Титриметриялық анализ дегеніміз

Титрант ерітіндісін анықталатын зат ерітіндісіне біртіндеп қосу процесін титрлеу дейді.

Титриметриялық талдауда титрленген ерітінділер н/е стандарт ерітінділер қолданылады, олардың концентрациясы немесе басқаша айтқанда титрі белгілі болады, яғни алдын ала есептелінген. Оларды титранттардейді. (Стандарт, тирант, жұмысшы).

Концентрациясы өте дәл анықталған ерітінділерді титрленген ерітінділер немесе титранттар дейді.

Титрлеу кезінде реактивтердің артық мөлшері емес, анықталатын зат мөлшеріне сәйкес келетін мөлшерін қолданады. Осы кезде әрекеттесу процесі химиялық реакция теңдеуіне сәйкес болады. Әртүрлі әдістермен титранттың стехиометриялық саны қосылғанда, р-я аяғына дейін жүреді деп есептеледі де анықталатын нүкте – титрлеудің ең соңғы нүктесі деп есептеледі.

Сонымен, титрлеу арқылы химиялық реакцияның аяқталған кезеңін, дәлірек айтқандаэквивалент нүктесін анықтайды. Титранттың теориялық есептелген саны қосылған кездегі нүктені тирлеудің эквиваленттік нүктесі дейді. Тәжірибе өте ұқыпты жүргізілген кезде титрлеудің соңғы нүктесімен эквиваленттік нүктесі сәйкес келуі керек, ал практика кезінде олар әртүрлі жағдайлармен бір-бірінен аздаған айырмасы болады. Титриметриялық жұмыс үшін тирлеудің ең маңыздысы сол соңғы нүктені анықтау. Эквивалент нүктесінәдетте, индикаторлардың түсінің өзгеруімен немесе электр өткізгіштігін өлшеу және басқа да әдістер көмегімен анықтайды. Титрлеуге кететін титранттың көлемі өте мұқият өлшенілуге тиіс. Эквивалент нүктесін тапқан соң титрлеуді тоқтатады. Реакцияға кеткен титранттың көлемі мен концентрациясы бойынша анықталатын заттың мөлшерін есептейді. Титрлеудің дәлдігін, дұрыстығын анықтау үшін анықтайтын әдістердің жолдарын қолдана білудің маңызы зор. Бұл үшін осы реакцияға тән параметрлердің бірін өлшеуге негізделген химиялық және физикалық әдістерді қолданады.

Титрлеу химиялық реакцияға негізделген, яғни мына реакция бойынша жүреді десек: аА + вВ ↔ АВ,

мұндағы, А – титрант, В – титрлейтін зат, а, в - әрбір заттың мольдік саны.

Титриметриялық талдауда қолданылатын реакция типтерінің көп болуына қарамастан олардың барлығы бірдей қолдануға ыңғайлы деп айтуға болмайды. Өйткені талдауда қолданылатын реакциялар белгілі бір талаптарға жауап беруі қажет:

1. 
   Реакция жылдам, аяғына дейін жүруі тиіс – қайтымсыз болуы шарт, реакция өте баяу жүрсе, эквивалент нүктесін анықтау өте қиынға соғады;
   
2. 
   Реакция қатаң эквивалентті мөлшерде болуы керек;
   
3. 
   Ерітіндідегі қоспалар және қосымша реакциялар негізгі реакцияның жүруіне және эквиваленттік нүктені анықтауға кедергі келтірмеуі керек.
   
4. 
   Эквиваленттік нүкте, яғни реакцияның аяқталу моменті анық болуы керек.
   
5. 
   Титриметриялық реакциның тепе-теңдік константасы үлкен болу керек, ал кері реакцияның тепе-теңдік константасы аз болуы керек.
   

Титриметриялық анализ әдістерінің жіктелуі.

Титриметриялық әдісті төменде аталған ерекшеліктеріне қарай келесідей топтарға бөлуге болады:

1. 
   Еріткіш түріне қарай судағы немесе судан өзге еріткіш (органикалық) бойында титрлеу.
   

а) иондардың қосылу реакциясына негізделген әдістер – қышқылдық-негіздік және тұндыру арқылы тирлеуәдістері жатады;

ә) тотығу-тотықсыздану реакцияларына негізделген әдістер – тотығу-тотықсыздану әдісі (редоксиметрия)

б) комплексті қосылыстар түзу реакцияларына негізделген әдістер – комплексометрлік титрлеу әдісі.

в) ион алмасу (иониттер қатысында).

3. Химиялық реакция аяқталғандығын, яғни эквиваленттік нүктені анықтау амалына қарай:

а) индикатор қатысында;

ә) индикаторсыз;

б) потенциометриялық;

в) кондуктометриялық;

г) амперометриялық;

д) жоғары жиілікті айнымалы токты пайдалана титрлеу;

е) оптикалық құралдар қатысында титрлеу.

4. Титрлеуді орындау тәсіліне қарай:

а) тура немесе тікелей титрлеу;

ә) кері титрлеу;

б) жанама титрлеу;

в) ревесивті (реверсивное) титрлеу деп аталады.

5. Титрлеу әдісінің орындау тәсіліне қарай:

а) «өлшемдік массалар»

ә) «аликвоттық» болып екіге бөлінеді.

4. Титрлеуді орындау тәсіліне қарай: