№5 (125), мамыр 023 жыл №1 бөлім Сейтказиев Руслан Умиргазиевич
жүктеу/скачать 2,53 Mb. Pdf көрінісі
|
№1 Қазақстан ұстазы
| №5 (125), мамыр 2023 жыл
49 №1 бөлім қырағы қызметкерлері жазықсыз жандарды еңбекпен түзеу лагеріне айдады. Басқарма апаратында әкімшілік-шаруашылық , есепке алу тарту, бақылау-жоспарлау, мәдени- тәрбиелік кадрлар жабдықтау, емдеу, қаржы, көлік саяси, арнайы өндірістік бөлімдері болды. Жер өңдеу бөлімі ең ірісі болғандықтан мына нәрселерді қамтыды: қоныстандыру қызметі, мелиорация және ирригация қызметі, механикаландыру қызметі мал шаруашылығы мен ветеринарлық өызмет болды. Сонымен бірге Лагерь басқарамасы жанынан Ауыл шаруашылығы тәжірбиелік станциясы(СХОС), мал шарауашылығы ғылыми-зерттеу станциясы құрылды. Екі станциясының да жеке эксперименттік базасы болды. Мал семірту бойынша экспедиция жасақталып үздіксіз жұмыс істеді. Қарлагтың ауылшаруашылық жұмыстарымен айналысатын 19 бөлімшесі болды. Балқаш бөлімшесі болды. Лагерь басқармасы мен оның бөлімшелері өзара телефон, телеграф, радио, пошта арқылы байланысып отырды. Лагерь бастықтары. Коринман 1931-1932 М.М.Чунтонов 1932-1933 О.Г.Линин 1933-1938 П.Л.Никифоров 1938-1939 В.П.Журавлев 1939-1944 В.П.Соколов 1944-1949 В.М.Маевский 1949-1951 З.П.Волков 1951-1955 Черкашин 1955 Д.А.Непряхин 1955-1956 И.Н.Витенко 1956-1959 Тұтқындар жұмыс істеген нысандар: өнеркәсіп өндірістері(металл өңдеу, ағаш өңдеу, пима басу, тігін цехы) құрылыс материалдары өндірісі, шыны зауыты, қант зауыты, көкөніс кептіру зауыты, көмір шахталары , әктас карьері, кең қолданыстағы тауар өндірісі, Балқаш көлінен балық аулау, Қазақ КСР- ның тың және тыңайған жерлеріндегі кеңшарлар мен астық қоймалары құрылысы. Тұтқындар саны 12.1932 10 400 адам 01.01.1934 24 148 адам 01.01.1935 25 110 адам 01.01.1936 38 194 адам 01.01.1937 27 504 адам 01.01.1938 31 548 адам 01.01.1939 35 072 адам 01.01.1940 31 691 адам 01.01.1941 39 513 адам 01.01.1942 42 582 адам 01.01.1943 41 019 адам 01.01.1944 50 080 адам 01.01.1945 53 596 адам 01.01.1947 60 745 адам 01.01.1950 54 179 адам 01.01.1957 21 736 адам 01.01.1959 16 957 адам Қарағанды облысы территориясында Қарлаг құру процесі ұжымдастыру және ашаршылық секілді тарихи оқиғалармен жүргізілді.Қазақстанда Голощокин «Кіші Қазан» идеясын жүзеге асыра бастады.1926-1927 жылдары территория егістік және жайылымдық жерлерге қайта бөлінді. Дәулетті шаруашылықтардан тартып алынған жерлер кедейлер мен орта шаруаларға үлестірілді. Алайда бұл халыққа тиімді болмады. Осымен ірі байлардың дүние мүліктерін тәркілеп отбасымен бірге тұрғылықты мекенінен оларды жер аудару процесі басталды. Тәркілеуге тек ірі бай шаруаларда емес орта таптағы шаруаларда және үкіметтің көзіне теріс көрінгендерде жазаға ұшрады. Ауқатты шаруаларға қысым көрсету сол кезде бүкіл Кеңес Одағын шарпыды. Тәркілеу 1928 жылы 27 тамызда «ірі байлар мен жартылай феодалдардың мүлкін тәркілеу» туралы декрет қабылданды. Сәйкесінше осы декретке байланысты Кеңес одағының барлық аймақтарында тәркілеу процесі жүрді. Бай табиғи ресурстар осы территорияда ірі индустриялық база құруға негіз болды , бірақ жұмыс күші сырттан, Ресей және Украина секілді орталық аймақтардан адып келінуі тиіс болды. Мал шаруашылығымен айналысатын қазақтар болашақ «социолистік Қазақстан» жүйесін құруға жарамсыз деп саналды. Сондықтан да Голощекин Сталиннің келісімімен ұжымдастырудың Қазақ шаруашылығын толығымен ойсыратып, тұтастай бір ұлттың қырылуына соқтыратын әдісті таңдап алды. 1926 жылғы бірінші санақ қорытындысына сәйкес Қазақ АКСР-і аумағында 3 млн 628 мың тұрғылықты халық мекендеді. [138] . Бірақ 12 жыл өткеннен кейінгі 1939 жылғы санақта халық санының 1 млн 321 мың адамға яғни жинақтап айтқанда 36,7% ға азайғаны тіркелеген [139]. 1930 жлдың ортасына , халықтың сандық құрамы шартты түрде тұрақты болған кезде республика аумағындағы тұрғылықты халықтың саны 4 млн 120 мың адамды құрады [141]. 1937 жылғы қаңтарда КСРО-да қазақтардың саны 2 862 458 адамды құраған [145]. Халықтың төрттен бірі, яғни 1 030 мың адам республикадан тыс аймақтарға көшіп кетті. Оның 616 мыңы оралмады , ал 414 мыңы кейін Қазақстанға қайтып келді. Мамандардың бағалауы бойынша оралмай кеткен 200 мыңға жуық алам шет елге- Қытайға, Моңғолияға, Ауғаныстанға, Иранға және Түркияға жол тартты. Тұрғындар тастап кеткен бос жерлерге Кеңес үкіметі кейін лагерлер мен теміржол т.б үлкен құрылыс нысандарын салды. Қазақтарды отырықшылыққа көшіру мақсатында мал шаруашылығы қалашықтары құрылып, кең даланы қоныстанған ауылдарға шоғырландырылды. Осының салдарынан жайлымсыз қалған мал аштан қырыла бастады. Тарихшылардың деректері бойынша 40,5 млн мал санының 4,5 млн қалды қалғанының бәрі көзі жойылды осы шолақ саясаттың кесірінен Қазақстанда мал шарушалығын үлкен зиян ке Қазақстанда кеңес үкіметі тұсында саяси қуғын-сүргін құрбаны болғандардың жалпы саны ғалымдардың есептуінше 3,5 миллион адамға жетеді. Қарлагта әлемге танымал ғалым, өнер және мәдениет қайраткерелері, әскери |