3. Қазақ философиясының кезеңдері


Түркі кезең философиясының өкілдері



бет3/7
Дата01.02.2023
өлшемі305 Kb.
#64378
1   2   3   4   5   6   7

Түркі кезең философиясының өкілдері:

  • Қорқыт, Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұни,
  • Махмұд Қашқари, Қожа Ахмет Яссауи, Ахмет
  • Игүнеки, Сүлеймен Бақырғани, Майқы би
  • Төбейұлы, Мөңке би Төлеұлы, Едіге би
  • Құтлық-Қабанұлы, Бәйдібек би Қарашаұлы .

Қорқыт қазақтар айтып, қастер тұтып келген Қорқыттың да оғыздардың «Деде Қорқыт» кітабы деп аталатын дастанның да түбір бір. Қорқыт аңыздары сонау VII-VIII ғасырлар тұңғиығына бастайтын, кәделі шындықтардың көзін ашатын жәдігер. «Қорқыт айтқан» делінетін кейбір сөздер:

  • Қорқыт – қазақтар айтып, қастер тұтып келген Қорқыттың да оғыздардың «Деде Қорқыт» кітабы деп аталатын дастанның да түбір бір. Қорқыт аңыздары сонау VII-VIII ғасырлар тұңғиығына бастайтын, кәделі шындықтардың көзін ашатын жәдігер. «Қорқыт айтқан» делінетін кейбір сөздер:
  • Өшкен жанбайды, өлген тірілмейді;
  • Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды;
  • Тәккәпарлықты тәңірім сүймес;
  • Қара есек басына жүген кигізсең де тұлпар болмас;

Жүсіп Баласағұни – «Құтадұғұ білік» поэмасының авторы. «Құтты білім» – заманындағы ресми әдеби тіл – араб тілінде емес, түркі халықтарының тіліндегі бірінші энциклопедиялық еңбек болып табылады. Баласағұнның өмірге деген көзқарасының үш қайнар көзін атауға болады – философиялы, шамандық және исламдық.

  • Жүсіп Баласағұни – «Құтадұғұ білік» поэмасының авторы. «Құтты білім» – заманындағы ресми әдеби тіл – араб тілінде емес, түркі халықтарының тіліндегі бірінші энциклопедиялық еңбек болып табылады. Баласағұнның өмірге деген көзқарасының үш қайнар көзін атауға болады – философиялы, шамандық және исламдық.
  • Махмұт Қашқари атақты «Диуани лұғат ат–түрік» деген кітабын 1072-1074 жылдары Бағдат қаласында жазып бітірген. Бұл кітап түркітану әлемінің энциклопедиясы.

Қожа Ахмет Яссауи (1094-1167) «жахрия» (экстаз) немесе «Яссауия» деп аталатын сопылық –мистикалық ағымның негізін қалады.

  • Қожа Ахмет Яссауи (1094-1167) «жахрия» (экстаз) немесе «Яссауия» деп аталатын сопылық –мистикалық ағымның негізін қалады.
  • «Диуани Хикмет» («Даналық кітабы»)– 149 хикметтен тұратын кітабы Қожа Ахметтің соңында қалған бірден–бір мұра. Бұл кітапта негізінен төрт нәрсеге көңіл бөлінеді:
  • шариғат– ислам дінінің заңдары мен ғұрыптары
  • тарикат– сопылық идеясы, жүретін жолы
  • хакикат– Құдаймен бірігу, оған шексіз жақындау
  • мағрифат– дін жолын танып, оқып білу
  • Шариғатсыз, тарикатсыз, мағрифатсыз хакикат болмайды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет