2015 ж., желтоқсан №4 №4, декабрь 2015 г

ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАРЫ
 
 
 
170 
M., 2002. 
–
 195 s. 
15. Akimov R.V. Kniga Ljubvi «Tjomnye allei» 
kak  itogovoe  proizvedenie  I.  A.  Bunina  (problemy 
zhanra, stilja, pojetika). 
–
 M., 2003. 
–
 178 s. 
16.  Smirnova  L.A.  Ivan  Alekseevich  Bunin: 
ZHizn' i tvorchestvo: Kniga dlja uchitelja. 
–
 M.:  Pro-
sveshhenie, 1991. 
–
 292 s. 
 
Сведения об авторе
 
Машкова Светлана Николаевна 
- 
кандидат филологических наук, доктор 
PhD
,доцент кафед
-
ры журналистики и коммуникационного менеджмента Костанайского государственного универси
-
тета  имени  А.  Байтурсынова,  г.  Костанай,  110000,  Байтурсынова  47,  тел.  87142511193,
  e-mail 
Mashkova2006@ mail.ru 
 
Машкова Светлана Николаевна –
 
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік универ
-
ситеті, журналистика және коммуникациялық менеджмент кафедрасының доценті, PhD докторы, 
ф.ғ.к., Қостанай
 
қ., Байтұрсынов
 
47, тел. 87142511193,
 e-mail Mashkova2006@ mail.ru 
 
Mashkova  S.N. 
–
  PhD.,  Associate  Professor,  Kostanai  State  University  named  after  A.  Baitursynov. 
Kostanai, Baitursynov 47, tel. 87142 511193, e-mail Mashkova2006@ mail.ru 
 
 
УДК 159.
8 
 
ДІН ЖОЛЫНА ТҤСКЕН СТУДЕНТ ЖАСТАРДЫҢ 
 
ҚҰНДЫЛЫҚ
 
БАҒДАРЫ 
 
 
Урдабаева Л.Е. –
 
тарих ғылымдарының кандидаты, психология магистрі, доцент, А.Байтұр
-
сынов атындагы Қостанай
 
мемлекеттік университеті
 
 
Мақалада  жастардың  құндылық  бағдары  қарастырылған.  Жастар  –
 
бұл  ӛзіне  лайықты 
әлеуметтік,  жас  ерекшеліктік,  психологиялық  қасиеттер  мен  әлеуметтік
-
экономикалық,  мәдени  
даму  деңгейі  мен  қоғамдағы  әлеуметтену  ерекшеліктерімен  шарттандырылатын  әлеуметтік  
құндылықтарға  ие  әлеуметтік
-
демографиялық  топ.  Жастарды  әлеуметтік  субъект  ретінде  
ерекшелеудің  мағыналық  құрауыштары  келесілер:  құқықтық  қабілеттілік  (қылмыстық    жауап
-
кершілік), азаматтық
-
саяси қабілеттілік, діни құндылықтар мен ӛмір мәнін айқындау мен белсенді 
түрде қол жеткізу, кәсіби тұрғыда ӛзін айқындау және сәйкесінше әлеуметтік
-
кәсіби дәрежеге қол 
жеткізу. Дәл осы себепті жас буын  –
 
бұл халықтың, мемлекеттің, жер шарының болашағы. Оған 
үміт артады, олардан батыл әрекеттер мен идеялар күтіледі.Осы себепті де жастардың рухани
-
ӛнегелік  тәрбиесі  мен  жетілуіне  аса  мән  беру  қажет.Құндылық 
- 
мәдениеттің  құрамдас  бӛлігі 
болып табылады.Мәдениеттің құрамдас бӛлігі болуы себепті құндылық адамдардың ӛзін ұстауын 
реттейді,  олардың  шынайы  тәртібін  айқындайды.Құндылықтардың  мазмұны  қоғамның  мәдени 
жетістіктерімен  шарттастырылған.  Ол  адамның  рухани  қызмет  аясы,  оның  санасының  дұрыс
-
тығын  айғақтаушы,  адамның  рухани  байлығының  елеуіші  іспетті.  Құндылықтарды  мүдделердің 
қарапайым
 
жалғасы немесе бейнеленуі ретінде қарастыруға болмайды.
 
Кілтті сӛздер: дін, жастар, құндылық бағдары
 
 
ЦЕННОСТНЫЕ ОРИЕНТАЦИИ РЕЛИГИОЗНОЙ СТУДЕНЧЕСКОЙ МОЛОДЕЖИ
 
 
Урдабаева Л.Е. 
-  
кандидат исторических наук, магистр психологии, доцент, Костанайский 
государственный университет им. А. Байтурсынова 
 
 
В статье рассматривается ценностиные ориентации современной студенческой молодежи, 
вставшей  на  путь  религии,  основные  факторы,  влияющие    на  формирование  жизненных  ориер
-
тиров. Социально –
 
политическая и экономическая трансформация казахстанского общества не 
могла  не  затронуть  систему  ценностей  и  ценностных  установок  молодежи,  которая  является 
активной  действующей  силой  всех  социальных  процессов.  В  связи  с  этим  большое  внимание 
уделяется  проблеме  ценностей  молодежи,  которые  определяются  как  стабилизирующие 
элементы общественного сознания, социального взаимодействия и образцы поведения индивида в 
обществе.  Сегодняшняя  молодежь  вступает  в  самостоятельную  жизнь  в  очень  сложное  и 
динамичное  время.  В  социальных  науках,  и  в  том  числе  и  в  психологии,  данная  проблема 
продолжает  оставаться  достаточно  актуальной,  поскольку  ее  решение  связано  с  системой 
жизнедеятельности личности и социальных групп. Ценности являются энергетическими узлами, 
точками эмоционального приложения  в отношениях с миром и  в  то же  время основой механизма 
мотивации социального поведения людей. Именно ценности обеспечивают интеграцию общества, 

ГУМАНИТАРНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ НАУКИ 
 
 
171 
помогая  индивидам  осуществлять  социально  одобряемый  выбор  своего  поведения  в  жизненно 
значимых ситуациях.
 
Ключевые слова: религия, молодежь, ценностные ориентации.
 
 
VALUE ORIENTATIONS RELIGIOUS STUDENTS 
 
Urdabaeva  L.E.  candidate  of  history  sciences,  Master  of  Psychology,  Associate  Professor, 
A.Baitursynov Kostanay State University 
 
The  article  discusses  the  value  orientation  of  contemporary  college  students  on  the  path  of  religion, 
the main factors affecting the development of life oriertirov. The transformation of Kazakh society could not 
affect the system of values and values of young people, which is the active force of all social processes. In 
this  connection,  much  attention  is  paid  to  the  values  of  young  people,  which  are  defined  as  stabilizing 
elements of social consciousness, social interaction and behavior patterns of the individual in society. In the 
social sciences, and also in psychology, the problem continues to be quite relevant, because its decision is 
connected with the system of life of the individual and social groups. Values are centers of energy, emotional 
attachment points in relations with the world and at the same time the basis of the mechanism of motivation 
of social behavior. This value provides social integration, helping individuals to carry out socially approvable 
choose their behavior in important situations is vital. 
Keywords: religion, youth, value orientation. 
 
Қазіргі
 
таңда қоғамның тұрмыс
-
салты мен 
дүниетанымының жүйесі ретіндегі діннің рӛлі  ай
-
тарлықтай  ӛсті.Діннің  қоғамдық  қатынастарға, 
қоғам  санасының  діни  компонентін  қалыптасты
-
руға    ықпал  ету  спектрі  күшейіп,кеңейе  түсуде.
 
Халықтың  әртүрлі  топтар  ӛкілдерінің  рухани,  со
-
ның  ішінде  діни  ӛмір  салтына  деген  қызығушы
-
лығы артуда.
 
Қазақстандағы
 
ғалымдардың  зерттеулері 
бойынша  қазақстандық  жастардың  діни  жағынан 
ӛсуі белгілі себептерге байланысты. Олар: кеңес 
үкіметі  кезіндегі  дінге  қарсы  саяси  жағдай,  жұ
-
мыссыздық  деңгейінің  жоғары  болуы,  ӛмір  дең
-
гейінің тӛмендеуі және халықтың кӛпшілік тұрғын
-
дарының  саяси  қорғансыз  жағдайда  болуы,  со
-
нымен  қатар,  қоғамдық  табыстарының  диффе
-
ренциациялық  құрт  ӛзгеруіне,  адамдарды  бірікт
-
ретін мемлекеттің идиологияның болмауына тіке
-
лей байланысты деп атап кеткен
 
Қоғамның
 
дінге  деген  түсінігінің  әрқилы 
болғандығы  тарихтан  белгілі.  Кейбір  мемле
-
кеттер бір дінді алға шығарып, соған сенуді әрбір 
адамзаттың  міндеті  рентінде  санаса,  кейбірінде 
халықтың
 
құдай  мен  дінге  деген  сеніміне  тұсау 
салынған.  Ал,  қазіргі  таңда  ӛркенитеттік  жолға 
түскен  Қазақстан  Республикасында  діни  сенім 
бостандығы  адам  құқығы  ретінде  мойындалып 
отыр.  Қазіргі  таңда  қоғамның  тұрмыс
-
салты  мен 
дүниетанымының  жүйесі  ретіндегі  діннің  рӛлі 
айтарлықтай  ӛсті. Діннің  қоғамдық  қатынастарға, 
қоғам  санасының  діни  компонентін  қалыптасты
-
руға  ықпал  етуі  күшейіп,  кеңейе  түсуде.  Халық
-
тың  әртүрлі  топтар  ӛкілдерінің  рухани,  соның 
ішінде  діни  ӛмір  салтына  деген  қызығушылығы 
артуда.
 
Ғаламдық
 
әлеуметтік 
- 
мәдени  қайта  жа
-
ңару
 
контекстінде діннің ықпалының нәтижесінде 
тек  қана  қоғам  ғана  емес,  сонымен  бірге  діннің 
ӛзі  де әлеуметтік факторлардың әсерінен транс
-
формацияға  ұшырайды.  Дін  ӛзгеріске  ұшыраған 
жағдайлар үшін лояльді болып келіп, компромисс 
пен  бейімделуге  барып,  діни  ілімдер,  әлеуметтік 
және  этикалық  доктриналар,  ұйым  формалары 
мен  қазірг  заманғы  діни  құрылым  қызметтерінің 
әдістеріне түзетулер енгізуде. Демек  қазіргі таң
-
да дүниежүзінде кең таралған  діни  ағымдар  мен 
конфессиялардың  әр  алуандығы  заман  талабы 
болып отыр. Қоғам сұранысына байланысты негі
-
зін  ӛркениеттік  діндерден  алып  отырған  түрлі  
дәстүрден  тыс  діни  ағымдардан  бастап,  діни 
культтер,  діни  ұйымдар  мен  секталар  санының 
ұлғаюы да осы себептен деуге болады. [1]
 
Соңғы  уақыттарда  Қазақстанда
 
белсенді 
түрде  дін  мәселесі  қарастырылуда.  Кӛпшілік  жұ
-
мыстар Қазақстандағы Ислам дінін зерттеуге ар
-
налған. Ғалымдар ӛз назарын кӛбінесе ислам ді
-
нінің қазақ жерінде таралуын оның тарихи аспек
-
тілеріне  және  кеңес  уақытындағы  исламның  ха
-
лық  дәстүрінде
 
сақталуын,  сонымен  қатар  оның 
қазіргі  кезге  дейін  сақталуын  қарастыруда.
 
Жал
-
пы дін –
 
адамзат қоғамындағы аса күрделі де ма
-
ңызды  әлеуметтік
-
мәдени  сана.  Діннің  басты 
мақсаты  –
 
адамның  рухани  жетілуі  және  оның 
Жаратушы Құдайға сенімі. Егер дінді психология
-
лық  жағынан  қарастырсақ,  дін 
- 
кӛпшілік  адам
-
дарға  тұлғалық  коргау  ресурсы  ретінде  болады, 
яғни  дінде  нормалық  жүйе,  белгілі  ережелер 
және бұл қауіпсіздік гарантиясы болып табылады. 
Яғни  адамдар  үшін  дін  ол  «психологиялық 
кауіпсіздік» ретінде негізделеді.
 
Дін үдерісі қоғамның әр саласымен тығыз 
байланыста  болып    үздіксіз  дамуда  болады.Дін 
үдерісінің  нәтижеінде  тұлғаның  тек  қана  діни 
дүниетанымы  ғана  ӛзгеріп  дами  түспейді,  соны
-
мен  қатар  оның  қоғамдағы  орны,ӛзін  сәйкестен
-
діретін  әлеуметтік
 
тобы  белгіленіп,  үнемі  даму 
үстінде болатын діни сана мен діни дүниетаным
-
ның  нәтижесінде  тұлғаның  ішкі  психологиялық 
қабылдаулары  мен  іштей  қорыту  процесстері 
арқылы  діни  психологиясы  да  дами  түседі.
 
Сонымен  бірге,  тұлғаның  мәдени  кӛзқарастары 
мен  жүріс
-
тұрысы    да  ӛзгеріске  ұшырайтыны 

ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАРЫ
 
 
 
172 
анықталды.
 
Қазіргі
 
таңда  әлемде  идеялар  күресі  жү
-
ріп жатыр.Халықаралық саясаттағы және мәдени 
ортадағы жаһандық ӛзгерістерді аңғарған жалған 
діни ұйымдар халықпен жұмыс жүргізу тәсілдерін 
ӛзгерте  бастады.  Олардың  кез
-
келген  ортаға 
бейімділігі  радикалды  тәсілдердің  орнына  зама
-
науи  уағыз  насихат  және  білім  беру  техно
-
логияларын  қолдануға  мүмкіндік  жасап  отыр. 
Осының  нәтижесінде  жас  ұрпақтың  белгілі  бір 
бӛлігі  түрлі  теріс  пиғылды  ағымдардың,    жалған 
діндердің шырмауына түсіп қалуы әбден мүмкін.
 
Қазақстан
 
қоғамында орын алып отырған 
діни  жағдайдың  ұлттық  қауіпсіздік  негізінен  қа
-
лыптасуымен  тығыз  байланысты  болып  табыла
-
ды.
 
Қазіргі
 
кезеңдегі діни ағымдар мен діни ұйым
-
дардың  қызметтерінің  қарқындылығы  салдары
-
нан діни
 
жағдай күрделене түсуде.
 
Кейбір ғалым
-
дардың  пайымдауынша  мұндай  діни  жағдайдың 
туындауы  посткеңестік  елдерде  жиі  кездесіп,
 
идеологиялық  ұстанымның  құлдырауы  нәтиже
-
сінде  пайда  болған  діни  ағымдар  мен  ұйымдар
-
дың  құрамына  жаппай  адамдардың  енуімен 
түсіндіреді.  Зерттеушілердің  келесі  тобы  адами 
құндылықтардың  мәнсізденіп,  рухани  күйзеліске 
түсуі  нәтижесінде  тұрақты  идеологиялық  ұста
-
ным  тарап,  орнына  алуан  түрлі  діндердің  пайда 
болуымен  түсіндіреді.
 
Посткеңестік  кеңістіктегі 
ӛзге  елдер  сияқты  Қазақстан  Республикасы  да 
ішкі діни жағдайды тұрақты қалыпта сақстап қалу 
мақсатында  қажетті  шараларды  қолдануда.  Дін 
саласындағы  құқықтық  нормалардың  негізгіле
-
ріне  тоқтала  кетейік.  1991  жылдың  желтоқсан 
айынан бастап, Қазақстан тәуелсіздігіне қол жет
-
кізгеннен  кейін
 
қабылданған  «Діни  сенім  бос
-
тандығы  және  діни  бірлестіктер  туралы»  Қазақ
-
стан Республикасының заңы кӛршілес  ТМД мем
-
лекеттері  кеңістігіндегі  сол  кездегі  кӛзқараспен 
діни  мәселедегі  ең  алдыңғы  қатардағы  заң  бол
-
ды деуге болады.Бұл заңның негізгі қағидасында 
«Әркімнің ар
-
ождан бостандығына құқығы бар», 
-  
делінеді.  Осы  заңнан  кейін  республикада  әр 
түрлі  діни  ағымдар  пайда  болып,  шетелден  кел
-
ген  миссионерлерде  кӛбейе  түсті.  Бұған  қоса 
діни  білім  аламыз    деген  қазақ  жастары  шетел 
мұсылман  мемлекеттеріне  ағылып  кете  баста
-
ғандығын
 
да  айта  кеткен  жӛн.
 
Ол  мемлекеттер
-
дегі  діни  оқу  орындары  қай  бағытта  діни  білім 
беретіні,  діни білім беру  формасы барып жатқан 
қазақ  жастары  тарапынан  онша  ескеріле  қойған 
жоқ.Қазақ  азаматтарының  бір    бӛлігі  діни  сауат
-
тылығын арттырамыз  деп  керісінше  Қазақстан 
Республикасы  азаматтарының  ұстанған  діни  ба
-
ғытынан  ӛзгеше  дәстүрлі    емес  діни  бағыттарға 
бұрылып кетті. Бұл ӛз нәтижесінде ел ішіндегі ты
-
ныштықтың  бұзылуына  әкелді.  Осыған  байла
-
нысты  Қазақстан  үкіметі  2011  жылдың  11  қаза
-
нында  «Діни  қызмет  және  діни  бірлестіктер  ту
-
ралы» [2] заңды қабылдады, ал діни мәселелер
-
ге байланысты жұмыстарды  «Қазақстан Респуб
-
ликасының  Дін істері агенттігі» реттейтін болды. 
Заңның  қабылдануымен  қоса    үкіметтің  шешімі
-
мен Қазақстан аумағындағы барлық діни конфес
-
сиялар мен діни бірлестіктер қайта тіркеуден ӛту 
керек болды. Нәтижесінде 2011  жылдың 1 қаңта
-
рына  дейін  Қазақстан  ӛңірлерінде    тіркелген  46 
конфессияға  біріккен    4551  діни  бірлестіктердің 
2012  жылдың  25  қазанындағы  мәлімет  бойынша 
17  конфессияға  біріккен  3088  діни  бірлестіктері 
ғана  қалды  [3].  Бұл  Қазақстан  үкіметінің    діни  
мәселелерді  реттеудегі  қабылданған  заңымен 
қосарланған  үлкен  игі  қадамы  болып  табылады. 
Діни    бірлестіктердің  кейбіреулері  дін  арқылы  
жақсылықты  уағыздаймыз  деп  «жақсылыққа» 
апарар  жолды  террормен  іске  асыруды  кӛздеп, 
Қазақстанның  ұлт  аралық  бірлігін  бұзуды  кӛзде
-
ген ұйымдар  болды. Олар ӛз идеологияларында 
осындай  қадам  арқылы  жеңістерге  жететініне 
кәміл  сенді.Олардың  ойынша  бұл  нағыз  дұрыс 
жол  болды.  Бұл  бір  ислам  дініне  ғана  тән  құбы
-
лыс  деп    айтуға  болмайды.    Қандайда  бір  дінді 
алып  қарастыратын  болсақ  ол  діннің  қасиетті, 
қара  сӛзбен  айтса  негізгі    заңнамалық,  «консти
-
туциялық» кітаптарында біреуді ӛлтір деп айтыл
-
майды, керісінше шыдамдылық, сыйластық, бау
-
ырмалдық, достық кӛрсет  делінген.
 
Христиандардың  библиясы  «таспен  ұр
-
ғанды  –
 
аспен  ұр», 
- 
деп  келісімге  келуге,  «бір 
бетіңді ұрса екіншісін тос», 
- 
деп шыдамдылыққа 
шақырса,  мұсылмандардың  құран  хадистері  мен 
аяттары  абырлық пен адамгершілікке, түсіністік
-
ке  шақырады.  Жалған  діни  ағымдар  мен  секта
-
лардың  интенсивті қызметі мен қазіргі халықтың 
дінге  деген  қызығушылықтары  ел  ішіндегі 
тұрақтылық  пен  келісімге  қауіп  тӛндіре  бастады. 
Осы  себептер  Қазақстан  үкіметінің  дін  мәселе
-
сіндегі  бірқатар
 
ірі    қадамдар  жасауына  әкелді. 
Бірнеше  терроризмді,  экстремизмді  дәріптейтін 
қозғалыстар  мен    бірлестіктердің  жабылуымен 
Қазақстан  жерінде  жұмыс  жүргізуіне  тосқауыл 
қойылды.  Бірақ  дәстүрлі    діндерге,  оның  ішінде 
ислам  дінінің  дәстүрлі  бағытынан  бӛлек  жол 
таңдаған  күштер  әлі  де  ӛз  жұмысын    Қазақстан 
жерінде  тоқтатқан  жоқ,  керісінше  жандандыруға 
тырысуда.
 
Ал ӛздерінің негізгі жұмысының  бағы
-
ты есебінде ӛз  қатарларын толықтыру мәселесін  
күн тәртібінің бірінші  кезегіне  қойып  тұр.  Ӛз  қа
-
тарын  толықтыруда  қандайда  бір  қоғамдағы  күш 
бірінші  кезекте  жастарға  басты  назар  аударады. 
Осы жерде, қазіргі кездегі қоғамымыздағы негізгі 
мәселе  жастардың  діни  сауаттылығы  мәселесі 
бірінші кезекке шығады. Жоғарыда айтылғандай, 
соңғы жылдары Қазақстанда  діншілдік  ӛсім
 
тен
-
денциясы  басым.  Кӛптеген  мамандар  жалпы  ха
-
лық  санасындағы  идентификациядық  ӛлшем
-
дердің  нақты болмау себебі  деп есептейді. 
 
Адамдардың  «жан
-
дүниелік  қорғаныста» 
ӛмір сүруі  шынайы қажеттіліктен туындап, ӛзде
-
рін    моральды  құндылық  негізінде  дінге  жүгінуге 
мәжбүр  етеді.Дін  адамның  жан  дүниесіне  кӛп 
ықпал  ететін  ерекшелікке  ие.  Діни  ӛмір  сүруді 
сезімдер,  ойлар  мен  түсініктер,  қалаулар  мен 
идеалдар,  әрекеттер,  мерекетер,  әлеуметтік  қа
-
тынастар,  моральдық  және  эстетикалық  әрекет
-

жүктеу/скачать 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: