2 есептеу сызба жұмысы Пәні : метрология, стандарттау, сертификаттау және сапаны басқару мамандығы: «Автоматтандыру және басқару»

жүктеу/скачать 48,44 Kb.

бет	1/2
Дата	01.04.2023
өлшемі	48,44 Kb.
	#78185

1 2

Байланысты:
Метрология ЕГЖ2 Косымбаев Мирас

2 есептеу - сызба жұмысы Пәні : МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТТАУ, СЕРТИФИКАТТАУ ЖӘНЕ САПАНЫ БАСҚАРУ
2 Есептеу – сызба жұмысы №2. Тура және жанама өлшеу нәтижелерінің қателіктерін бағалау

«Ғ.Даукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті»
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
«Автоматтандыру және басқару» кафедрасы
№2 есептеу - сызба жұмысы
Пәні : МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТТАУ, СЕРТИФИКАТТАУ ЖӘНЕ САПАНЫ БАСҚАРУ
Мамандығы: «Автоматтандыру және басқару»
Орындаған: Косымбаев Мирас
Тобы: АУк 21-2 Нұска: 2
Қабылдаған : Тлеубаева Ж.С

______ __________________ «___» ___________ 2023

(бағасы) (қолы)

Алматы 2023

2 Есептеу – сызба жұмысы №2. Тура және жанама өлшеу нәтижелерінің қателіктерін бағалау

Жұмыс мақсаты: өлшеу құралдардың негізгі және қосымша қателіктерін, бірреттік тура және жанама өлшеулер нәтижелерін есептеу әдістерін оқу.

2.1.2 №1 есеп.

Әсер ететін шамалардың кеңейтілген аймағы -тан дейін. Қалыпты жағдайлар: . Өлшеу аспабының дәлдік класы . Аспап жұмыс істейді. Қоршаған ортаның температурасының нормалды аймақтан ауытқуының әр үшін рұқсат етілген қосымша қателік шегінің нормаланған мәні тең болады. Аспаптың қөрсетімінің қателігін анықтаңыз.
Шешімі: Аспап көрсетімінің қателігі келесі өрнекпен анықталады:

. (7)

Өлшеу аспабының негізгі қателігі оның дәлдік класымен анықталады және 0,5 %-ке тең.

Қосымша қателікті анықтау үшін қоршаған ортаның температурасының қалыпты жағдайдың мәндерінен ауытқуын табамыз .
Өлшеу аспаптың қосымша қателігі:

. (8)

Аспап көрсетімінің қателігі:

Жауабы:

2.1.3 № 2 есеп.

номиналды мәнін салыстырмалы қателігі -тен аспайтындай өлшеу үшін вольтметрдің дәлдік класын және өлшеу диапазонын таңдаңыз. Вольтметрдің көрсетімі болса, өлшеу қалыпты жағдайда өткізілсе және әдістемелік қателік өте аз болса өлшеу нәтижесін жазыңыз.
Шешімі: Өлшеу диапазонын таңдаймыз:

. (9)

Жоғары мәнін анықтау:

; (10)

.

.
Өлшенетін параметрдің номиналды мәні вольтметрдің өлшеу диапазонының екінші жартысына түсу керектігінен, өлшеу диапазоны -қа дейін болатын вольтметрді таңдаймыз. Салыстырмалы қателігі 1,5%-тен аспау үшін абсолюттік қателігінің модулі келесі мәннен аспау керек:

. (11)

Вольтметрдің келтірілген қателігінің модулі келесі мәннен аспау керек:

. (12)
бұл 0,9 дәлдік класына сәйкес. Бірақ мұндай дәлдік класы бар аспаптар шығарылмайды. Дәлдік класының шамалары (1; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5; 6)10ⁿ қатарынан таңдалатын сандар, мұндағы n =1; 0; -1; -2 т.с.c. Сондықтан дәлдік класы 0,6 вольтметрін таңдаймыз. Онда абсолюттік қателігінің модулі келесі мәнінен аспау керек:

.

Өлшеу нәтижесі:

(13)

Жауабы:

2.2 Тапсырма №2

2.2.1 Бір реттік жанама өлшеулерін өндеудің әдістемесі.
Жанама өлшеулер – бұл өлшеулер кезінде шаманың ізделген мәнін табу үшін сол шаманың және тура өлшеулерге жататын шамалар арасындағы белгілі тәуелділікке негізделген У = f (х₁, х₂, ..., х ,… , х_m), х – тура өлшеулер барысында анықталады. Басқа сөзбен айтқанда, физикалық шаманың ізделген мәні өрнекпен есептелінеді, ал өрнекке кіретін шамалардың мәндері тура өлшеулер барысында анықталады.
Мысалы, актив қуатын өлшеу өрнегі бойынша есептеп табуға болады, ал ток 1 және кедергі R амперметрмен және омметрмен өлшенеді; тығыздылықты дененің көлемі мен массасы арқылы; кедергіні – кернеу мен ток арқылы, т.с.
х шамалары тәуелсіз болса, онда өлшеу нәтижесінің қателіктері бастапқы шамалардың қателіктері арқылы келесі өрнектермен анықталады:
а) абсолюттік қателігі
;
б) салыстырмалы қателігі
.
2.2.2 №3 есеп.
Шығынды калориметрлік шығын өлшеуішпен өлшегенде, қыздырғыш қуатын өлшеуі амперметр және вольтметрдің көрсетімдері арқылы жасалынады. Дәлдік кластары Кл = 0,5 осы екі аспап қалыпты жағдайда жұмыс істейді және олардың шкалалары 0 ÷ 5 А және 0 ÷ 50 В. Ток күшінің және кернеудің номиналды мәндері және .
Қуатты өлшеу қателігін бағалау керек. Өлшеу нәтижесін дөңгелектену ережелеріне сәйкес жазу керек.
Қыздырғыш қуатын W өлшеу қателігін келесі формуламен жанама өлшеу қателігі ретінде бағалаймыз:

. (14)

Өлшеу құралдарының дәлдік класынан басқа метрологиялық мінездемелері жоқ болғандықтан, дәлдік класына (Кл) және аспаптың өлшеу диапазонына ( ) және сәйкес қателіктің рұқсат етілетін мәндердің шектерін анықтауға болады:

; (15)

. (16)

Қуат келесі формуламен есептеледі:

. (17)

Ал дербес туындылар , шамаларына тең болады.

Қуатты өлшеудің абсолюттік қателігінің рұқсат етілетін шегі:

.

Қуатты өлшеудің салыстырмалы қателігінің рұқсат етілетін шегі:

. (18)

Өлшеу нәтижесі:

Жауабы: , .

Өлшеу нәтижесі:

2.2.3 № 4 есеп.

Берілгені:
Амперметр: ;
Шкала .
Потенциометр: Типі ПП-63;
Бөліктендіру бағасы .
Сынап термометрі: Шкала ;
Рұқсат етілген шекті қателігі .
ТХА, , , , , , , , .
Шешімі: Құбырдың ауаға жылу беруін зерттеген кезде жылу беру коэффициентін келесі формуламен есептейміз:

, (19)

мұндағы Q – жылу мөлшері, F – құбыр бетінің ауданы, t_қ және t_а – қабырғалар мен ауаның температуралары.

Зертханалық қондырғысында жылу беру коэффициентінің өлшеу қателігін

(20)

бағалау керек.

Жылу беру коэффициенті Q, F, t_қ, t_а параметрлерінің жанама өлшеулер нәтижесі ретінде анықталады.
Сондықтан жылу беру коэффициентін анықтаудың абсолюттік қателігінің рұқсат етілетін шегі:

. (21)

Құбыр температурасы ПП-63 потенциометрмен бірге болатын, ТХА стандартты термоэлектрлік термометрмен өлшенеді. Термометр бос шеттерінің ыдысы бойынша ПП-63 зертханалық потенциометрге жалғанады. Қабырғаның температурасының номиналды мәні . ПП-63 потенциометрдің рұқсат етілген қателігінің шегі келесі формуламен анықталады:

, (22)

мұндағы U – потенциометрдің көрсетімі, мВ (e(t_қ,0) ПП бөліктендіру кестесінен алынады), U_p – бөліктендіру бағасы, мВ.

Егер , ТХА термоэлектрлік термометрдің рұқсат етілетін термоЭҚК ауытқуы келесіге тең болады:

.

(4-7-3 кесте, [5]).

Потенциометрдің көрсетімін U (e(t_қ,0)) бөліктендіру кестесінен аламыз.

ПП-63 потенциометрдің рұқсат етілетін қателігінің шегі:

Температура өлшеудің қосынды қателігінің шегін бағалаймыз:

. (23)

шамасын бөліктендіру кестесінің көмегімен шамасына айналдырамыз. шамасы ХА бөліктендіру кестесінде болмағандықтан, интерполяция ережесімен табамыз:

.

немесе .
Құбыр кедергісін келесі формуламен табамыз:

. (24)

Құбыр кедергісі:

Аспап қателігінен пайда болатын қателіктің құрастырушысы:

Температураны өлшеу қателігінен пайда болатын қателік мынадан аспайды:

Температурасы бойынша құбырдың кедергісін анықтаудың қосынды қателігінің шегін бағалаймыз:

; (25)

.

Құбырдан ауаға берілетін жылу мөлшерін анықтау қателігін бағалаймыз:

; (26)

, (27)

мұндағы, , ;

. (28)

Бұдан

Құбыр бетінің ауданын F анықтау қателігінің шегін бағалайық:

; (29)

;

, (30)
мұндағы , , ,
Бұдан

.

Сынап термометр сипаттамалары бойынша ауаны өлшеу қателігін бағалау:

Рұқсат етілетін қателік шегі .
Бұдан
немесе .
Жылу беру коэффициентін анықтаудың абсолюттік қателігінің рұқсат етілетін қателігінің шегінің формуласындағы дербес туындыларды анықтаймыз:

; (31)

; (32)

; (33)

. (34)

Абсолютті қателік:

;

.

Жылу берудің есептелген коэффициенті:

Рұқсат етілетін салыстырмалы қателіктің шегі:

. (35)

Өлшеу нәтижесі:

;

.

Жауабы: , .

жүктеу/скачать 48,44 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2