4-бет Танымал тілтанушы Баянауылдағы тас
Мемлекеттік тілді оқыту мәселесі талқыланды
жүктеу/скачать 22,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қ ы т а й а с т а н а с ы н б а с қ а қ а л а ғ а к ш і р е д і . Қытай астанасы 2017 жылы згергелі отыр. Осы
- Жаһандық жылынудың салдарынан зардап шегіп отыр ған Үндістанға жаңа климатқа бейімделу үшін 2030 жылға дейін бірқатар шараларды қолға алу
- СҮЙІНБАЙ АРОНҰЛЫНЫҢ ТУҒАНЫНА – 200 ЖЫЛ
- Израильдің Иеруссалим қала сында табылған ежелгі пат шалық м рде жазыл ған жа- зудың мағынасы анық талды.
- Ел астанасы өзгере ме Аптап ыстық Қара алтынға сұраныс артуда Динозаврлардың іздері табылды Ежелгі мөр
- Біліктілікке қойылатын талаптар
- Анықтама алу үшін телефон: 8(72937)2-13-54, 2-22-61, Факс: 8(72937) 2-22-61, эл.пошта: karakia_raion.mangystau.gov.kz
Мемлекеттік тілді оқыту мәселесі талқыланды АНА ТІЛІ 17 №49-50 (1307-1308) 10 – 14 желтоқсан 2015 жыл
Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Қ ы т а й а с т а н а с ы н б а с қ а қ а л а ғ а к ш і р е д і . Қытай астанасы 2017 жылы згергелі отыр. Осы жылы Аспанасты елі байтағының муниципиалды ведомстволарының басым б лігі Тунчжоу қаласына к шіріледі. Тунчжоу – Бейжіңнен 20 шақырым қашық- тықта орналасқан қала. Ол Қытай муниципалды үкіметінің жаңа әкімгершілік орталығына айна- лады. Орталықтың к шірілуі Қытайдың солтүстік б лігін қамтитын Бейжің-Тяньцзинь-Хэбэй желісі бойынша жүретін кластерлік интеграция жоспа- рын жүзеге асырудың бір б лігі болып саналады. Ұйымдастырушылардың ойларынша, бұл астананың салмағын айтарлықтай жеңілдетіп, аймақ дамуының мейлінше жоғары тепе-теңдігін қамтамасыз етуі тиіс. Тунчжоу 297 жобаны жүзеге асырады. Олардың арасында жаңа метро желісі мен жылдам жүретін жолдарды салу, экологияны жақсарту бар. Жаһандық жылынудың салдарынан зардап шегіп отыр ған Үндістанға жаңа климатқа бейімделу үшін 2030 жылға дейін бірқатар шараларды қолға алу керек. Аймақтағы ауа температурасының жылдық орташа к рсеткіштен 2 градусқа к терілуі 800 млн. халыққа кері әсерін тигізіп отыр. Ғалымдардың айтуынша, 2016-2045 жылдар аралығында жылдық орташа ауа температурасы 1-1,5 градусқа к теріледі. Бұл ауылшаруашылығының сіп- нуіне де зиянын тигізеді. Ғалымдарды алаңдатып отырған тағы бір мәселе, ХХІ ғасырда жауын-ша- шын 9-16 пайызға артып, салдарынан ауа темпера- турасы тағы да 3,5-4,3 градусқа артады.
Бұл мемлекет соңғы кездері тәулігіне 7,11 миллион баррель мұнай экспорттаған. ндіріс к лемін үздіксіз арттыру бұл ел үшін әлемдік рыноктағы з орнын сақтап қалуға де- ген құлшыныс болып табылады. Мұнай німдерін негізгі экспорттаушы болып саналатын Сауд Ара- биясы нім ндіруді үздіксіз арттыру арқылы соңғы кезде әлемдік мұнай нарығын жаулай бастаған АҚШ-тың тақтатас мұнайын ндірушілеріне қарсы соққы болып отыр. Алайда мұндай стратегия болашақта Сауд Арабиясының экономикасы үшін де үлкен кедергі болатын түрі бар. Сауд Арабиясының экономикасына ел ішіндегі тұрақтылық мәселесі де шешуші ықпал етеді. Соңғы кезде бұл елдің билік басындағылар арасында түсініспеушілік орын ала бастағаны байқалады. Вице-кронпринц Мохаммед бин Салманның сіп бара жатқан беделі корольдік отбасының басқа мүшелері арасында келіспеушілік пікірлер туғызуда. Қалыптасқан осындай жағдайларға байланысты мамандар әлемдік мұнай нарығында Сауд Арабиясы ұзақ уақыт к шбасшы бола алмайды деген пікір білдіруде.
ЗАМАНДАС
зірлеген Нұрлан ҚҰМАР Ж Ж аһанның жүрек лүпілі аһанның жүрек лүпілі Ж Ж
аһанның жүрек лүпілі Израильдің Иеруссалим қала сында табылған ежелгі пат шалық м рде жазыл ған жа- зудың мағынасы анық талды. Иеруссалим қаласында қазба жұмыстарын жүргізген археологтар ежелгі м рдің сынығын ескі үйіндінің ара- сынан тапқан болатын. К не жәдігерде мысыр символы бейнеленіп, «Иудей патшасы Хезкияху (ұлы) Ахаза» деген жазу жазылған. Белгі арқылы ғалымдар к лемі 12-13 миллиметр бола- тын жәдігерді еврей халқын б.з.д. VIII ғасырдың екінші кезеңінде билеген Езекия патшаға тиесілі екенін анықтап отыр. Ал м рдегі белгіні архео- лог Реут Бен-Арье зерттеді. Археологтар зерт- теу жұмысы кезінде, м рге ұқсас 33 артефакт тапқан. Олар сол заманда арнайы қазылған қоқыс шұңқырына тасталған екен. ШЫҢ ЕЛІ
АЗИЯ АРАБ ӘЛЕМІ ЕУРОПА ТАЯУ ШЫҒЫС Ел астанасы өзгере ме? Аптап ыстық Қара алтынға сұраныс артуда Динозаврлардың іздері табылды Ежелгі мөр Шотландиялық палеонто- логтар динозаврлар мекенде- ген жерді анықтады. Шотландиядағы Скай ара лының жағалауындағы ша ғын мүйісінде жүзде ген із табылды. Дино завр лардың іздерін белгілі палеонтолог Стивен Брюсатт тапты. Олар су қайтқанда ғана пайда бо- латын әктас пен құмдақта сақталған. Ғалымның пікірінше, іздерді 170 миллион жыл бұрын ірі динозаврлар қалдырған. Ірі динозаврлар Шотландияның оңтүстігінде мекендегені белгілі. Бұған дейін ең ірі зауропод динозаврының қаңқасы 2004 жылы Австралияда табылған еді. Ақын бүгін тым к ңілді. Медеу байдың қалың бақтың ор- та сындағы ағаштан қиып салған үйіне келіп түскелі т ңіректегі игі жақсылар бас қосып, әңгіме дүкенін қыздырды. Ди дары ашылып, т рде отырғанда бә рі- нен биік әрі к ркем к рініп, бітім-бол- мысы, айтқан с зімен де ерекшелене түседі.
Медеу Сүйінбай ағасын к птен шақырып жүретін. Оның әкесі Пұ сыр- ман құрдасы еді, жаужүрек, Сұран шы батырдың жан жолдасы, біраз жыл Сібірге жер аударылып, әзер қайтып, ерте қайтыс болған. Міне, сол Пұсыр- манның ұлы Медеу Алатау б ктеріне неше түрлі жеміс егіп, асыл тұқымды мал әкеліп, дәулеттеніп, сәулеттеніп, Верный қаласының бас жағына ағаш үй салды. Суды бұрып, бау-бақша егіп, аты дүрілдеп, ел аузында жүрген осы бір қияқ мұртты елгезек жігіт ә дегеннен зіне керемет ұнаған. Алдымен меймандарға жеңсік ас – отқа қақталған қырғауыл мен арқардың т стігі ұсынылды. Артынан з майына қуырылған кепенің сірнесі тартылды. Бағланның былбырап піскен басын асықпай мүжіп, ара-арасында ғана сұраққа жауап беріп отырды. Медеу с зге де пысық, дастар қанын зі басқарып, қымызды з қолымен ұсынып отыр. –Атағы жер жарған асыл аға біздің шаңыраққа хош келіпсіз. Бүгін осы жаңа салып бітірген үйде боласыз. Ал ертең анау қалың ну қарағай, шыршалы әсем шатқалдағы алаңға барып, дема- лып, аунап-қунап сыбағаңызды жеп қайтарсыз. Мал тұяғы тимеген к корай шалғынға алты киіз үй тіктіріп қойдым. Біраз күн жатып, сый-сияпатымызды к ріңіз. зіңіздің де үніңізді, с зіңізді сағынып отырған біздерге лең-жыр айтып берерсіз. Алыстан ат терлетіп сапарлап келіпсіз. Қазір есік алдындағы ағаш тақтайдан салған сәкіге барып, кешкі тау самалына тынығыңыздар, – деп зі орамал ұсынып, ақын қолына су құйды. Сүйінбайға ілесе бәрі сыртқа шықты. Жаздың күні қиялай қып-қызыл батып барады. Таудан аңқылдаған сар самал кеуде сарайын ашып, рақаттана т менге к з салды. Қала келбеті ұлғая бастапты. зен үстіне шатырлап салған демалатын мекенжайға к рпелерді к рпілдетіп т сеп тастапты. Шынтағына қос құс жастық жастанған ақын ішкі әлемі нұр- ланып, қазір жырлайтын Сұраншы мен ой желке атанған ер Пұсырман жай лы толғауын күбірлеп кетті. Осыны аңғар- ған Медеу ағаш үйден дереу басына үкі таққан ұзын қызыл домбырасын әкеп ұсынды.
Дың-дың...дың-дың... Домбыраны шертіп-шертіп, зар күйіне келтіре тарта ж нелгенде зеннің екі жағына жұрт анталай жинала бас- тады. Анадай жердегі екі жерошақта шұрқылдап ет асылып жатыр. Ақын алдына келіндер дастарқан жайып, жігіттер сары самаурын к теріп әкеп, шай құйыла бастады. Шырайы кіріп, к зі отша жанып, ақын домбы- расын әрі-бері аунатып, бірде қырғыз шертіске салып, бірде кең даладағы құлан дүбірге ұластырып, кейде арсыл- гүрсіл жаумен шайқасқан зарлы әуен, запыран кініш буып, шанақ бебеу қағып тұрып алды. Сүйекең алдымен лең-жыр айтпас бұрын домбыра күйімен тыңдау шы- лар ды осылай баурап, біржола күй мен буып, т ңірегін сілтідей тыңдатып қоятын. бден құлақ құрышы қанды-ау дегенде қырандай саңқ ете қалар еді. зі де қанатын қомдаған қырандай к теріліп-басылып, домбыра әуенімен ырғалып, қозғалып зар күйіне келіп, тасып-толып отыр. Енді-енді тамағын кенеп, құлағын қағып тастай беремін деген кезде екі салт атты тасырлата келіп, аттан түсе, жүгірген күйі келіп, жүрелей отыра кетті.
– Ассалау...– деп сәлемші жігіт ағасы дауысы тарғылдана тіл қатты. – Жайшылық па? Жүрістерің суыт қой, – деді Сүйекең домбырасын алды- на тастай бере. – Жайшылық болмай тұр, омырт- қамыз опырылып, қабырғамыз қаусап, күніміз тұтылып, қайғылы хабар алып келдік. Бүкіл арғы ата-бабасынан бері хандық үзілмеген асылзада айбарымыз, алтын тақты, асыл жақты барған жері бақ болған, айтқан с зі жыр болған қайран да қайран ардақтымыздан айы- рылып қалдық қой, – деп келген жігіт жүрелей отырған күйі еңіреп жіберді. – Не дейді? – Ақсұңқардай сыланған Тезек т рем аман ба? – деп Сүйекең екі ұмтылып барып, орнынан түрегеп кетті. Хабаршы сол еңіреген күйі барып ақынды құшақтай к рісті. – Иә, иә Тезек т ре бұл опасыз дүние ден тті... Сізге хабар айтсын деп аттан-ат ауыстырып жеткен бетіміз осы, ақын ата. – Қайран Тезегім-ай, асыл қыра- жеңіліп, есін таппай есең гіреп кетті. Осының бәрінің бел омырт қасында қылпылдаған ұстараның жүзінде елін дауға да, жауға да бергізбей Тезек т ре даналығымен, саралығымен к ш бас- тай білді. Жер жәннаты үшін бүкіл к ршіле- ріміз к з алартып, қалай уысына түсіру үшін сан түрлі әрекет жасады. Осы елдің к семі Тезек сұлтанға Ресей патшалығы полковник шенін берсе, Қытай кіметі 3-дәрежелі тайжы атағын және басқа сый-сияпаттарын беріп отырды. Тезек патша кіметінің ашк здене жаулап алуына қарсы болып, Қытайға к шуге дайындалып жатқанда ұсталып, алты ай абақтыға қамалғанда Сүйінбай арнайы іздеп барып, әзер кіріп, аға сұлтанмен кездесіп, тілдескен еді. Бүкіл Жетісудың игі жақсыларын жинап, шағымданып жүріп, патша кіметінен аға сұлтанды абақтыдан әзер дегенде алты айдан кейін боса- тып алды. Патша тыңшылары мірі қыр соңынан қалмады, оған з туыстарының бірлі- жарымы қосылды. Соңғы жылдары аға сұлтан құша- ғын кеңге жая алмай, күрсініспен, іштей мүжіліп, күйзеліспен жүрді. Қазақ-қырғыз бас қосса «Тезек т ре с йлесін» деп, дауласа қалса «Тезек сұлтан бітімін айтсын» дер еді. Енді кімді арқа тұтамыз, кімге сүйенеміз, қандай-қандай заман бо- лады. Қадіріңді, қасиетіңді танитын, сыйлайтын Тезек т редей асыл сұңқар туа ма?
Таң сібірлей олар жағаны сипай ағып жатқан Іле зенінің ткел берер жайылма тұсына жетті. Астындағы пыр-пыр еткен жорғаны тебініп қалып еді, суға күмп түсіп жүріп берді. Таңсәресімен су беті сынап түстенеді. Айдынды зеннен жағаға шыға берер тұста қарсы бетте тұрған топтан айқай естілді. Айқай емес, зар- запыранға толы жоқтау. Сай сүйегіңді сырқыратар қапалы да қасіретке толы асылзада ел к семін жоқтау! – Аспандағы жарық жұлдызым едің, біржола с ндің бе?.. – Жамбыл ғой, мынау, Жам был- жан-ау сен де жоқтап жатырсың ба? Сүйінбай ат үстінде толқып, теңселе ауып түсе сақтады. Екі шетінен екі жігіт қаумалай сүйей берді. Жағаға шыққанша Жамбыл даусы бүкіл алапты күңірентіп тұрды. Арғы бетке ткендер аттарынан түсе-түсе қалысып, бір-бірімен к рі- сіп жатыр. Ылдам-жылдам Жамбыл Сүйін байды аттан к теріп түсіріп қапсыра құшақтай алды. Ұстазы мен шәкірті бір-бірін құшақтаған күйі к ңіл айтты. – зіме тартып туған Жамбылжан- ау сен де келдің бе? Сұңқарды сұңқар таниды, тұлпарды тұлпар таниды. Енді қазақта жауһар с здің киесін ұғар Те- зек т редей к сем қашан туады? – деп Сүйекең суланған екі к зін қолының қырымен сүрткіштей берді. Бір түнде бүкіл сақал-мұрты түп- түгел ағарып, жаңа шығып келе жатқан күнге шағылысып, күмістене жылты- райды. Жамбыл ақын ағасының ұзынтұра бо йының еңкіш тартып, к здерінің т ңі регіне майда әжімдер толып кет ке- нін байқап, ішкі күйзеліс-толға нысын ұқты.
– Мына Күртіде жүр едім, ха- бар естісімен осында жетіп, Сізді күттім. Енді еліміздің бағына Сіз аман болыңыз, асыл Аға! – Аттанайық Жамбылжан! Ат қойып барайық. Асыл туған Тезек т ремді біз жоқтамағанда кім жоқтайды? Кеттік қане! – деп Сүйекең жорғасына қайта мінді. Іленің ткел болар жайылма суынан ткен қалың жұрт жан-жақтан Тезек т ре ауылына қарай топ-тобымен, лек- лек кетіп барады. Алматы облысы Есігін ашуға зәре-құты қалмай тын кейбір бағлан-байлар, атпал азамат- тар сескенетін Тезек т ренің үйіне кіре айқай салып, леңін т гіп-т гіп жеткізгенде қатарынан асып туған бекзат сұлтан с зінің нәрін ұғып, қалай- қалай с з сайыстырып еді. Тезек те аузымен құс тістеген ділмар да арғы- бергіні бірден аңғаратын терең сұңғыла, т кпе ақын еді-ау. – Ұраным менің – Қарасай, Мен – Сүйінбай! леңді Қарасайлап айтамын-ай! Сәлемге келген кісінің атын алып, Не деген пейілің тарылды тақсырым-ай! Ұрыларың басымды кесіп алар, ткізіп қанжығаға тесіп алар. Шапырашты, Дулатым қаптап келсе,
Отыз үйлі т ренің несі қалар?! С здің парқын білген, нарқын біл- ген Тезек т ре сонда: әйелін, қызын сы- натып, уәжден ұтылып, түйе бастатқан тоғыз беріп, сый-сияпатпен аттандыр- ды.
Біліктілікке қойылатын талаптар: 1) Қажеттi бейiн бойынша бiлiмi. 2) Кәсiби даярлық деңгейi.
Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы», Қазақстан Республикасындағы тіл туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Неке және отбасы туралы» «Қазақстан Республикасында мүгедектігі бойынша,асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байланысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы», «Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы», «Арнайы әлеуметтік қызмет туралы», «Кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтар мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» Заңдарын және Кодексін, басқа да білім беруді дамытудың бағыттары мен келешегін айқындайтын нормативтік құқықтық актілерді, педагогика мен психология негіздерін, мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын, педагогиканы, педагогикалық психологияны, педагогикалық ғылым мен практиканың жетістіктерін; менеджмент негіздерін, қаржы-шаруашылық қызмет туралы заңнамаларды; бастап асқа келгенде қырғыздар тік к теріліп қарсы алып, арнайы тігілген үйлерге түсірді. Несін айтасың сол айтыста қырғыздардың үкілеп, мәпелеген екі жыл бүкіл жыршы а қ ы н д а р ы ә з і р л е г е н Қ а т а ғ а н д ы жеңгенде Тезек т ре «Сені тапқан ата- анаңнан, сені сірген ел-жұртыңнан айналайын, Сүйеке! Сіз елдің бағын к теріп, намысын қолдан берме- ген нағыз наркескен екенсіз» – деп құшағына қыса, дүйім жұрттың к зінше арғымақ атын сыйлаған еді. еңбек туралы, еңбекті қорғаудың, техника қауіпсіздігі және өртке қарсы қорғанудың ережелері мен нормаларын; санитарлық ережелер мен нормаларды, мемлекеттік тілді білу, компьютерде жұмыс жасау дағдысы болуы. Қызметтік міндеттер: Білім беру ұйымының қызметін оның жарғысына және басқа да нормативтік құқықтық актілерге сәйкес басқарады. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын педагогикалық және әдістемелік кеңеспен бірлесе отырып іске асыруды ұйымдастырады. Бағдарламалар мен жұмыс жоспарын бекітеді. Бекітілген учаскедегі балаларды жалпыға міндетті оқытумен қамтамасыз ету заңына сәйкес жалпыға міндетті оқытумен қамтамасыз етеді. Оқу-тәрбие про- цесін ғылыми-әдістемелік және материалдық-тех- ни калық базасын ұйымдастырады және жетілдіреді. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың дамуын қамтамасыз етеді. Педагогикалық ұйымдар, әдістемелік бірлестіктер, балалар ұйымдары қызметіне ықпал етеді. Білім беру құқығы лицензиясына сәйкес оқушылар, тәрбиеленушілер контингентін қалыптастырады, о қ у ш ы л а р м е н т ә р б и е л е н у ш і л е р д і ә л е у м е т т і к қорғауды қамтамасыз етеді. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың арасынан шыққан тәрбиеленушілердің заңды құқығы мен мүдделерін (жеке, мүліктік, баспаналық, еңбек және басқа да) қорғайды, олардың байланысын қолдай отырып, оларға жағдай жасайды. Нормативтік талаптарға сәйкес есеп жүргізіп, оқу-материалдық базаның сақталуын және толықтырылуын қамтамасыз етеді, ішкі еңбек тәртібі ережесін, санитарлық-гигиеналық режимді, еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігін сақтау үшін жауап береді. Педагог кадрларды және қосымша қызметшілерді іріктеуді және жұмысқа тартуды жүзеге асырады, басқару құрылымын, қызметкерлердің штаттық кестесін, лауазымдық нұсқаулығын бекітеді, олардың кәсіби шеберлігін арттыру үшін жағдай жасайды. Педагогикалық кеңесті басқарады. Жұртшылықпен, ата-аналармен (немесе оларды алмастырушылармен) байланысты жүзеге асырады. Мемлекеттік және басқа да ұйымдарда білім беру ұйымын танытады, қажетті есеп құжаттарын дайындауды және ұсынуды қамтамасыз етеді. Конкурсқа қажетті құжаттар конкурс өткізу туралы хабарлама жарияланған күннен бастап 15 күнтізбелік күн ішінде мына мекенжайға тапсырылу қажет: «Қарақия аудандық білім бөлімі» мемлекеттік мекемесіне. Конкурсқа қатысуға ықыласы бар үміткерлер аудандық білім бөліміне мынадай құжаттар тапсыруы тиіс: 1) қоса берiлетiн құжаттардың тiзбесi көрсетiлген конкурсқа қатысу туралы өтiнiштi; 2) нотариалды куәландырылған жеке тұлғаны куәландыратын құжаттың көшірмесі; 3) толтырылған кадрларды есепке алу жөнiндегi жеке парақты (нақты тұратын мекенжайы мен байланыс телефондарын көрсетiп); 4) лауазымға қойылатын бiлiктiлiк талаптарына сәйкес бiлiмi туралы құжаттардың көшiрмелерiн; 5) еңбек қызметiн растайтын құжаттың көшiрмесiн; 6) алдын ала медициналық куәландырудан өткенi туралы құжат. Әңгімелесуге жіберілген үміткер құжаттар қабылдау аяқталған соң, тағайындалған тәртіппен үш жұмыс күні ішінде аудандық білім бөлімінде өтеді. Конкурсқа қатысу үшін мына мекенжайға хабарласуға болады. Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Құрық селосы, Досан батыр көшесі, 2 үй «Қарақия аудандық білім бөлімі» мемлекеттік мекемесі.
а д а із к ж л с , ай!
се, л- ы ы - ан н р--
р-- Наркескен жи кіме
әзер дег тып
мірі қы оған з ту жарымы қо Соңғы жыл ғын кеңге жа штей мүжіліп Қазақ- т ре с й
«Тезек еді. Е
сүйе ла ж ә ғ іш т « е с л Наркескен Наркескен ным-ай, бағыланым-ай, с зімді ұғар сырласым-ай. Қасиетімді білер мұң- дасым-ай. Парқымды білер хан ием- ай, алтын-жауһар с з іздеген, м лдір моншақтай жыр тізбектеген, ақын- жырын әспеттеген, елін бірлікте ұстаған, жауына жұрты мен малын бермеген қара дауыл қаһарманым-ай!.. – деп Сүйекең дауыс салды. Бүкіл ел егіліп кетті. – И ә , қ а ш а н қ а й т т ы х а н и е м жарықтық? – Бүгін түнде. Сәрсенбінің сәтінде сәскеде жаназасы оқылып шығарылады. – Онда былай болсын. Елге хабар беріңдер. Андас болыс, Сарыбай би, Жамбыл ақынға арнайы айтыңдар. Бүкіл жақсылар түгел келсін. з ж н- жоралғысымен түнделетіп жүріп, Іленің т менгі сағасындағы ткелден тіп, арғы бетте бір-бірімізді күтіп алысайық. Қой жиналайық. Аттарды әзірлеңдер!.. – Медеу шырағым сен де жүр. – Таңғы самалмен шықсақ қалай болар екен? – Жоқ. Дәл қазір аттанамыз. п-сәтте бәрі жолға шықты. Батыс- ты қан қызылға бояп жаздың күні де батып бара жатты. – Қаладан шыққан соң жол ирек- теліп жалғыз аяқ сүрлеуге айналды. Алдында осы жерді бес саусақтай білетін Медеу алдыда кетіп барады. Ақын тайпалған жорғасымен оның қатарында келеді. Түн қоюланып, аспан асты, жер үстін қараңғылық тұмшалап тастаған сәтте сығалап ай шықты. К лбеп ай сәулесімен, ұбап-шұбап шыққандар бір-біріне тіл қатпай суыт келеді. Жорғаның жүрісі тым жайлы. Тек үстіндегі Сүйінбай ақын ауыр- ауыр күрсіне береді. Ойды ой қуалап, санасына Тезек сұлтан жайлы к рген- білгендерін есіне түсіріп, тізбелей бас- тады. Қандай еді қайран Тезек т рем... Алғаш рет албырт, жас шағында Тезек т ренің ауылына барғаны, оның қалай қарсы алғаны, қалай сынағаны, ондағы екеуінің айтысы, қалың елге қураған орманды рт шалғандай аңыз боп тарады. Ғұмырында тепсіне Тезек т реге қандай ауыр с здер айтты, қаймықпай қасқайып рескел істерін бетіне басты. Бүкіл Жетісуды ашса алақанда, жұмса жұдырығында ұстаған, қаһарынан жер тітіренген оған қатты кеткен жерлері де болды. Қаны қарайып зіркілдеп, зілмен айтқан небір леңдеріне тоқтағаны, тоқтап қана қоймай жанына шақырып, отырғызып, сый-сияпат к рсетіп, артық істеген ісіне кешірім сұрап, қиянат қылмасқа уәде бергені – нағыз ерлік емес пе?! Хан емессің қиықсың Қалың елді айдап жеп, Т ріңе зорға сыйыпсың. Ұры, қары залымның, Жаныңа бәрін жиыпсың. Жанға жауап бермейтін, Дүлей-мылқау сияқты. Қиял мінез тұйықсың. Дүниені жұтса тоймайтын, Түпсіз жатқан ұйықсың. Қадірің жоқ халыққа, Аққан судай сұйықсың. Судан да сусын қанады, Оппа балшық сықылды, Жұтқыш лай былықсың. рине, мұның бәрін Сүйінбай артындағы қалың еліне, Сұраншы, Саурық секілді қабырғалы батырларына сеніп айтушы еді. Сұраншы егер тоқсан баулы, тоғыз тараулы Кәшке атасының туын к терсе бүкіл Алатау алабы бірге к терілетінін Тезек жақсы біледі. Сүйекеңнің жолын ашып, алғаш ұлы додаға түсірген де Тезек т ре. Сапарлап оңтүстікте жүрген жерінен Байғара де- ген жігітті арнайы жіберіп, ақ ордасына шақырып былай деп еді: – Сүйеке, естіген боларсыз қырғыз- дардың атақты манабы ұлан-асыр ас ткіземіз деп хабар жіберіпті. Соған жыршы, айтыскерлерін баптап, дайын- дап жатса керек. Соған сені апармақпыз, қалай қарайсың?- дегенде: қаймығатын мен емес. Айтысқа салып к ріңіз нерімді, – деген еді бірден келісіп. Елу адам н кер ертіп, Тезек т ре Қатаған да қатарынан озған орақ ауызды ақын, керемет күйші. Таңдай қақтыратын сегіз қырлы, бір сырлы нерпаз болып шықты. Кейін қайтыс болғанда Ала тау- дың теріскейіндегі Сүйінбайға хабар берілмей, асына боз қасқа бие жетектеп барып, бүкіл елді тебірентіп, егілдіріп, жырлап жоқтағанда белі бүгілген жұрт к з жастарын шұбыртып, жылап к рісіп еді-ау... Қайран Қатаған-ай, с здің майталман жорғасы ол да бұ дүниеден тіп кетті, жатқан жері жұмақ болсын! Арада үш жыл сала Тезек т ре қырғыздарға тағы апарып, Жеті гізде Арыстанбек ақынмен айтыстырғанда да ел намысын жібермеді. Қазақтан б а р ғ а н С ы п а т а й б а т ы р , Қ ұ р т қ а тәуіп қажы бастаған жақсылар мен жайсаңдар бұл айтысты қалың елге аңыз боп таратты. Тезек т ре ғұмыры еш жерде қолын қақпады, қыран құстай баптады. Сүйінбай да оның үмітін ақтады. Тезекпен етен жақын, сырлас бол- ды. Ірі дауларға бірге барды, қасында жүрді. Оның арғы атасы атағы жер жарған Абылай хан. Абылайдың отыз ұлы болған. Жетісу мен Оңтүстікті б и л е у г е Ш а ғ а т а й , Т о ғ а й , С к , Қамбар, Қасымхан, ділді жіберген. ділден Нұралы, одан Тезек т ре. Тезек т ре Сүйінбайдан алты жас кіші болғандықтан «Сүйеке» деп тті. Тезек т ре жиырма жылдан астам Жетісу жерінде аға сұлтан болып, билік құрып тұрғанда бұл лке жан- жақтан қатты қыспаққа ұшырады. Орыстар Қапал, Верный бекіністерін салып, қара сақал шекпенділер қаптай бастады. Қытай да дүркін-дүркін күш к рсетіп, жылмысқы әдеттерін жалғастыра түсті. Қырғыздар ұдайы дауласып, барымтадан к з аштырма- ды. Қоқандар қоқаңдап, Ұзынағашқа дейін отыз мың қолмен келіп ой сырай КОНКУРС
жүктеу/скачать 22,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|