынан айырылу). 2. Жеке тұлғаның тұтастығына қауіп төндіретін жау. 3. Өткен күнәлар үшін жаза. 4. Дененің туа біткен әлсіздігінің көрінісі. 5. Рельефті құптауға болады, өйткені ол әлеуметтік талаптардан, Жауапкершіліктен арылуға мүмкіндік береді. 6. Өмір талаптарына бейімделу стратегиясы (мысалы, ақшалай өтемақы алу үшін ауруды пайдалану). 7. Қайтымсыз шығын, зиян (мысалы, қант диабетімен ауыратын жасөспірім өмір бойы бүлінген деп санауы мүмкін). 8. Жеке адамға өмірдің көтеріңкі мәнін немесе өнерді жақсы түсінуге көмектесетін жағымды құндылық. Кейіннен аурудың мәндерінің түрлері негізгі төртке дейін қысқарды: шақыру (қауіп), жоғалту, жеңілдету, жаза. Соматикалық ауруларда бас тарту сияқты психологиялық қорғаудың бұл түрі әсіресе жиі кездеседі. Психологиялық қорғаныстың ең көп таралған түрлері-аурудың ауырлығын жоққа шығарумен және оның жағдайына назар аудармаумен сипатталатын эйфориялық-анозогноздық мінез-құлық және аггравациялық тенденциялар мен эгоцентризммен сипатталатын истерикалық мінез-құлық. Науқастың жеке басының ерекшеліктеріне байланысты аурумен қарым-қатынастың бес түрі бөлінеді: астено депрессиялық, психастеникалық, гипохондриялық, истерикалық және эйфориялық анозогноздық. Соматикалық науқастарда неврастенияның ең типтік белгілері алдымен әлсіздік, шаршау, летаргия, жалпы әлсіздік, интрасомникалық бұзылулар, олардың ауырлығы демалғаннан кейін біраз уақытқа азаяды, назар аударылады. Алайда, содан кейін әлсіздік, сыну, шаршау сезімі, бас ауруы үнемі жоғарылайды, зейінді шоғырландыру қабілеті төмендейді. Біртіндеп өсіп келе жатқан астенияның нейросоматикалық көріністері аясында эмоционалды тұрақсыздық дамиды. Меланхолиялық, немқұрайлы күй, қоршаған ортаға немқұрайлылық кезеңдері жиі кездеседі. Мазасыздық, жаман нәрсені күту артып келеді. Науқастардың бір бөлігінде фобиялар пайда болады, олардың соматикалық жағдайының гипохондриялық түсіндірмесі, клиникалық зерттеулердің нәтижелері қалыптасады. жүктеу/скачать 41,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|