рационалистік (XVIII
ғ.),
романтикалық (XIX ғ. бірінші жартысы),
позитивті (XIX ғ. екінші
жартысы),
мәдениеттанулық (XX ғ. басы),
марксистік, таптық- фармациялық (кеңес кезеңі: 20-шы 80-шы жылдар) және
посткеңестік, өркениеттік-мәдениеттанулық (90-шы жылдар) кезеңдерден өтті.
2.Рационалистік кезеңі XVIII ғасырда ресейлік тарих ғылымының негізі салынды. Оның қалыптасуы
мен дамуында В.Н. Татищев, И.Н. Болтин, М.В. Ломоносов, А. Шлецер және Г.
Миллер үлкен рөл атқарды. Олардың зерттеу әдіснамасының негізі ойлаудың
рационалистік стилі болды.
Рационализм ақыл-ой мен оны нақтылы көрсететін мемлеке-тті тарихтың
басты қозғаушы күші деп есептеді. Мемлекет тарихи зерттеулердің басты пәні
болды. Осы уақыттағы тарих ғылымына жылнама мәтіндері мен актілік
материалдарды жете зерттеу тән болды. Құжаттарды практикалық өңдеу
барысында тарихшылар әдіснамалық және әдістемелік тәжірибе жинақтады.
Бұл тарихшыларға тарихи деректерге ғылыми сынның қажеттігін көрсетті.
Осы қағиданы алғаш
В.Н.Татищев жасады.Кейін тарихшылардың қызметіндегі
бұл сыни бағыт
тарихи сын деп атала бастады. Оның мақсаты – деректер
баяндайтын фактілердің нақтылығын анықтау. XVIII ғасырда деректен
негізінен
мәтінді көрді. Сондықтан бұл кезеңде деректанулық анализ
тарихи филологиялық (мәтіндік-логикалық) сын сипатында болды. Ол ақыл-ой және
парасат тұрғысынан жүзеге асырылды. Оны әдіснамалық негіздеуге
И.Н. Болтин және А.Шлецер көп үлес қосты
. Шлецер деректанулық анализде
