МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫ, ҚАРАҚИЯ АУДАНДЫҚ БІЛІМ БӨЛІМІ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ ҚАРАҚИЯ АУДАНЫ ӘКІМДІГІНІҢ «ҚҰРЫҚ БАЛАЛАР ӨНЕР МЕКТЕБІ»

18

№49-50  (1307-1308) 

10 – 14 желтоқсан

2015 жыл

АНА ТІЛІ

Халқының күрескері болды

Ақылман абызға 

айналған ақсақал еді

Ұстаздық 

еткен жалықпай...

«Құстар әні» телехикаясы

Таяуда Қазақ КСР халық ағарту ісінің озық қызметкері, ардагер ұстаз Күлзипаш 

Жаншаева өмірден өтті.  Осы жайсыз хабар ол кісіден білім алған шәкірттерінің 

қабырғасын қайыстырғаны рас. 

Апай орта мектепті бітіргеннен 

кейін еңбек жолын туған  ауылы – 

Қ а з а л ы   а у д а н ы н д а ғ ы   Л а қ а л ы 

елді мекенінде бастады. Одан соң 

Алматыдағы Абай атындағы Қазақ 

мемлекеттік педагогикалық инс-

т и т у т ы н ы ң   ф и з и к а - м а т е м а т и к а 

факультетін бітірді. 

Апайдың ширек ғасырлық ұстаздық 

жолы Жаңақазалы кентін дегі №216 орта 

мектепте  тті. Мейі рімді жан болатын. 

Қатты дауыс к тергенін ешқашанда 

естімеппіз. «Жақсы оқысаңдар жақсы 

азамат боласыңдар» деп ақыл-кеңесін 

үнемі айтып отыратын. Ондайда 

ңірден шыққан тұлғалы азаматтардың 

мір жолдарын мысалға келтіретін. 

Сол кісілерді үлгі тұтуымызға кеңес 

беретін. Оқушылардың да ұстазға 

деген құрметі б лек еді. Сабақтан 

қалмай, айтқандарын орындап, үлгілі 

оқуға тырысатынбыз. Біздің құрбы-

құрдастарымыздың к бісі апайдың 

сенімін ақтағанын айтар едім. Олар 

қазір еліміздің әр түкпірінде жемісті 

еңбек етіп жүр. 

Күлзипаш апай  мірлік серігі 

Балғараш ағамыз екеуі алты бала 

тәрбиелеп олардың жоғарғы білім 

алуына, елінің ардақты азаматы болып 

суіне қамқорлық жасаған еді. 

Бүкіл саналы  мірін жас ұрпаққа 

білім мен тәрбие беруге арнаған 

а р д а қ т ы   ұ с т а з д ы ң   а с ы л   б е й н е с і 

әрдайым да жадымызда болары анық. 

Сәуле ЕШНИЯЗОВА 

Қызылорда облысы 

БЕЗБЕН 

Қазақтың к рнекті 

жазушысы, Ұлы Отан 

с о ғ ы   с ы н ы ң   а р д а г е р і , 

Қызыл Жұлдыз, Еңбек 

Қызыл Ту, Құрмет ор-

дендерінің иегері, ха-

лықаралық Алаш әдеби 

сыйлығының лауреаты 

Қ а л м ұ қ а н   И с а б а й   9 1 

жасқа қараған шағында 

дүниеден озды. 

Қ а л м ұ қ а н   И с а б а й 

1 9 2 5   ж ы л ы   П а в л о д а р 

облысының Баянауыл 

ңірінде дү ниеге келген. 1943 жылы 

Ұлы Отан соғысына шақырылып, 

майданға аттанды. 1954 жылдың күзінде 

әскерден босап, елге оралады. 1954-

1955 оқу жылында Алматы қаласының 

кешкі жастар мектебінде 10-сынып-

ты қайта оқып бітірген соң Қазақ 

мемлекеттік университетінің фило-

логия факультетіне сырттай түсіп, оны 

1961 жылы аяқтап шығады. Қаламгерлік 

еңбек жолын «Социалистік Қазақстан» 

газетінде (қазіргі «Егемен Қазақстан») 

Мынау жарық дү-

ниеден кезінде Ақт бе 

облысының бірқатар 

аудандарына, облыстық 

басқармаға басшылық 

жасаған, ха лықаралық 

«Қазақ тілі» қоғамына 

ж е т е к ш і л і к   е т к е н 

қайран Кемекем – Ке-

мейдулла Т леубайұлы 

да  тіпті. Ұзақ жылдар 

бойы етене араласқан, 

дәмдес-тұздас болған, 

а ғ а л ы - і н і л і   ж а н д а й 

сырласып, сыйласқан, к кірегіне 

қазақтың қара с зі мен ақыл-парасаты 

қ а т а р   ұ я л а п ,   қ а з ы н а л ы   қ а р т қ а 

айналған,  зім ерекше құрмет тұтатын 

ардақты да асыл ағаларымның бірі 

еді.  ттең, тағдыр ісіне не шара, Ке-

мейдулла Т леубайұлының дүниеден 

к шуі маған ғана емес, Кемекеңді 

білетін барша жан үшін, сондай-

ақ елімізде тіл жоқшысы болып 

жүрген Халықаралық «Қазақ тілі» 

қоғамы маңына топтасқан елшіл 

азаматтар үшін де аса ауыр, қабырға 

қайыстыратын жағдай болды. Десек 

те, барша ғаламдардың иесі Ұлы Алла 

тағаланың ісіне к нбеске, шүкіршілік 

етпеске лажымыз жоқ. 

Тек к ңілге медеу етеріміз Ке-

мейдулла Т леубайұлының артында 

жақсы аты, ізгі іс-әрекеттері мен құнды 

кітаптары,  мірін жалғастырар  негелі 

ұрпағы қалды.  сіресе, Кемекеңнің 

соңғы жиыр ма жылдан астам уақыт 

бастап, содан кейін ұзақ 

жылдар бойы Қазақстан 

Жазушылар одағының 

ж а н ы н д а ғ ы   к р к е м 

әдебиетті насихаттау бю-

росында директор бо-

лып абыройлы қызмет 

атқарады. Жазушының 

«Баян» атты әңгімесі 

1954 жылы алғаш рет 

« дебиет және искус-

ство» журналында жарық 

к р д і .   Х а л қ ы н а   м о л 

әдеби қазына қалдырған 

жазушының «Ажал құрсауында», 

«Жұмбақ үй», «Комендант», «Шоң би», 

«Қаныш аға осындай еді» және т.б. 

бел гілі кітаптары бар. Жазушының бас-

тамасымен 2000 жылы Берлиннің бір 

к шесіне ұлы Абай аты берілді.

Халқымыздың ардақты азаматының 

жарқын бейнесі ел жүрегінде сақталады.  

 «Қазақ газеттері» ЖШС және 

Серіктестікке қарасты 

басылымдардың еңбек ұжымдары

ішінде Ақт бе  ңірінде 

қа сиетті қазақ тілінің 

р і с і н   к е ң е й т і п ,   т ы -

нысын ашуда сіңірген 

еңбегі ерекше болды. 

Кемекең т сек тартып 

қалыпты дегенді естіп, 

к ңілін сұрау үшін осы 

ж у ы р  д а   ғ а н а   б а р ы п , 

сұхбат тас қанда  да  әңгіме 

ауанын осынау ділгір 

мәселеге бұрып, қамқор 

к ңілін білдіріп жатты. 

К е м е к е ң   ұ л т қ а 

рия сыз қызмет етудің, отбасында 

жақсы отағасы болудың, әдемі қар-

таюдың, ақылман ақсақалдықтың, 

салиқалы сарабдалдықтың, парасатты 

ділмарлықтың үздік үлгісін к рсетіп 

кетті. Абыз ақсақалдың осынау асыл 

қасиеттері  скелең ұрпаққа жұғысты 

болсын дейміз.

Кемекеңнің отбасына, артын-

да қалған ұрпағына қайғыларына 

ортақтасып, к ңіл айтамын. 

Ақт бе  ңірінің абыз ақсақа-

лына айналған Кемейдулла Т леу-

бай ұлының Алла Тағала алдынан 

жарылқағай! 

Жатқан жері жайлы, топырағы 

торқа, алды пейіш, арты кеніш бол-

сын. 

мірзақ АЙТБАЙҰЛЫ,

Халықаралық «Қазақ тілі» 

қоғамының президенті, 

академик

ДҮНИЕ-КЕРУЕН

Алдымызда анау-мынау емес – он том. 

Он том өлең. Он том толған жыр. Он 

том толған сыр. Олай демеске шараңыз 

жоқ. Әрбір жырды ақынның жан сыры-

на баласақ қателесе қоймаспыз. Жүрек 

сыры, жан толғанысы болып өріліп тұр. 

Алғашқы томды қолымызға алдық. 

Кітаптың қысқаша кіріспесінде 

айтыл ғанындай, мұнда «Күлтегін», 

«Тоныкөк» жырларынан бастап көне 

ғасырлар ақын-жырауларының 

дүниелері жинақталған. 

«Күлтегін», «Тоныкөк» дегенде өткен 

ғасырдың жетпісінші жылдары еске 

оралар еді. Университетте сабақ бер-

ген ұстазымыз, бүгінде елге танымал 

мемлекет және қоғам қайраткері 

Мырзатай Жолдасбеков орхон жазу-

лары жөнінде әңгіме қозғағанда тасқа 

қашалып жазылған сол сөздердің мән-

мағынасына терең бойлай қоймаппыз. 

Бұл, сірә, тұтас қоғамды ашық-тесік, 

саңылау қалдырмай жаулап алған сол 

уақыттағы зымиян саясаттың әсері 

шығар. 

КӨКСАНДЫҚ

неден алыс, неден жақын болу керектігі 

ж нінде ақыл-кеңес береді. Бұл  леңдер 

нағыз тәрбиенің к зі.  р шумақтың  зі 

тағылымы, тәлімі жағынан бір-бір кітаптың 

жүгін арқалап тұр. Мәселен, Тұрмағамбет 

Ізтілеуұлының «Адамдық іс» атты  леңінен 

үзінді келтірелік: 

...Кейбіреу сәл бақытқа мас болады, 

Шабақтай шалпылдаған қайраңдағы. 

Адамдық ісіңді жұрт аңсап тұрсын, 

Не керек қарныңның құр майланғаны?! 

К ңіліне: «Мен де адаммын!» деп 

жүрген к п, 

Кілегей майға ұқсаған айрандағы. 

Бұл  мірде ең қажеті адамдық іс қой. 

Тұрмағамбет ақын к кейкесті осы мәселені 

к теріп отыр. 

Үшінші томды келесі жылы 170 жыл-

дығы атап  тілетін жыр алыбы – Жамбыл 

жырлары ашып тұр. Ақын жырлары бала 

кезімізден жаттап  скен «Одақ» деген 

леңнен басталған. 

Одағым десем ойыма, 

Шалқыған шалқар к л түсер. 

К кжиегі балбұрақ, 

де желмен жарыса жүйткіп барады.  лең 

былай аяқталады: 

...Сырбай-ау, әне, қарап бақ: 

Қуалай  рлеп даланы, 

 Айтылмай жүрген махаббат, 

Құйын боп ағып барады. 

Қандай келісті сурет! Осы  леңді 

Тұманбай Молдағалиев те жақсы к рген 

екен. Бірде Жазушылар одағында  ткен 

Қуандық ақынның кешінде жоғарыдағы 

лең ж нінде тамсана әңгімелей келіп, 

к птің алдында жатқа айтқаны бар-ды. 

Қазақ  леңі ешқашан тоқырап қалған 

емес, Ылғи да  су, жетілу үстінде. Бұған он 

томдықтың бесінші, алтыншы томдарын 

шолып шыққанда анық к з жеткізер едік. 

Жұмекен Нәжімеденов, Мұқағали 

Мақа таев, Сағи Жиенбаев, Тұманбай 

Молда  ғалиев, Қадыр Мырза  ли, Мең-

декеш Сатыбалдиев,  тежан Нұрғалиев, 

Фариза Оңғарсынова, Жұматай Жақыпбаев, 

Кеңші лік Мырзабеков, Исраил Сапар-

«Дәл қазіргі таңда жұрт білетін, жырла-

ры оқырман жүрегін баурап алған дарынды 

ақындарымыз кімдер?» дегенде, Есенғали 

Раушановты, Серік Ақсұңқарұлын, Ұлықбек 

Есдәулетті, Байбота Серікбайұлын, Ертай 

Ашықбаевты, Шаһизада  бдікәрімовты, 

Мәди Қайыңбаевты, Ғалым Жайлыбайды, 

Қасымхан Бегмановты, Ғалым  ріпті, 

Бақытжан Абызовты... және басқа да за-

мандас әріптестерімізді атаған болар едік. 

Бұлар кеше ғана  мірден  ткен ұлттың 

айтулы ақындарының к зін к ргендер, 

бата-тілектерін алып қалғандар. Содан да 

лең құдіретін, жақсы жырды  мірге қалай 

әкелуге болатынын біледі.

...Тірлік бұл – арты қайғы, 

Ерніңнің кезергені...

Айнадай жарқылдайды

Даланың  зендері. 

Жанымда жаңбыр басым, 

Керімсал кезеңдегі. 

р

р

,

ұ

,

еңші лік Мырзабеков, Исраил Сапар-

Жанымда жаңбыр басым, 

Керімсал кезеңдегі. 

ОЙ МЕН СЕЗІМ

маржаны

маржаны

Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының Т ралқасы және миллионнан астам Қоғам мүшелері  

Абыз Ақсақалымыз, Ақт бе  ңірінің айтулы азаматы 

Кемейдулла Т ЛЕУБАЙҰЛЫНЫҢ

ауыр науқастан дүниеден  туіне байланысты қатты қайғырып к ңіл айтады. 

Кемейдулла Т леубайұлы соңғы ширек ғасырда Ана тіліне, мемлекеттік тілдің мәртебесіне 

қалтқысыз қызмет етті. Мемлекеттік қызметте де, қоғамдық  мірде де, отбасында да ерекше сый-

құрметке б ленді. Ғұмыр жолы әріптестері мен жас ұрпаққа үлгі- неге болды.

Жатқан жері жайлы, топырағы торқа, алды пейіш, арты кеніш болсын.

«Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты еңбек ұжымдары Халықаралық 

«Қазақ тілі қоғамының» Ақт бе облыстық ұйымының бұрынғы т рағасы, «Қазақ тілі» қоғамы 

президентінің кеңесшісі, Ақт бе облысының Құрметті азаматы

Кемейдулла Т ЛЕУБАЙҰЛЫНЫҢ

қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып, 

к ңіл айтады.

«Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек ұжымдары 

серіктестіктің қызметкерлері Қанат және Марат Қуанышевтарға  әжелері

Ұлбала ДОСМАЙЫЛҚЫЗЫНЫҢ 

қайтыс болуына байланысты қайғыларына ортақтасып, к ңіл айтады.

15 желтоқсаннан бастап «Хабар» телеарнасынан 

«Құстар әні» деп аталатын телехикая к рерменге 

жол тартпақ. Телехикая қайталанбас талант 

иесі, к рнекті композитор Нұрғиса Тілендиевтің 

шығармашылық  мірі жайлы сыр шертеді.  Осы 

орайда кинотуынды туралы р лдерді сомдаған 

актерлердің пікірлерін білген едік. 

Ергенбай  БУОВ: 

– Мен бұл р лді сомдауға арнайы шақырылған едім. 

Шынымды айтсам, бірінші рет режиссермен кезде суге 

сенмісіздікпен бардым.  йткені, менің түрім Нұрғиса 

ағамызға онша ұқсанқырамайды, екін шіден ол ұлы 

тұлғаны сомдау ойымда ешқашан болған жоқ. Таңдаудан 

тпейтін шығармын деген ойда болдым. С йтіп үш күннен 

кейін режиссер қайта шақырып: «Аға, бізге бәрінен де 

түрі емес, ол кісінің мінезі маңызды. Ал сіз бұл р лді 

алып шығатыңызға біз сенімдіміз» деді. Кейіпкерімнің 

мінезін табуға тырыстым. Бірақ дирижерлік жағынан 

қиналатынмын шығар деп ойладым. Сондықтан « лқиса» 

ансамбілінің жетекшісі, кезінде «Отырар сазында» қызмет 

жасаған Самат Мәлімбай деген азамат менімен жұмыс 

істеді. Ол Нұрғиса ағамыздың шәкірті. Сол кісінің айтуы-

менен, ырғаққа келтіруіменен үйрендім.  

Гүлназ ЖОЛАНОВА: 

– «Құстар әні» телехикаясында Жібек р лін сомдадым. 

Бұл Шевченко қаласынан Алматыға арман қуып келген 

қыздың р лі.  зі домбырашы. Телехикая барысында 

«Отырар сазы» оркестрінде ойнайды және де Нұрғиса 

Тілендиевтің к мекшісі болады.  зім домбырашы  

болмағандықтан, телехикаяға түсу үшін домбыра тартып 

үйренуге тура келді. Бір айдың ішінде күйші Нұржан 

Тәжікеновтың к мегімен екі күй тартуды үйрендім.

Бақытжан  ЛПЕЙІСОВ:

– «Құстар әні» телехикаясында мен Сағи Арын-

бай ұлы сынды жағымсыз кейіпкер бейнесін сомдап 

шықтым. Ол кейіпкерім филармония ди ректорының 

орынбасары және Нұрғиса ағамыз дың аяғынан 

шалып, талай-талай кедергілерді ұйымдастырады. 

Жағымсыз кейіпкерлерді сомдау оңай деп айтсам да 

болады.  йткені  з табиғатымнан б лек, ізденетін 

нәрсе к п. Басында Нұрғиса ағаның р ліне кастинг 

жасап к рдік, ол кісінің р ліне Ергенбай  буов деген 

керемет актер таңдап алынды. Ал маған осы Сағи 

Арынбайұлы сынды бейне еншіме тиді. 

Кейіпкердің р лін қалай ойнау керек, не істеу 

керек, кейіпкердің табиғаты қандай, соның бәрін 

ашуда Рашид к п үлес қосты. Сондықтан Рашидпен 

тағдырдың кездестіргеніне ризамын. Жалпы «Құстар 

әні» телехикаясында біз бар ниетімізбен ақ тер, к к 

тер боп жұмыс істедік. 

Ұ.ЛЕСБЕКОВА

АЛМАТЫ 

О р х о н д ы   а й т а с ы з ,   т і п т і   Ш ы ғ ы с 

ғұлама ла рының  еңбектеріне,  шығыс 

әдебиетіне тосырқай, жатырқай қараған, 

бүкпесіз тіке айтар болсақ Шығысыңды, 

Азияны жұрт деп, ел деп менсіне қоймаған 

заман еді ғой ол. Қазір ғой, тәуелсіз, 

дербес ел болып, жеке түтін түтеткеннен 

кейін ғана түбіміздің, тегіміздің қайдан 

екенін біліп жатырмыз.  ңгімені әдетке 

айналған Қазан т ңкерісінен емес, 

сонау алыстағы, ертеректегі ғұн, сақ 

дәуірлерінен бастайтын болдық. Осының 

зі  скеніміз, жетілгеніміз, санамыздың 

жаңғырғандығы, келте, тұшымсыз ойлар-

дан тазарғандығы. 

Кім біледі, келер ұрпақ ғұн, сақ кезең-

дерінің бүгінгі күні бізге беймәлім жұмбақ-

құпияларын ашар, ал қазіргі шүкіршілік 

ететініміз түркі заманындағы бірқатар 

құнды, бағалы еңбектерге қол жетіп отыр-

ғандығы. Қол жетіп қана отырған жоқ, 

сол дүниелер арқылы бойымызға тың 

күш-қуат, серпінді жігер қосылды. «Біз 

түркіміз!», «Ер түріктің ұрпағымыз!» деген 

к кірек керер мақтаныш пайда болды. Бізді 

рухтандырған, елге, жерге деген құштарлық, 

іңкәрлік сезімін оятқан не құдірет? Ол, с з 

жоқ – «Күлтегін», Тонык к» дастандары. 

Қазақ жыр к шінің, Ұлы дала жырының 

бастауында, к шбасында қаһармандық 

пен ерлік істерге ұмтылдырар, айбыныңды 

асырып, алдағы күндерге сенімді досыңдай, 

серігіңдей жетелер «Күлтегін» мен «Тоны-

к к» рухының тұруы  те құптарлық. 

Екінші томға Абай бастаған XVIII 

ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басын-

да  мір сүрген ақындардың  леңдері топ-

тастырылған. 

Абай. Ұлы Абай. Дана Абай. Қазақ 

жы  рын Абайсыз елестету мүмкін емес. 

Қазақ жыры с з болғанда Абайды ауызға 

алмай тұра алмаспыз. Абай – философ, 

Абай – ойшыл. Абайдың с здері қазір де 

мән-мағынасын жойған жоқ. Ұлтымыздың 

жақсы жақтары мол екендігі күмәнсіз. 

Алайда кемшіліктеріміздің де бар екендігін 

жа сыруға болмас. Соны Абай тайға таңба 

басқандай, к зге шұқығандай к рсетіп 

кетті. Оқылықтарымызды әлдебіреу емес, 

с зіне құлақ қоймаса болмайтын, тыңда-

маса лажың жоқ, ақиқатшыл, шыншыл 

Абай дың айтқаны дұрыс болды.  зге айтса 

кім біледі шамданып, шамырқанып, жатыр-

қамай, ат-тонымызды бауырымызға алып 

тулар ма едік. 

 Бұл томнан аты-ж ндері халыққа 

жақсы белгілі, арада талай жыл  тсе де 

есімдері ел есінде сақталып келе жатқан 

Біржан, Кемпірбай, Майлықожа, Кұлтума, 

сет, Мәди, Тұрмағамбет, Кенен және 

басқа да ақындардың жыр жауһарларын 

кездестіре аламыз. Бұл ақындардың дені 

ой-толғау тілімен қалай  мір сүру керек, 

адамдық атты қалай сақтап қалу керек, 

К корай шалғын жер түсер. 

Сазға біткен  рімтал, 

Бағында сансыз бұлбұлы 

Шырқап салған үн түсер. 

К з тартарлық жанарлы

К рікті к гал жамылып, 

Ашық түскен күн түсер, – деп жалғасып 

кете береді. 

«Одағым» деп кешегі Кеңес Одағын 

жырлап тұр-ау деп үрікпей-ақ қоялық. 

Бұл кәдімгі туған ел, туған жер туралы 

лең. Ақын  згені емес, Қазақ елін,  з 

елін жырлап отыр деп ұғынғанымыз ж н 

болар. Жырдағы байқалар жүрек лүпілі, 

сүйіспеншілік сарыны осыны аңғартады. 

Осы томдағы к зімізге де, к ңілімізге 

де жылы ұшырайтын ақындар дегенде ең 

алдымен Сұлтанмахмұт, Мағжан, Ілияс, 

Сәкен, Иса,  бу, Тайыр,  бділда, Қасым, 

Қайнекей, Қабдыкәрім, Еркеш, Шәміл... 

есімдерін айтарымыз анық. 

Күннен туған баламын, 

Жарқыраймын, жанамын.

Күнге ғана бағынам. 

зім – күнмін,  зім – от, 

С зім, қысық к зімде – от,

зіме- зім табынам. 

Жерде жалғыз Тәңірі – от, 

Оттан басқа Тәңірі жоқ, – деген Мағжан 

жырлары немесе 

Дүние қандай жап-жарық! 

Жырдың алтын бұлағы. 

Жалт-жұлт етіп жатшы ағып, 

Жарқылдайын мендағы, – дейтін Қасым 

леңдері туған елімен бірге жасай беретініне 

шек келтірмейміз. 

дебиетімізде ойып тұрып  з орында-

рын алған ақындардың бір легі бар. Олар-

дың к шбасында антологияның т ртінші 

томында берілген Жұбан Мол да ғалиев, 

Қалижан Бекхожин, Хамит Ерғалиев, 

Сырбай Мәуленов, Мұзафар  лім

 

баев, 

Қуандық Шаңғытбаев, Тоқаш Бер дияров, 

Ғафу Қайырбеков және басқа да ақындар 

менмұндалап тұр. Соғыс жылдарында оқ 

пен оттың ортасында құлындағалы жатқан 

биені жырына арқау еткен Сырбай ақын-

ның «Құлын» атты  леңі – ерекше туынды. 

Шашыраған к к жалын бүркіп темір, 

Орманның іші үрейлі. 

Ал оттың ортасында – 

Шіркін,  мір

Құлын боп кісінейді, – деп аяқталатын 

л е ң д е   м і р д і ң   ж а р ы қ   д ү н и е н і   е н д і 

к рмекке ұмтылған құлынға теңеулі ғажап-

ақ. Жинақта Қуандық Шаңғытбаевтың ел 

есіндігі «Дала», «Қыз қуу»  секілді шоқтықты 

леңдерінің берілуі де  те құптарлық. 

Ұлттық ойынымыз – қыз қуу бәрімізге 

белгілі.  не, қыз алда, жігіт соңында. Екеуі 

бай, Ибрагим Иса...  рқайсысы бір-бір 

шың, бір-бір тау. Біз қандай бақытты 

халық едік.! Бірінен бірі  ткен дарынды 

ұлт перзенттерін бір уақытта, бір кезеңде 

топырлатып дүниеге әкеле салыппыз. Бұлар 

расында де бір-біріне ұқсамайтын ерекше 

жаратылған арқалы, алаб тен ақындар. 

Ойым бар менің, 

Ойым бар менің ерекше. 

Жақсылық жауып, 

Дүниені мынау сел етсе, 

Жауыздықтардың, 

Жамандықтардың барлығын

К рге алып кетем керексе. 

(Мұқағали)

Кірпігімде м лдіреп бір тұрды шық, 

Кең жазықта ағып барам нұр құшып. 

Мен жығылып қала ма деп абайсыз, 

Туған далам келе жатыр бірге ұшып. 

(Сағи)

Ай да бүгін аласарып т бемізден т неді, 

Сәулешімді ұлықсатсыз 

қайта-қайта к реді.

К мгейлеп жабар едім албыраған 

жар жүзін, 

Бірақ менің  зімнің де к ре бергім  

 

 

        келеді.  (Тұманбай)

Жердің к рген қорлығы к п, жетеді. 

Ол жыласа жасқа толар етегі. 

Аяғаннан алдыма алып сәбидей, 

Айдарынан сипағым кеп кетеді. (Қадыр) 

Осының бәрі жұдырықтай жүректі 

тербетіп, ой шыңырауынан бетіне «қиқым» 

түсірмей, тұнық таза қалпында шыққан с з. 

Ал жүрекпен жазылған жырлардың ғұмыры 

– мәңгілік болатыны баршаға аян. 

Ақындар легін ары қарай  жалғастырсақ: 

Марфуға Айтхожа, Күләш Ахметова, Сей-

фолла  Оспан, Аян Нысаналин,  Рафаэль 

Ниязбек, Оразақын Асқар, Ғұсман Жан-

дыбаев... Тауыса алар емеспіз. Лайым тау-

сылмасын!

Уақыт  те келе  з ерекшеліктері,  з 

қолтаңбалары бар ақындар шоғыры пайда 

болды. Олар Т леген Айбергенов, Мұхтар 

Шаханов, Темірхан Медетбек...  леңдерінде 

сағыныштың, м лдірліктің дәмі байқалатын 

Т леген, оқиғалы жырларға бейімірек 

Мұхтар, «Күлтегін», «Тонык к» сарында-

рын қайта тірілткен, жаңғыртқан Темірхан 

жырлары поэзиямыздың алтын қазынасы. 

Ал Жарасқан  бдірашев, Нұрлан Оразалин, 

Иран-Ғайып, Нәсіпбек Айтұлы, Жүрсін Ер-

ман, Аманхан  лімұлы... есімдерін біл мей-

тін жыр құмар замандастарымыз кемде-кем. 

Олар жарық дүниеге  леңді серік етіп келген 

және  леңсіз-жырсыз  мірдің мәні болмас-

ау дейтін жандар.

Аман бол, 

тағдырласым – 

Даланың  зендері, – деп даланың 

зімен сыр б лісетін Ғалым Жайлыбайдың 

леңдері бүгінгі қазақ поэзиясының к ңілді 

нұрландырар деңгейін аңғартады. 

Сегізінші томнан  зімізге жақсы таныс 

Светқали Нұржан, Сабыр Адай, Нұрлан 

Мәукенұлы, Болат Шарахымбай, Гүлнәр 

Салықбай, Бауыржан Жақып, Амантай 

Шәріп,  ділбек Ыбырайымұлы, Табыл-

ды Досымов, Жарас Сәрсек,  мірхан 

Балқыбек, Елена  бдіхалықова, Бекжан 

шірбаев..., ал тоғызыншы томнан Марал-

тай Райымбекұлы,  лібек Шегебай, Жа-

нарбек  шімжан, Алмат Исәділ, Танак з 

Ілиясова, Маржан Ершу, Қалқаман Сарин, 

Есей Жеңісұлы, Бауыржан Қарағызұлы, 

Мақпал Мыса, Мақпал Жұмабай және 

басқалардың есімдерін к ре алдық. Бір топ 

жас ақындардың жырлары оныншы томға 

енгізілген. 

Он томдық антологияны қолға алған-

дағы мақсат осы кітаптарда жарық к рген 

леңдерге талдау жасау емес. Бұған к п 

уақыт кетер еді әрі газет беті к тере де қой-

майды. Сонымен бірге  «мына ақынның 

аты-ж ні неге аталмай қалған», «тізімде мен 

неге жоқпын» деген  кпе-наз болмауы  тиіс. 

Мәселе бір адамның к ңілінен шығуда емес, 

қалың жұртшылықтың сүйіспеншілігіне 

б ленуде ғой. Оның  үстіне он кітапқа 

енген ақындардың шығармашылығына  

баға беру де  бір мақалада мүмкін емес.

Басты айтайын дегеніміз, үлкен еңбек тің, 

ұлтымыздың, әдебиетіміздің абы ро йын 

асқақтатар игілікті істің жү зеге асқандығы. 

Осы үшін қуанамыз, мерей ленеміз. 

Қандай да игілікті іс оңайлықпен жүзеге 

аспайды. Қазақтың рухани  мірінде елеулі 

жаңалық болған он томдық поэзия анто-

ло гиясы үлкен еңбектің жемісі. Бұл ретте 

елімізге танымал екі азаматқа айтар ри  за -

шылығымыз шексіз. Олар Атырау об лы-

сы ның әкімі Бақтықожа Ізмұхамбетов пен 

жа зушы-баспагер Мереке Құлкенов. Бірі 

жо баның авторы әрі жанашыры болса, екін-

шісі елге қажет маңызды істі сәтті аяқтай 

білді.  скен,  ркен жайған елдің ұландары 

осылай  неге к рсетсе керек. 

Ұлы Абай  леңді с з патшасына балап 

еді.  леңнің орнын, оның қадір-қасиетін 

сезініп, түсінгендіктен осылай бағалады. 

Олай болса, қадірлі оқырман, С з патша-

сына құлақ түріңіз. Ол Сізді адалдыққа, 

сұлулыққа, тазалыққа, сәуле т гілген 

жарқын әлемге, бір с збен айтқанда бар 

жақсылыққа жетелейді. 

«Жыр маржаны» – тұнық ойдың, м лдір 

сезімнің маржаны. 

жүктеу/скачать 22,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: