Пайдаланған әдебиеттер тізімі

257 
 
Құрманбаева А.Ә., Әбдиева Р.С. 
 
ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫҢ ТИІМДІ ТӘСІЛДЕРІ 
 
Қазіргі  кездегі  шапшаң  жүріп  жатқан  жаһандану  үрдісі  әлемдік  бәсекелестікті  күшейте 
түсуде. Білім беруді ақпараттандырудың президенттік бағдарламасы электронды оқулықтарды 
жасауға  себепші  болды.  Бүгінгі  күнде  ЖОО  білім  берудің  мазмұнының 60%-ы  және  кәсіби 
білім  берудің 10%-ы  түрлі  сандық  интерактивті  мультимедиалық  білім  беру  ресурстарын 
(СИМБР):  электронды  оқулықтарды (ЭУ);  мультимедиалық  оқыту  бағдарламасын  (МОБ); 
виртуалды  саяхаттарды  (ВС);  электронды  дидактикалық  құралдарды  (ЭДҚ)  және  т.б.  жасау 
жолымен  сандық  форматқа  көшірілуде.  Электронды  оқулық – бұл  студентке  ғана  емес, 
сонымен  қатар  оқытушыға  көмек.  Бұл  электронды  оқулықтың  авторларымен  яғни,  әріптес-
терімен қашықтан  кәсіби  қарым-қатынас  жасау  құралы.  Өйткені  біздің  электронды  бағдар-
ламалар – бұл  көбінесе  дайын  сабақ  конспектісі.  Сондай-ақ,  оның  жан-жақтылығы-
ның арқасында, олар әдістемелік деректер қоры бола алады.  
Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, студентке оқу материалын 
тиімді  сипаттайтындай  қабылдау  механизміне  тәуелді  болады.  Осыған  байланысты  оқу  іс-
әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын студенттердің өзіндік іс-әрекетін, оқытушының 
әрбір  студентпен  жеке  тұлғалық  оқу  іс-әрекетін  сүйемелдеуді  және  жобалар  мен  оқу 
жұмыстарын  оқытушылармен  бірге  ұйымдастыруды  жобалайды.Осылайша  ақпараттық 
технологиялардың  дамуы  жаңа  әдіс-тәсілдердің  пайда  болуына  және  сонымен  бірге  оның 
сапасын жоғарылатады. 
Дегенмен  электрондық  оқулық  кәдiмгi  кiтапты  толық  ауыстырмайды  және  ауыстыра 
алмайды.Электронды  оқулықтардың,  дәстүрлі  қағаз  кітаптардан  айырмашылығы  «жанды» 
болып  келеді  және  педагогика  ғылымдарының  негізін  салушы  Ян  Амос  Каменский 
тұжырымдаған: «Барлық  мүмкін  деген  нәрселерді  қабылдауды  сезіммен  жүзеге  асыру  керек, 
атап айтқанда: қабылдау үшін көруді, көзбен; естуді есту қабілетімен; иістерді иіс түйсігімен; 
дәмге  тиістіні  дәммен;  түйсікке  қатыстыны  түйсіну  жолымен.  Егер  қандайда  болмасын  затты 
бірнеше  сезіммен  қабылдау  керек  болса,  бірнеше  сезімді  салу»  дидактиканың  алтын 
ережелеріне  сәйкес  келеді.  Электронды  оқулықтар  және  СИМБҚ-ның  басқа  да  түрлері 
интерактивті,  олар  дыбысталған,  оларда  студенттің  жауаптары  елеусіз  қалмайтын  шынайы 
қарым-қатынастың элементтері бар.  
Әрбір  электронды  оқулық  үлкен  авторлық  ұжыммен  даярланады,  біріншіден  ғылым 
докторлар  мен  кандидаттар,  профессорлар  мен  доценттер,  республикамыздағы  қандай  да 
болмасын  пән  саласындағы  ең  жақсы  мамандар.  Сонымен  қатар,  авторлық  ұжымға  педагог-
технолог,  әдіскер  және  міндетті  түрде  бағдарламалаушы,  жан  бітіруші,  дизайнер,  дыбыс 
операторлары және басқалар кіреді. 
Электронды  оқулықтарда  студент  оқу  материалына  жүгінуін  қаншалықты  қажет  етсе, 
соншалықты  мүмкіндік  береді.  Ол  бір  тапсырманы,  оның  ең  жақсы  нәтижесіне  жеткенше 
орындауы  мүмкін.  Электрондық  оқулық  сырттай  (дистанциондық)  оқу  формасының  өзекті 
кезеңі  болып  табылады. «Электрондық  оқулық»  терминінің  көп  таратылғанына  қарамастан, 
әртүрлі  туындыгерлер  оған  алуан  түрлі  мағыналарды  береді.  Жалғыз  жалпы  қабылданған 
белгісі болмаса да, дегенмен, оны оқытатын программалардың көптеген түріндегі біреуіне ғана 
жатқызуға  болмайды.  Электрондық  оқулықты  программалық-әдістемелік  комплекске  жиі 
жатқызатын болды. Мұндай электрондық оқулықтар оқу курсын өз бетімен немесе оның үлкен 
бөлімдерін  оқып  үйренуге  мүмкіндік  береді  және  құрамында  қарапайым  оқулықтың, 
анықтамалықтың,  есеп  кітапшасының  және  зертханалық  сабақтардың  қасиеттерін  біріктіреді. 
Осы  электрондық  оқулық  дәстүрлі  оқыту  тәжірибесінің  баламасы  емес,  қосымшасы  болып 
табылады  және  студенттің  кітаптармен,  конспекттермен,  жаттығулармен  және  т.б.  жұмыс 
істеуін  алмастырмайды.  Электрондық  оқу  құралының  ақпараттық  технологиялар  мен 
мультимедиялық  мүмкіндіктерді  толық  пайдалануын  компьютерлер  қамтамасыз  етеді. 
Осындай  мүмкіндіктерге:оқулық  авторының  аудиотүсініктемелері;  оқу  материалына  аудио 
және  видеосюжеттердің,  анимацияның  енгізілуі;  контексттік  көмекшелерді  (подсказка 
собственный перевод), сілтемелерді (гипертекст) орындау; сандық немесе графикалық түрінде 
күрделі  есептеудің  нәтижелерін  тез  арада  орындау;  студенттің  білімін  оперативті  өзіндік 
бақылау (ол жаттығуларды және тесттерді орындаған кезде) жатады.  

258 
 
Электрондық  оқулықты  құру  процесінде  автор  пәндік  аймақ  пен  ақпараттық 
технологиялар аймағында білімдар болуы қажет. Тәжірибеде екі маманның ынтымақтастығы – 
«пәндік-дәріскер» және «программист-маманы» болады. Осы жұмыстың негізгі кезеңдері: 
Оқулық  мәтінінің  «шимай  жазу»  вариантын  дайындау(дәрістер  курсы  бойынша  оқу 
құралының материалдарын түбегейлі өзгертісе де болады); 
Электронды  оқулықтыңкейбір  жеке  бөлшектерінің  «арнайы»  әрекеттестігін  құрастыру 
(оқулықтың рационалдық құрылымы және материалдардың баянадалуын мұқият ойластырған 
дәйектілік  негізінде,  мүмкін  қиылыс  сілтемелерді  ұйымдастыру  және  т.б.),  сонымен  қатар, 
аудио және видеосюжеттер сценарийлардың, түрлі иллюстрациялардың алғашқы дайындығын 
(олар  текстте  статикалық  немесе  электрондық  компьютерлiк  оқулық  оқу  процесінде 
динамикалық пайда болады); 
Компьютерде  электрондық  компьютерлiк  оқулықтың  құрамдас  бөліктерін  іске  асыруға 
болады. 
Жоғары оқу орындарында электронды оқулықты кейде «пәндәк дәріскер» деп те атайды. 
«Пәндік - дәріскердің»  ақпараттық  технологиялар  бойынша  кез-келген  білімдері  аса  пайдалы 
болады, бірақ міндетті емес. Бірінші екі кезеңде автордың біліктілігі пәндік салада және оның 
ұстаздық,  әрі  әдіскер  мүмкіндіктері  үлкен  рөл  атқарады.  Бұған  себеп:  тек  электрондық 
оқулықты жазу процесінде ғана емес, сол сияқты қарапайым оқу құралын немесе кітапты жазу 
процесі  кезінде  автор  қиыншылықтарға  тап  болады.  Осы  қиыншылықтардың  кейбіреулеріне 
тоқталайық: 
Білімдердің  айналу  процесі  мәтін  арқылы  сызба  бойынша  іске  асырылады: «автордың 
білімі» - мәтін – «оқырманның  білімі».  Бірінші  кезеңде  автормәтінді  жазады,  бірақ  мәтінде 
автордың  білімі  емес,  оның  белгілі  бір  ақпараты  болады.  Күндізгі  оқу  формасындағы  білікті 
дәріскер  көптеген  көмекші  ресурстарға  ие  болады  да,  осы  ресурстар  арқылы  жоғарыда 
айтылған  ысыраптардың  азаюына  көмектеседі.  Сөйлеуде  дұрыс  қойылған  акценттері, 
вербальды қарым-қатынастардың артықшылықтары зерттелетін тараудағы маңызды жерлеріне 
назар  аудару  мүмкіндігін  береді.  Оған  қоса,  аудиториямен  қайтымды  байланысты  орнату, 
материалды ұғыну деңгейіне байланысты дәрістердің жоспарын өзгерту мүмкіндігі болады. Бұл 
жерде тыңдаушылар сұрақтарының және дәріскердің қажетті сұрақтар рөлі, студенттердің бір-
бірімен  қарым-қатынасының  рөлін  бағаламаса  болмайды.Көрсетілген  мәселелерді  ескерген 
кезде студенттің электрондық оқулықпен жұмыс істеу жұмысын жеңілдейді. 
Әрбір  дәріс  суреттеулермен  сипатталса  студент  тек  өзінің  мақсатымен  және  міндетімен 
танысып  қана  қоймай,  сонымен  бірге  жан-жағындағы  жағдайды  ұғынып,  пайда  болған 
мәселелердің түбірінұғып, оны шешу механизмдерімен танысады.  
Ұстаздың  кеңес  беру  уақыты  шектеулі  болғандықтан,  электрондық  оқулықта 
студенттердің  аса  көп  ықтималдық  сұрақтарына  жауаптарын  ұсынғаны  жөн.  Материалдың 
ұғынылуын  бақылау  үшін  тесттерді  қолданған  жөн.Электрондық  компьютерлiк  оқулықты 
дайындаған  кездегі  маңызды  сәті  электрондық  оқулықтың  дарабөліктер  қарым-қатынасының 
сценарийлерін және аудио-видео сценарийларін дайындауы болып табылады.  
«Пәндік - дәріскердің» программалық қамсыздандыру туралы білімі аз болғанымен, бұл 
кедергілерді  тудырмайды.  Бірақ  ол  тек  өз  саласындағы  оқулықтармен  танысып  қана  қоймай, 
басқа  да  салалардағы  оқулықтармен  танысуы  қажет.  Негізгі  мақсаты – қазіргі  кездегі 
ақпараттық  технологиялардың  мүмкіндіктерін  зерттеу.  Аудио - және  видео  үзінділеріне, 
формулалардың визуализация әдістеріне, графиктерге, суреттерге, кестелерге және т.б. ерекше 
назар  аудару  керек.  Мұнда  ең  бастысы  студентке  білімді  толыққанды  жеткізу.  Келесі  қадам: 
«пәндік - дәріскер» мен ақпараттық технологиялар маманының үйлесімді жұмысы.  
Электрондық  оқулықтарды  құру  технологиялары  мультимедиа  ортасында  оқыту 
курстарын  құрастыру  ұзақ  және  қымбат  тұратын  процессі  болып  табылады.  Сондықтан, 
компьютерлік оқу курсының барлық негізгі құру кезеңдерін алдымен жақсылап ойланып жасау 
қажет.  Алдымен,  мультимедиа    ұсынылатын  ортаның  оқу  курсы  таңдалады.  Берілген  пән 
бойынша  курстардың    болжамды  шығындары  мен  уақыттарын  анықтау,  оның  мүмкіндік 
таралымы  және  аудиториясын  анықтау  керек.  Мультимедиа  типі  курсқа  қойылатын 
аудиториялық  жалпы  талаптарды  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Негізінде  курстың  жалпы 
білімдік  оқытылуерекшеліктерін  ескеруі  қажет.  Олар  студенттің  жалпы  түрлі  дайындық 
деңгейлерімен  және  компьютерлік  білімдерінің  деңгейлерімен  байланысты.  Осы  білімдерін 
тексеру  үшін  алғашқы  тестілеу  өтіледі  де,  студенттің  барлық  білімі  анықталады.  Арнайы  оқу 
курстарының  да  дайындық  деңгейлері  ескерілу  керек.Білетін  тақырыптарын  қайталамау 

259 
 
мүмкіндігі  де  беріледі.  Сонымен  біргепән  саласындағы  ең  соңғы  ақпараттармен  қамтама-
сыздандырылуы да қажет. 
Электронды  кітаптың  дайындық  кезеңінде  оқулық  мәтінінің  жазылуы,  иллюстративті 
және  анықтамалық  материалдың  таңдалуы,  интерфейстің  эскизін  және  оқытатын 
бағдарламаның  сценарийін  құру,  сонымен  қатар,  жеке  блоктардың  сценарийлерін  құру 
(анимациялық үзінділер, видео үзінділер, компьютерлік модельдеуді  жасайтын программалар, 
білімді  тексеретін  блоктар  және  т.б.).  Осы  кезеңде  қалауы  бойынша  оқу  материалының  түрлі 
варианттарының  ұсынулары  форма  және  мазмұны  бойынша  құрастырылады.  Ол  студенттің 
психикалық  типіне  байланысты  болады.  Мұндай  жағдайда  тағыда,  алдын  ала  психологиялық 
тестілеуді  өткізу  керек  болып  қалуы  мүмкін.  Оқулықтағы  тестпен  жұмыс  істегенде  оның 
құрылымдарына  керекті  барлық  тақырыптардың  нақты  тізімін  анықтап  жасау  керек.  Олар 
берілген  оқулықта  баяндалуы  қажет.  Студенттің  қандай  білімді  және  дағдыларды  үйренуі 
белгілі  болса,  әрбір  тарау  және  оқу  курсыоған  толығымен  жауап  берсе,  онда  ол  кітапты 
жетістікті  деп  есептеуге  болады.  Нәтижесінде,  әртүрлі  мнемоникалық  амалдарды,  шрифттік 
айыруларымен  қоса,  графиктерді,  суреттерді  және  мультипликацияларды  қолданған  жөн.  Бұл 
үшінқорытынды жинақтауларды күшейту керек: негізгі мәліметтерді қосу, негізгі жағдайларды 
құрастыру, кестелерді құру қажет. Кейінмәтінге үлкен өзгерістерді енгізбеу үшін оны ұқыпты 
саралау жөн. Толық сараланған мәтін гипертекстке түрленеді. 
Оқулықтың  мәтінімен  қоса  мультимедиа  сценарийінекомпоненттер  мен  тақырыптар 
тізімі, сонымен қатар, оның құрылымы алдын-ала баяндалуы қажет. Анимациялық, аудио және 
видео үзінділер, иллюстрациялар  және т.б. сценарий бойынша таңдалады.  Оқулықтың толық 
сценарийі әдетте мәтіннің тақырыптарға, тарауларға, түсініктерге байланысын да қарастырады.  
Сонымен  біргесуреттерге,  дауыстарға,  видео  үзінділерге,  кестелік  ақпараттың  қолданылуына, 
бейнеленген  материалдардың  (графиктер,  схемалар,  суреттер)  анимацияланған  суреттердің 
және  фотоматериалдардың,  аудио  және  видео  үзінділердің,  компьютерлік  модельдердің 
сілтемелеріне де жауапкершілікпен қараған дұрыс. 
Электронды  кітапты  жасаудың  негізгі  кезеңінеоқулықтың  тікелей  құрастырылу 
операциясы  кіреді. Оның мазмұны ұсынылатын формадан өзгеше болуы қажет. Материалдың 
ұсынылатын  формасы  қатаң  болуы  қажет.  Беттерде  артық  графикалық  немесе  мәтіндік 
ақпараттар  болмауы  керек.  Олар  оқырманның  көңілін  бөлуі  мүмкін.  Кітап  фоны  бірсазды 
болғаны  жақсы  (бірақ  міндеттіемес).  Фоны  жарық,  ал  мәтіні  қараңғы  түспен,  мысалы,  қара 
немесе  қараңғы  көкшіл  түспен  жазылуы  қажет.  Қараңғы  фон  мен  жарық  шрифтті  қолданған 
дұрыс  болмайды,  себебі,  оқырманның  көздерін  шаршатады.  Шрифттің  гарнитурасы  жақсы 
таңдалса мәтіннің оқылуы жеңіл болады. Егерде ол серифтерсіз (засечкалар) жазылатын болса, 
онда шрифттік гарнитуралардың кіші шрифттерін қолданбау керек. Бағдарламаға графикалық 
суреттерді  қосқанда  ақпараттық  құралдарға  бейімделуін  де  ескерген  жөн.  Оқу 
бағдарламасының жалпы көлемін азайтуға арналған GIF, JPEG және т.б. форматтарды қолданса 
болады.  
Анимациялық  объектілердің  қимылдарын  жасаудың  шексіз  мүмкіндіктері  бар.  Соның 
ішінде  мәтіннің  және  дауыстың  визуалды  өрнектеулерін  көрсетуге  болады.  Әр  түрлі 
компьютерлік  платформаларға  арналған  көптеген  анимациялардың  екі  өлшемді (2D) және  үш 
өлшемді (3D) бағдарламалық  құралдары  бар.  Видео  үзінділерді  жасау  үшін  компьютерлік 
видеомонтаждың  бағдарламалық-техникалық  кешендері  қолданылады.  Алдын-ала  суреттер 
мен  дауыстардың  кітапханаларын  дайындап  алған  дұрыс,  олар  монтаждау  кезінде  керек 
болады.  Монтаждаудың  сапасын  жоғарлатуда Adobe Premiere және Video Studio сияқты 
пакеттер қолданылады. Материалды жақсы қабылдауға әсер ететін элементтердің бірі – дауыс 
болып  табылады.  Дауыс  диктордың  айтуы  бойынша  немесе  видео  үзіндінің  немесе 
кейіпкерлердің  диалогы  ретінде  естілуі  мүмкін.  Дауыспен  жұмыс  істеу  үшін  әр  түрлі 
бағдарламалық  қамсыздандырулар  қолданылады.  Олар  дауыстарды  ойнауға,  жазуға  және 
синтездеуге мүмкіндік береді. 
Мультимедиа  оқулықтардың  әр  түрлі  элементтерінің  құрылуында  параллельді 
орындалуы мүмкін. Олардың біріктірілуі аяқталатын кезеңде іске асады. Оқулық тақырыптарға 
бөлінеді,  гипермәтіндік  сілтемелердің  жүйесі  пайда  болады.  Мультимедиа  оқулықтарына  тән 
үлкен  көлемдік  ақпараттар  тек  ойластырылған  интерфейстің  және  навигация  жүйесінің  бар 
болуына байланысты болады. 
Аяқталатын  кезеңді  өткізгеннен  кейін  оқулықтың  тестілеуі  мен  түзетілуі  жүргізіледі. 
Тестілеуден өткен мультимедиа-оқулық зерделік меншік ретінде тіркелу керек. Мультимедиа - 

260 
 
оқулығын құрастыруға қатысқан құрастырушы ұжымныңавторлық құқықтарын міндетті түрде 
ескеру  керек.  Оқулықтың  пайдаланылуы  кезінде  туындаған  кемшіліктерді  түзету  үшін,  жаңа 
қосымша  модульдерді  қосу  үшін,  анықтамалық  ақпаратты  жаңалау  үшін  арнайы  орындар 
қалдырып қойған жөн. 
Баспалық оқулықтарға қарағанда, электрондық оқулықтарға қойылатын талаптар өзгеше. 
Бірақ принципі өзгермейді: нақты құрылым, шрифттің өлшемдерінің өлшемін қатаң қадағалау 
және оның тағайындалуы және т.с.с. 
Электрондық  оқулықтың  артықшылығы – материалдың  ұйғарылуы  бұл  жерде 
айтарлықтай  көп  болады.  Материалдың  ұйғаруын  қалай  көбейтуге  болады?  Біреулер – 
фреймдерді  қолданған  жөн  деп  есептейді,  ал  тағы  біреулері  экрандағы  орнын  алады,  ал 
басқалар  мәтінді  бүкіл  экранға  ашады.  Фреймдер  мониторда  жиі  болатын  ақпаратты  құруға 
мүмкіндік  береді.  Мұндай  ақпараттарға:  автордың  аты-жөні,  вебмастердің  аты-жөні,  ұйым 
туралы мәліметтерді орналастыруға болады. Бірақ фреймдер ақпараттық кеңістіктің көп бөлігін 
алатындықтан, мәтіннің өзіне аз орын тиіп қалады. 
Электронды  оқулықты  баспа  кітапсияқты  құрылымда  да  жасауға  болады.  Бірақ 
оэлектронды оқулықтың тиімділігі жоғалады, жүктеме уақыты көбейеді, оқулықты пайдалану 
қиын  болады.  Бірақ  кеңістік  жеткілікті  болады  да,  мәтіннің  орын  ауыстырылуын, 
гиперсілтемелерді  әр  параграфтың  соңында  енгізу  мүмкіндігініске  асыруға  болады.  Ал  егер 
браузердің  терезесін  бүкіл  экранға  ашсақ,  ешбір  көркемдеудің  элементтері  студентті 
алаңдатпайды да, ол сіздің оқулықпен бірге жалғыз қалады. 
    Оқулықты  көркемдеген  кезде  жоғары  сапалы  суреттерден  аулақ  болған  жөн.  Олар 
жүктеменің  жылдамдығын  төмендетеді.  Мәтінді  көркемдеген  кезде  өзінің  стильдерін 
қолданбаған  да  жөн.Шрифттерді  асыра  пайдалану  да  артық  болады.  Браузер 
дайындаушыларының үндеу бойынша тұрған дайын стильдерін қолданған дұрыс. Олар әр түрлі 
деңгейдегі атауларды айыруға қолайлы. Шрифтті де үндеу бойынша қойған жөн. Тағы біз айта 
кетер  жай:  оларды  құрылымымен  сәйкестендіріп  қойған  жөн.  Яғни,  оқулықта  үш  деңгейлі 
атаулар құрылымдардың закладкалары үш санмен белгіленуі қажет. 
Қазіргі уақытта электронды білім алу болашақта жаппай ағарту саласын қамтитын жаңа 
үрдісті  шығармашылық  еңбек.  Үшінші  мыңжылдықта  қолға  алынып  жатқан  инновациялық 
жалпыадамзаттық үрдіс.  Электронды оқыту жүйесі (е-learning) білім берудің барлық сатысын 
технологияландыруымен ерекшеленуде.  
Электронды оқыту дәстүрлі білім берумен астасып жатыр. Бұл ретте оқытушының сабақ 
беру  шығармашылығын  алып  тастау  деген  сөз  емес.  Керісінше,  ЖОО  оқытушы  тақырыпты 
түсіндіру  барысында  небір  қызықты   дерек-дәйектерді  қосымша  пайдалануына  мүмкіндіктер 
жасайды.  Заманауи  оқытушы    жаңа  техникалық  әрі  педагогикалық  жаңашылдықтарды  өзара 
шебер үйлестіре алатын маман болуы тиіс. Өз дәрісінің  режиссурасын, сценарийін өзі жасап, 
қай  жерінде,  қалай  электронды  оқытуды  пайдалану  керектігін  шебер  меңгерген  болуы  тиіс. 
Яғни,  заманауи  оқытушыдан  үздіксіз  жетілу,  біліктілігін  жоғарылату  үдерісін  талап  етеді.  
Жаңашылдықты  игерген  тұлға  десек  артық  емес.  Тек  шығармашылығы  мол  оқытушы  ғана 
студенттердің  шығармашылық  мүмкіндіктерін  аша  алады,  дамытады.  Өз  беттерінше  жұмыс 
істеуіне, ойлануына дағдыландырады.  
Қазіргі  кезде  электрондық WEB оқулықтың  қандай  екендігі  туралы  біртұтас  ой  жоқ. 
Электронды оқулық дегеніміз — мультимедиялық оқулық, сондықтан электронды оқулықтың 
құрылымы  сапалы  жаңа  деңгейде  болуға  тиіс.  Электронды  оқулық  студенттің  уақытын 
үнемдейді,  оқу  материалдарын  іздеп  отырмай,  өтілген  және  студенттің  ұмытып  қалған 
материалдарын  еске  түсіруге  зор  ықпал  етеді.  Себебі,  студенттің  өзіне  көрнекілік  қолданған 
тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады. 
Электронды  оқытудың  негізгі  мәселелері  ақпараттық-коммуникативтік  технология 
негізінде  ақпараттық  білім  беру  ортасын  құру  және  оны  тиімді  пайдалану  болып  табылады. 
Электронды  оқулық  мынандай  жағдайларда  тиімді:  кері  байланыспен  лезде  қамтамасыз  ете 
алады; гипермәтіндік түсініктемелердің көп рет қолданған кезде уақытты үнемдейді; белгілі бір 
бөлім  бойынша  білімді тексереді;  қысқа  мәтінмен  көрсете, айта  және  модельдей  алады. Білім 
берудің кез келген саласында "Электрондық оқулыкгарды" пайдалану студенттердің танымдық 
белсенділігін арттырып қана коймай ойлау жүйесін калыптастыруға шығармашылықпен еңбек 
етуіне жағдай жасайды. 
Қандай мемлекетте болсын болашақ дамуының басты мақсаты адами капиталдың өсуіне 
байланысты.  Біздің  еліміздің  де  ұзақ  мерзімді  стратегиясының  бірі - білім  жүйесін  әлемдік 

261 
 
деңгейге  көтеру.  Білім  саласындағы  оқыту  үрдістеріне  қазіргі  заманғы  әдістемелер  мен 
технологияларды енгізу қажет. Білім мен тәрбиенің негізі, қайнар бұлағы оқу орындары десек, 
оқулық сол білімнің өзегі, тәрбиенің құралы, ұлттық мәдениеттің ұраны. Осындай озықтыққа 
элекронды оқулықтардағы олқылықтар жараспайды. ХХІ ғасыр техника заманы болғандықтан 
елімізде білім беруде орнын ойып алар сауатты электронды оқулықтар жасау біздің міндетіміз. 
 
Әдебиеттер 
1.  Савельев А. и др. «Создание и использование баз данных», М: 1991 
2.  Куправа Т.А. «Создание  программирования баз данных средствами СУБД», М: Мир, 
1991. 
3.  http://www.nci.kz/content/elektrondyk-okytu 
4.  Диго С. М. «Проектирование баз данных», «Финансы и статистика» 1988 
5.  Голицина  О.Л. «Базы  данных.  Интеллектуальная  обработка  информации».  М.: 
«Нолидж», 2000 
6.  Жантекеева  З.Ө.,  Нақысбеков  О.  Орысша – қазақша  оқушыларға,  студенттерге 
арналған сөздiк. Алматы 2001. 
7.  Базы  данных.  Учебник  для  высших  учебных  заведений  /Под  ред.  Хомоненко  А.Д. -
СПб.: КОРОНАпринт, 2000, - 415с. 
 
 
 
Мажренова Н.Р., Нұғыманова А.О.  
 
ИНФОРМАТИЗАЦИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА В УНИВЕРСИТЕТЕ, 
НАПРАВЛЕННАЯ НА УПРАВЛЕНИЕ ЗНАНИЯМИ 
 
В  последнее  время  активно  развивается  междисциплинарное  направление  в  теории  и 
практике  управления  качеством – Управление  знаниями.  В  рамках  этого  подхода 
разрабатываются  и  внедряются  процессы  и  решения,  связанные  с  тем,  как  организация 
приобретает знания из опыта, умений сотрудников и других источников, включая внешние, и 
использует  интеллектуальный  потенциал  для  повышения  эффективности,  результативности  и 
адаптивности деятельности организации. 
При  этом  информационные  технологии,  организационная  структура  и  бизнес-процессы, 
культура объединяются для создания условий, при которых знания (опыт, умения, информация 
и данные, которые имеют значимость для бизнеса) выявляются, собираются, распространяются 
и используются.  
Формально управление знаниями можно определить как совокупность стратегических и 
оперативных усилий, направленных на увеличение и повышение эффективности использования 
интеллектуального 
капитала 
организации 
в 
целях 
повышения 
результативности 
(прибыльности) деятельности. 
Под  знаниями  понимают  высокоструктурированную  (классифицированную,  с 
выявленными  логическими,  семантическими  и  ассоциативными  связями)  информацию, 
имеющую практическую значимость для бизнеса. 
Знания  аккумулируются  и  формируют  интеллектуальный  капитал  фирмы,  под 
которым понимается вся совокупность знаний, заключенных в формальных документах, опыте, 
способностях  и  знаниях  сотрудников  и  имеющих  критическое  значение  для  развития  и 
непосредственной  деятельности  организации.  Интеллектуальный    капитал  в  развитой 
экономике  становится  наиболее  ценным,  сильным,  высокоэффективным  и  мобильным  видом 
капитала. 
Для  эффективного  использования  интеллектуального  капитала  необходимо  его 
постоянное приумножение, обновление, приобретение. При этом приобретение не означает его 
увеличения  (чисто  количественного),  а  наоборот,  представляет  собой  процесс  обратный – 
сведение массива информации к строгой совокупности взаимосвязанных фактов и правил. 
Составным  подпроцессом  приобретения  знаний  является  извлечение  знаний,  которое 
представляет  собой    деятельность  по  оперативному  получению  знаний,  имеющих 
непосредственное  практическое  значение.  Извлечение  знаний  можно  определить  как 
извлечение  дополнительной  ценности  из  имеющегося  интеллектуального  капитала.  Этот 

262 
 
процесс требует  не  столько  технологических, сколько человеческих  усилий.  Для  определения 
того,  какое  знание  необходимо  приобретать,  следует  промоделировать  идеальный  образ 
компетентности  фирмы.  Под  моделированием  компетентности  понимают  выявление  лучших 
исполнителей, носителей знаний и создание профилей и образов, описывающих набор умений, 
опыта,  знаний  теоретического  и  практического    характера,  личностных  и  социально-
психологических 
свойств 
и 
ценностей 
исполнителей, 
совокупности 
формальных 
документальных знаний. 
Как  приобретение,  так  и  извлечение  знаний  может  осуществляться  посредством 
дистанционного  обучения.  Это  одно  из  ключевых  понятий  в  управлении  знаниями  означает 
совокупность технологий телеконференций, обучения с использованием Internet, спутниковых 
сетей и пр.  
Интеллектуальный    капитал  структурируется  с  помощью    информационных  карт,  карт 
знаний.  Такие  карты  могут  представлять  собой  простые  директории  имен  файлов  и  других 
объектов  знаний.  Карты  знаний  могут  иметь  географический  аспект,  т.е.  показывать,  где  и 
какие виды знаний  хранятся и используются. 
В  управлении  знаниями  можно  выделить  две  стратегии.  В  некоторых  организациях 
центральным элементом являются компьютеры. Знания тщательным образом кодифицируются 
и заносятся в базы данных, откуда они могут быть в любой момент получены и использованы 
любым  сотрудником  организации.  Такой  подход  можно  обозначить  как  стратегию 

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: