2-китап indd
жүктеу/скачать 2,63 Mb. Pdf көрінісі
|
| емле жайы
. Бұл да қашаннан пікір таласы арылмаған, ол талас қазіргі күнде күшейе түскен саланың бірі. Тегіс сауатты жазуды қалыптастыру – ұлттық мәдениеттің бір шарты болса, оның да әңгіме қозғайтын тұстары бар. Қазіргі графиканы – «орыс жазуын» пайдаланып отырған күндерімізде кейбір қалыптасқан нормаға айналған ережелерді бұзып, басқаша жазу (мысалы, ерін үндестігін сақтап, күлүн, өрүк, бүгүн, күмүс деп жазуды ұсынып жүргендер бар), кірме сөздерді тегіс 16 қазақ тілінің дыбыс заңдарына сәйкес сындырып айтып, сол айтылған күйінше таңбалау, т.т сияқты мәселелер. Емле мәселесін сөз еткенде бұл күндерде жазу (графика) жайы көкейімізде тұратын анық, яғни кириллицаны тастап, латын жазуына көшуге бет алған екенбіз, қалған уақытта қазіргі емлені сөз етудің қанша қажеті бар деушілер де табылады. Алдымен, егер жазудың жаңа түріне көшетін болсақ, оның емле ережелерін де бірден дұрыс, сындарлы етіп ұсынудың негізі қазіргі еліміздің басты-басты қағидаларында жатқандығын ұмытпауымыз керек. Екіншіден, жаңа жазуға көшу бірер жылда бітетін, күрт орындалатын шара емес, ең азы 5-10 жылға кететін, ал жарты ғасырдан астамғы жазба дүниені қалың көпшіліктің оқып пайдалануы одан да көп жылдарға созылатынын ескертсек, әлі де біраз уақыт қазіргі еліміздің дұрыстығын діттеу – мәдениетті қоғамның талабынан шығады. Оның үстіне, қазіргі емле ережелерімізді түп-тамырымен өзгертпей, бірақ жөндеп-қырнайтын, бір ізге түсіретін тұстары бар болса, ол жөнінде де пікір алысып, ғылыми әрі практикалық негіздерін салмақтау қажет. Сірә, жазудағы дәл қазіргі бейберекеттілікті, яғни әр редакция, әр автор, әр баспаның төл немесе кірме сөздерді өзінше өзгертіп жазып жатқан «еркіндігі» мен сынақтарды (экспериментті) құптау қиын, өйткені, тіл мен жазу дегендер – миллиондардың «мүлкі», ол мүліктің «сынған, сындырылған» тұстарынан зиян шегетін әлеумет топтары аз болмайды. Мысалы, мектепте үйретілетін емле ережелері мен олардың баспасөз беттеріндегі бұзылған сәттерін көретін мектеп оқушылары мен мұғалімдерінің халі қандай болмақ? Егер кейбір сөздердің жазылуына немесе бір-екі ережеге қайткенде де өзгеріс енгізу қажет болса, ол күнде бұл өзгерісті уәжімен дәлелдеп, ғылыми-практикалық орындар болып келісіп, жүзеге асыру керек және ол өзгерісті ресми түрде көпшілікке міндетті етіп ұсыну қажет. Сірә, мұндай ресми міндеттілік бізге әлі де керек болар. Кезінде емле ережелеріміздің өкімет тарапынан Жоғарғы Кеңес президиумының жарлығымен бекітіліп, заңдастырылыуы тегін болмаған болар. Бұл әрекет жазу ісінде жүйелілікті, баршаға ортақтықты қамтамасыз ететін пәрменді шаралардың бірі болғанын айта аламыз. Мәслихатта пікір алысатын келесі мәселе – жүктеу/скачать 2,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|