Қымбатты қазақстандықтар!

5

//   «ЖаМБыл - ТаРаз»  //  №49 (1284), 3 ЖЕлТоқсан 2015 Жыл  //

Жолдау-2015

 Көптеген өңдеуші салалар өсім көрсетіп отыр. Бес жылда өңдеу 

өнеркәсібі 1,3 есе, химия өнеркәсібі мен құрылыс материалдары 

өндірісі 1,7 есе өсті. Машина жасау өнімдерін шығару 2,2 есе, экспорт 

3 есе артты. 800-ден астам индустриялық жобалар жүзеге асырылды. 

Биылғы жылы металлургия өнеркәсібі бірден 15 пайызға, химия 

өнеркәсібі 3,2 пайызға ұлғайды. Минералды өнімдер өндірісі 3,2 

пайызға, киім-кешек 4 пайызға өсті. Дүниежүзілік банк пен Азия 

даму банкі Қазақстан үшін 2016 жылға жоғары экономикалық өсу 

қарқынын болжап отыр.

Жетіншіден,  қазақстандықтардың  экономикалық  мінез-

құлықтары өзгеруде. Еңбек өнімділігінің 60 пайыздан астамға 

артқаны байқалып отыр.

* * *

Біздің халқымыз ешқашан бүгінгідей бақуатты тұрмыс кешіп 

көрген жоқ. Тәуелсіздік алғаннан бері 1300-ден астам денсаулық 

сақтау нысаны мен 1700-ден астам білім беру ошағын салдық. 

Олардың барлығын ең соңғы үлгідегі құралдармен жабдықтадық. 

Аса күрделі операцияларды өз елімізде, өз дәрігерлеріміз жасайтын 

жағдайға жеттік. Жалпы халықтың тұрмысының, денсаулығының 

түзелуі, санының өсуінің нәтижесінде қазақстандықтардың орташа 

өмір ұзақтығы 72 жасқа жуықтады.  

Мемлекет қандай жағдайда да әлеуметтік міндеттемелерін шашау 

шығармай орындап келеді. Тарихымызды түгендеп, мәдениетімізді 

өркендетуге қол жеткіздік. Жаңа жылдан бюджет қызметкерлерінің 

жалақысы, әлеуметтік жәрдемақылар мен шәкіртақы орташа алғанда 

30 пайызға дейін көбейеді. Осының барлығы халықтың болашаққа 

сеніммен қарап, алаңсыз өмір сүруіне толық негіз болады.

Құрметті қазақстандықтар!

Осыдан екі жыл бұрын мен «Қазақстан-2050» Стратегиясын 

жарияладым. Осы уақыттың өзінде-ақ біз оны жүзеге асыруда, тіпті, 

жаһандық дағдарыстың теріс ықпалына қарамастан, орасан зор 

нәтижелерге қол жеткіздік.

Біріншіден, Давос экономикалық форумының Жаһандық 

бәсекеге қабілеттілік индексі көрсеткіші бойынша Қазақстан әлемде 

42-ші орынға ие болды.

Екіншіден, бизнес үшін барынша қолайлы жағдайлар жасайтын 

елдердің әлемдік рейтингінде Қазақстан 41-ші позицияны иеленді.

Үшіншіден, бүгін, 30 қарашада Қазақстан Дүниежүзілік сауда 

ұйымының заңды түрдегі толыққанды мүшесі болды. Ол туралы 

ДСҰ-ның Бас кеңесінің отырысында ресми түрде хабарланатын бола-

ды. Бұл оқиға тәуелсіз Қазақстанның тарихындағы маңызды кезең бо-

лып табылады. Ол біздің еліміздің толыққанды сауда-экономикалық 

әріптес ретінде мойындалуын айғақтайды. Қазақстанның ДСҰ-ға 

өтуі біздің экспорттаушыларымыз үшін де, экономикамыздың 

шешуші секторларына келетін шетелдік инвесторлар үшін де жаңа 

мүмкіндіктер ашады.

ІІІ. БІЗДІң ДАғДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСТЫ СТРАТАгЕ-

мАмЫЗ

Бүгінде көптеген жайттар Ұлы Қазақстан жолы мен Мәңгілік Ел 

идеясын бастап отырған өзімізге байланысты. Біздің ұзақ мерзімді, 

орта мерзімді және таяу болашаққа арналған іс-қимыл стратегия-

ларымыз бар.

Қазір және кез келген басқа уақытта біздің дағдарысқа қарсы 

басты стратагемамыз үш қарапайым, бірақ маңызды – өсім, рефор-

малар, даму ұғымдарымен үндес.

Біріншісі – өсім. Әңгіме ең алдымен, экономикалық өсім ту-

ралы болып отыр. Ағымдағы міндеттерге қатысты алғанда бізге 

Қазақстанның әлемнің неғұрлым дамыған отыздығына енуін 

қамтамасыз ететін экономикалық өсім қарқынын қалпына келтіру 

қажет. Біз жеке бастамаларды дамыта отырып, өсімнің жаңа ішкі 

көздерін ашуға тиіспіз.

Екінші  –  реформалар.  Олар  экономиканың,  қоғам  мен 

мемлекеттің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қазір біз «100 нақты 

ынша 13 пайызға төмендеді. Бұл бар болғаны бизнеске қосымша 

қысымды білдіретін болады. Бюджет шығындарын Ұлттық қор 

есебінен жабу – көрегендік емес. Біз алдағы жылдардың қандай 

боларын білмейміз. Сондықтан менің ұстанымым қағидатты 

– Ұлттық қор қаржыларын ағымдағы шығындарға пайдалану 

тоқтатылуы тиіс. Ұлттық қордан республикалық бюджетке жыл 

сайынғы кепілдендірілген, шектеулі трансферт бірден-бір тетік 

болуы керек. Үкіметке Ұлттық қор қаржыларын жаңа жаһандық 

өмір шындығы жағдайында қалыптастыру мен пайдаланудың жаңа 

тұжырымдамасын әзірлеуді тапсырамын.

Бізге мемлекеттік кірістер мен шығыстардың бүкіл жүйесін 

қайта қарау қажет. Ең алдымен, бюджеттің кіріс базасын ұлғайту 

керек. 2017 жылы қазіргі ҚҚС-тің орнына сатудан түсетін салықты 

енгізу қажет. Барлық тиімсіз салықтық жеңілдіктерді жойған жөн. 

Салықтық режімдерді оңтайландыру қажет – тек үш деңгей ғана 

қалуы керек. Олар – жалпы, жеке кәсіпкерлер үшін патент және 

шағын және орта бизнес, сондай-ақ, аграрлық сектор үшін арнайы 

салық режімі. Мұндай механизм «көлеңкелі экономиканы» жарыққа 

алып шығатын болады.

Салық саласының мөлдірлігін арттыру Үкіметтің басты міндеті 

болуы тиіс. Тек осылай еткенде ғана экономиканың әрбір субъектісі 

салықтарды толық көлемде төлеуге мүдделі болмақ.

Үкімет салықтық әкімшілендірудің тиімділігін қамтамасыз 

етуі керек. Бүгінде мүлікті жария ету мерзімдері 2016 жылдың 

31 желтоқсанына дейін ұзартылды. Мүлік пен ақшаны заңды 

айналымға қайтару үшін қосымша ынталандырулар қабылданды. 

Құпиялылық пен сот қудалауынан қорғауға кепілдік беріледі. 

Үкіметке жария ету жағдайларына тағы бір рет талдау жасауды 

және қажет болған жағдайда, оған қатысушыларға кепілдікті 

күшейтуді тапсырамын. Мен мүлікті жария етуге қатысу жөнінде әлі 

де ойланып жүргендердің барлығын осы мүмкіндікті пайдаланып 

қалуға шақырамын.

2017 жылдың 1 қаңтарынан кірістер мен шығыстарды жаппай 

декларациялау күшіне енеді. Одан кейін, олар қайда болса да, 

олардың шығу төркіні мен салық салынуын анықтау үшін, соның 

ішінде Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымының 

көмегімен, есепшоттар мен активтерді анықтау бойынша шаралар 

қабылданатын болады.

Енді бюджет шығындарын оңтайландыру жөніндегі шара-

лар туралы. Үкіметке барлық бюджеттік бағдарламаларға толық 

ревизия жүргізуді тапсырамын. Дағдарыс жағдайында әр теңге 

де маңызды. Тиімсіз шығындар немесе жеке сектор есебінен 

жабылуы мүмкін шығындар бюджеттен шығарылуы тиіс. Өңірлік 

және индустриялық даму бағдарламаларының шығындарын қайта 

қарау қажет.

Мемлекеттік шығындар мен субсидиялар жүйесін де қайта 

қараған жөн. Бүгінде бүтіндей бір салалар мемлекет есебінен өмір 

сүруде. Сонымен бірге, мәселен, «ҚазАгро» корпорациясы арқылы 

көрсетілетін мемлекеттік қолдау құралдары бүкіл ауылшаруашылық 

тауар өндірушілердің тең жартысы үшін қолжетімді емес. Бюджет 

шығындарын жеңілдету үшін мемлекет-жекеменшік әріптестігі 

тетігін белсендірек қолдану қажет. Экономиканың басым сала-

ларына жеке инвестицияларды ынталандыру бойынша қосымша 

шаралар қарастыру керек. Жеке инвесторларды жол, газ құбыры, 

ауруханалар, мектептер және басқа да нысандар құрылысына ғана 

емес, сонымен бірге, оларды қайта жаңғыртуға және техникалық 

қызмет көрсетуге тартудың да маңызы зор. Бюджет шығындарын 

оңтайландырудан босаған барлық қаржыны бірінші кезекте халық 

үшін нақты нәтижелер әкелетін жобаларға бағыттау қажет.

ҮШІНШІ. Жекешелендіру және экономикалық 

бәсекелестікті ынталандыру

Бүгінде тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін 

ішкі ресурстарды барынша босатудың маңызы зор. Ол үшін біз екі 

тиімді құралды – кең ауқымды жекешелендіруді және бәсекелестікті 

ұлғайтуды пайдалануға тиіспіз. Бүгінде өсім мен бәсекелестікті не 

ұстап тұр?

Ең алдымен, үлкен мемлекеттік сектор – 7 мыңнан астам 

кәсіпорындар. «Самұрық-Қазына» және «ҚазАгро» холдингтері 

өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының орасан зор активтеріне 

тиімді бақылау жасай алмайды. «Самұрық-Қазына» қорының 

активтері ІЖӨ-нің 40 пайыздан астамын құрайды, 500-ден астам 

«немерелер» мен «шөберелерден» тұрады. «ҚазАгро» және 

«Бәйтерек» холдингтері бюджет пен банктер арасындағы тиімсіз 

делдалдарға айналды. Осылардың бәрі далиған штаттармен және 

орасан бюджеттік ресурстармен қоса жүреді, сонымен бірге, жеке 

инвестициялар мен бастамаларды ығыстырып шығаруға апарып 

соқтырады.    

Қазір мемлекеттік сектор нысандарын жекешелендіруге 

шектеулерді алып тастау маңызды. «Мемлекеттік мүлік туралы» 

Заң мен Азаматтық кодекстің бірқатар ережелерін қайта қарап, 

жекешелендіруге жатпайтын стратегиялық нысандардың санын 

қысқарту қажет. Үкіметке мемлекеттік меншіктегі ұйымдардың 

бәрін қоса отырып, Жекешелендірудің жаңа бағдарламасын жаса-

уды тапсырамын. 

Олардың  ішінде,  «Самұрық-Қазына»,  «Бәйтерек»  және 

«ҚазАгроға»  кіретіндері  де  бар.  Жекешелендіруден  кейін 

осы үш басқарушы холдингтің бәрі ықшам ұйымдарға қайта 

құрылымдалатын болуы тиіс.

Жекешелендіру әділетті нарықтық баға бойынша, ашық 

және  бәсекелі  жүзеге  асырылуы  керек.  Мұнда  акцияларды 

қор нарықтарына орналастыру мен ашық аукциондар шешуші 

тетіктерге айналуы тиіс. Оған қазақстандық және шетелдік ин-

весторларды барынша мол қатыстыру үшін жағдай жасау керек. 

Үкіметке барлық акционерлердің мүлкінен айырылғандардың 

активтерін сатып алуға деген басым құқықтарын алып тастауды 

тапсырамын.

Әрі қарай, Үкімет еркін және саламатты бәсеке үшін жағдайлар 

жасауы тиіс.

Біріншіден, Үкіметке антимонополиялық қызметті күшейту 

бойынша  нақты  ұсыныстар  жасауды  тапсырамын.  Бізге 

антимонополиялық ведомство туралы   мәртебесі мен жұмыс 

тәртібі нақты регламенттелген жеке заң керек.

Жалғасы 6,7-беттерде.

Басы 4-бетте. 

қадам» Ұлт жоспарын жүзеге асырып жатырмыз. Олар өз ауқымы 

жағынан біз 90-шы жылдары жүргізген реформалар ауқымына 

сәйкес. Бізге мемлекеттік және корпоративтік менеджментті, 

қаржы және фискалдық секторларды неғұрлым тереңірек рефор-

малау мейлінше қажет.

Үшінші – даму. ХХІ ғасырда қоғамның барлық салала-

рын үздіксіз жаңғырту дамудың басты факторына айналып 

отыр. Біз Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, жоғары әлеуметтік 

жауапкершілік, халықтың неғұрлым әлсіз буындарына атаулы 

көмек қағидаттарында бүкіл мемлекеттік, қоғамдық және жеке 

институттарды кең ауқымды жаңғырту бойынша жұмыстар 

жүргізудеміз.

IV. ДАғДАРЫСҚА ҚАРСЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫмДЫҚ 

ЖАңАРУЛАРДЫң БЕС БАғЫТЫ

Таяу уақыттарда бізге келесі бес бағыт бойынша дағдарысқа 

қарсы және құрылымдық кешенді жаңаруларды жүзеге асыру 

қажет.

БІРІНШІ. Қаржы секторын тұрақтандыру

Біздің  маңызды  міндетіміз  –  қаржы  жүйесін  жылдам 

тұрақтандыру, оны жаңа жаһандық нақты ахуалға сәйкестендіру.

Біріншіден, қаржы секторының теңгенің еркін бағамы 

жағдайында тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Мұндағы 

қағидатты сәт сол, Ұлттық валютаның бағамына Ұлттық қор 

қаржылары  есебінен  шексіз  қолдау  көрсету  тәжірибесіне 

қайта оралу болмайды. Ұлттық банк банк секторының барлық 

субъектілеріне жұмыс істемейтін несиелер бойынша стресс-

тестілеу жүргізуі қажет. Оның нәтижелері бойынша оларды 

мойындау және есептен шығару жөнінде шаралар қабылдау 

керек. Капиталдандыру проблемаларын шеше алмаған банктер 

қаржы жүйесінен «кетуі» тиіс. Қазақстандық банктер барлық 

халықаралық стандарттарға, соның ішінде, Базель комитеті мен 

Халықаралық валюта қорының стандарттарына сәйкес келуі 

қажет. «Долларсыздандыру» құралдарын кеңейту арқылы ұлттық 

валютаға деген сенімді нығайтуға қол жеткізудің маңызы зор.

Екіншіден, инфляциялық таргеттеу шеңберінде Ұлттық банк 

орта мерзімді болашақта инфляция деңгейін 4 пайызға дейін 

төмендетуі керек. Ол үшін пайыздық мөлшерлемелерді икемді 

өзгерту тетігі толыққанды пайдаланылуы тиіс.

Үшіншіден, Ұлттық банктегі институттық кемшіліктерді 

жою қажет. Біртұтас Зейнетақы қорын, Проблемалы несиелер 

қорын және басқа да қаржы институттарын оның бақылауынан 

шығару керек.

Төртіншіден,  2016  жылы  зейнетақы  активтері  жеке 

қазақстандық немесе шетелдік компаниялардың басқаруына 

берілуі  тиіс.  Зейнетақы  жиналымдарының  табыстылығын 

арттыру мақсатында зейнетақы қаржыларын инвестициялауға 

көзқарастарды қайта қараған жөн. Зейнетақы қорына көзқарас пен 

басқару да Ұлттық қорға көзқарас пен басқару сияқты болуы керек.

Ұлттық банк қоғам мен қаржы мекемелеріне өз қызметінің 

мәселелері бойынша үнемі тиянақты ақпарат беріп тұруы тиіс. 

Қаржы секторына қатысушылардың бәрімен қалыпты жұмыс 

бабындағы үнқатысуды жолға қоюдың маңызы зор. Осы аталған 

барлық кезек күттірмес шараларды қабылдағаннан кейін ғана эко-

номиканы ынталандыруға, соның ішінде монетарлық тәсілдермен 

ынталандыруға кірісуге болады. Мен жаңа басшылықтың Ұлттық 

банкті сауатты басқаратынына сенемін. Біздің бәріміздің де ұлттық 

валютамыз – теңгеге сенуіміз қажет. Теңге салымдары – бүгінде 

азаматтардың жиналымдарын сақтаудың ең үздік құралы.

ЕКІНШІ. Бюджет саясатын оңтайландыру

«Көрпеге қарап көсілу» – бұл, әсіресе, жаһандық дағдарыстың 

ықпалы жағдайында біз үшін тексерілген қағидат және бюджет 

саясатының дұрыс моделі.

Бүгінде біз бюджетке салықтық түсімдердің 20 пайызға 

дерлік төмендегенін айтып отырмыз. Қосылған құн салығын 

төлеу көлемі төрттен бірге, ал табысқа корпоративтік салық бой-

Жолдау-2015

6

//   «ЖаМБыл - ТаРаз»  //  №49 (1284), 3 ЖЕлТоқсан   2015 Жыл  //

Екіншіден,  бағаны  жасанды  реттеу  түрінде  нарықтық 

ынталандыруларға  қатысты  бұрмалауларды  жою  қажет. 

Үкіметке экономиканың барлық секторларында нарықтық баға 

қалыптастыруға әрі қарай көшуді жалғастыруды тапсырамын.

Үшіншіден, бәсекелестік саласындағы саясат банкроттық және 

тиімсіз компанияларды оңалтуды тиімді реттеу үдерістерімен қоян-

қолтық жүруі тиіс. Нарықтық экономика – күштілердің бәсекесі. 

Жеңілгендер нарықтан кетуге немесе қайтадан бастауға мүмкіндік 

алулары керек. Бізде мұндай жоқ. Тиімсіз компаниялар  мемлекет-

тен түрлі түрдегі субсидиялар мен жеңілдіктер алу үшін кезекке 

тұрады. Бірде-бір дамыған елде компаниялардың банкроттығы 

саланың ыдырауына немесе жұмысшыларын босата отырып, 

кәсіпорынның тоқтауына алып келмейді. Тиімсіз менеджерлердің 

орнына өзімен бірге инвестициялар әкелетін жаңа меншік иелері 

келеді. Біз бәсекеге қабілетсіз компанияларды мемлекет есебінен 

«сүйремеуге» тиіспіз. Үкіметке  жеке және заңды тұлғалар үшін 

банкроттықтың нақты және түсінікті ресімдерін жасауды тапсы-

рамын. Ол барынша жеңілдетілген болуы тиіс.

* * *

Кәсіпкерлер, іскер азаматтар!

 Мемлекет сіздердің бизнестеріңізді дамытып, аяққа нық 

тұруларыңызға барлық жағдайды жасады. Бүгінгідей сын сағаттарда 

сіздерге үлкен жауапкершілік артылады. Жекешелендірудің жаңа 

легіне белсенді қатысыңыздар, қаржыны заңдастырып, ашық 

жұмыс істеңіздер. Қуатты ел болу – бәсекеге қабілетті болу деген 

сөз. «Қазақстанда жасалған» әрбір бұйымда төрт қасиет – сапалы, 

ыңғайлы, әдемі және арзан болуы керек. Сонда ғана ісіміз өнімді, 

затымыз өтімді болады. Өзімізді өзіміз қамшылауымыз керек, бізді 

сырттан келіп ешкім жарылқамайды.

* * *

Мен кәсіпкерлер табына, барлық ауқатты қазақстандықтарға, 

барлық бизнесмендер мен іскер адамдарға сөз арнағым келеді. Мем-

лекет жекешелендіру мен экономикалық ырықтандыру бойынша 

біздің тарихымызда бұрын-соңды болмаған қадамдарға барып отыр. 

Еліміз қазірдің өзінде көпшіліктеріңізге ақша табуға  және іскерлік 

журналдардың бірінші беттерінен көрінуге мүмкіндік берді. Мен 

сіздерді капиталдарды заңдастыруға, жекешелендіру тендерлеріне 

белсенді қатысуға шақырамын. Осылайша сіздер өздеріңізге және 

Қазақстанға, барша халқымызға жәрдемдесетін боласыздар.

 

жүктеу/скачать 8,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: