ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ: ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

208 
 
түгелдей  мектепке  мұғалімнің  аялы  алақаны  мен  бірде  қатал,  бірде  сезімге 
әсер етер жылылықпен қаланары сөзсіз.  
Бала  үлкендердің  іс  –  әрекетіне  еліктей  отырып,  оны  қабылдап,  өзінше 
қайталайды. Мектеп қабырғасынан шыққан балалардың бірі – мұғалім, бірі – 
заңгер,  бірі  –  ақын,  бірі  –  әнші,  күйші,  әртіс  болуы  мұғалімнің  бойындағы 
жан-жақты дарындылықтың әсері екені белгілі.  
Жаңа заманның жаңа адамдарын тәрбиелеуде ұстаз қауымынан жаңашыл 
болуды өмірдің өзі талап етіп отыр.  
Үнемі  жас  ұрпаққа  «білімсіз  күнің  жоқ»  деп,  «ертеңің  –  қараңғы 
тығырық»  болмасын  десек,  біріншіден,  олардың  өз  бетінше  оқып,  әлемдік 
өркениетке  бет  бұрып,  тәрбенің  тізгінін  ұстап,  жарқын  мақсаттарға  көз 
тіккені дұрыс.  
Ертеңгі күннің бүгінгіден де гөрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат 
қоғамын  алға  бастыратын  күш  тек  білімге  ғана  тән.  Еліміздің  Президенті 
Н.Ә. Назарбаевтың  2004  жылғы  Қазақстан  халқына  Жолдауында  ұлт 
бәсекелестігі  алдымен  оның  біліктілігі  деңгейіне  байланысты  екендігі, 
сондықтан  12  жылдық  білім  беру  жүйесіне  көшу,  сөйтіп,  халықаралық 
деңгейге  жету  мақсаты  қойылып  отыр.  12  жылдық  білім  беру  бойынша 
халықаралық  тәжірибедегідей,  орта  білім  берудің  нәтижеге  бағытталған 
моделіне көшу көзделуде. Ол 2009–2010 оқу жылынан бастап жүзеге аса, ал 
оған  дайындық  қазірден  бастап  жүруге  тиіс  екендігі  сөзсіз.  Дайындықтың 
негізгі мақсаттарының бірі мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш мектептің 
байланысын  қамтамасыз  етуге  жағдай  жасау  болып  табылады.  Бұл  екі 
кезеңнің  жалғасы  олардың  байланысымен  анықталады,  яғни  бала  мектепке 
дейінгі  соңғы  кезеңнен  бастауыштың  алғашқы  кезеңіне  қалай  өтетіндігімен 
анықталынады. Бұл өтпелі кезең бала үшін оңай емес. «Осы байланыс қалай 
жүзеге  асуда  немесе  жүзеге  аспақ?»  –  деген  сауалдың  жауабын  іздеуге 
проблемалар  қандай?  Алдымен  бұл  байланыстың  негізгі  –  баланы  мектепке 
психологиялық  дайындау  болып  табылады  деп  есептеуге  болатынын  айта 
кетуіміз керек. (Л.А. Венгер, В.С. Мухина, Л.И. Божович, Н.Г. Салмина, т.б.). 
Психологтар:  «Баланы  мектепке  психологиялық  дайындау  мектепке  дейінгі 
және кіші мектеп жасының байланысының феномені» – дейді. 
«Баланы  мектепке  психологиялық  дайындау»  ұғымының  нақты 
анықтамасы әзір жоқ және мектептегі жүйелі оқытуға дайындықтың сенімді, 
кең ақпаратты өлшемдері де әлі құрылмаған. 
Шетелдік  психологтар  «мемлекеттік  кәмелеттікті»  баланың  мектептегі 
оқуға  қатысуға  қабілеттілігі  дамыған  кезең  немесе  «мектеп  бағдарламасын 
меңгеруге  қажетті  білім,  дағды,  қабілет,  мотивация  және  басқа  деңгейлерді 
игеру»  –  деп  айтты.  Бірінші  анықтама  жалпы  айтылса,  екіншісінде 
психологиялық  пен  педагогикалық  дайындық  араласып  кеткен.  Оқу,  жазу, 
есептеу сияқты білім, дағдының формальды деңгейі мектепке психологиялық 
дайындаудың  белгісі  бола  алмайды.  Оны  игергенмен  бала  мектеп 
бағдарламасын  меңгеруге  қажетті  ақыл  –  ой  қызметінің  механизмдерін 
білмеуі мүмкін. 

209 
 
Ал,  ресейлік  психологтар  баланы  мектепке  психологиялық  дайындауды 
ұжымда  мектеп  бағдарламасын  меңгеруге  қажетті  психологиялық  даму 
деңгейінің  болуы  деп  түсінеді.  Яғни  оқу  бағдарламасы  баланың  «таяудағы 
даму зонасына сәйкес» келуі керек. (Л.С. Выготский) деген.  
Кейінгі кезде психологтар Л.А. Венгер мен В.С. Мухинаның көзқарасын 
қолдауда,  «мектепке  дейінгі  жастағы  балада  «мектептік»  қасиеттер  таза 
күйінде, яғни оқушыға лайықты психологиялық белгілер болуы мүмкін емес, 
өйткені  олар  оқу  әрекеті  барысында  ғана  қалыптасады»  –  дейді.  Осыдан 
келіп,  Л.А. Венгер  мектептегі  оқуға  психологиялық  дайындық  балада 
«мектептік»  қасиеттердің  қалыптасуында  деп  есептейді.  Психологияда 
осылайша  бір  ұғымның  болмауынан  баланы  мектепке  психологиялық 
дайындау  туралы  әртүрлі  авторлар  (Л.И. Божович,  И.В. Дубровина, 
Н.Г. Салмина, И. Шванцара, т.б.) оның түрлі құрылымдарын ұсынады. 
Түрлі  көзқарастарды  қорыта  келе,  мектептегі  оқуға  психологиялық 
дайындықтың  компоненттері  психомоторлық  (функционалдық),  интелек- 
туалдық,  эмоционалды  –  еріктік,  тұлғалық  (соның  ішінде  мотивациялық), 
дайындықты  жатқызуға  болады  деген  пікірлер  бар  екендігін  айтуға  болады. 
Осы  дайындықтар  мектепке  дейінгі  ересектер  тобында  белгілі  бір  деңгейде 
қалыптасып  келеді  де,  мектептегі  жүйелі  оқу  әрекетіне  араласқанда  өзінің 
дамуын жалғастырады. Осы жағдай баланың бірінші сынып оқушысы болып 
қалыптасуына  негіз  болады.  Сондықтан  «психологиялық  дайындық  және 
кіші  мектеп  жасының  бірізді  байланысының  феномені»  –  деп  көрсетіледі. 
Сонымен,  осы  тұстағы  проблемаларға  нелерді  жатқызамыз?  Теорияны 
практикаға  алып  келуде  қандай  қиындықтар  бар?  Психологтар,  практик 
психологтар мыналарды айтады: 
Біріншіден, екі жас кезінде (мектепке дейінгі, кіші мектеп) психология- 
лық бірлікте қарастыруға ықпал ететін интегративтік сипаттаманың әлі де аз 
жасалуы,  мысалы:  (2  жас  бір  кезеңге  –  балалық  шаққа  жатады,  сондықтан 
бірінен  –  біріне  өткендігі  кризис,  Д.Б. Эколькиннің  терминалогиясымен 
айтқанда аз. Сол өтпелі кезең секірмелі болмай, баланың дамуына ыңғайлы, 
оңтайлы  жолмен  өту  керек.  Осы  жағдай  тәжірибеде  дұрыс  өтіп  жатыр  ма, 
міне,  зерттелетін  мәселе  –  осы).  2  жас  кезеңінің  байланысы  бала  дамуында 
үздіксіз болатын екі жақты процесс екендігі ескерілуі керек. 
Екінші  мәселе  деп  психологтар  баланың  мектепке  психологиялық 
дайындығының бірыңғай тұжырымдамасының болмауын атайды. 
Үшінші,  мектепке  дайындықтың  психодиагностикасын  жүргізудегі 
мәселелер.  Психодиагностика  күрделі,  көпкомпонентті  құрылым,  сондықтан 
әдістемені  ғана  қолдану  емес,  оның  үстіне  психологтың  (егер  білікті  маман 
болса)  өз  көзқарасы  болады.  Сондықтан  психолог  алдында  үлкен  таңдау 
тұрады.  Ол  оның  (психологтың)  жоғары  оқу  орнындағы  әзірлігіне,  біліміне, 
дағдысына байланысты. 
Төртіншіден,  баланы  мектепке  психологиялық  дайындау  жұмысына 
психолог  қана  емес,  ата  –  ана  да,  тәрбиеші  де  қатысады  (қазір  көбіне  осы 
жұмысты  соңғылары  атқаруда  деуге  болады).  Ал  оларды  психолог  (мектеп 

210 
 
психологы)  дайындау  керек.  Бұл  қалай  жүзеге  асуда,  ол  қаншалықты 
компонентті жағдайда өтуде? Бұл да мәселе. 
Осы  мәселелердің  бәрі  кадр  мәселесіне  келіп  тіреледі.  Жаңа  тұрпатты 
педагог  (Жолдауда  аталғандай)  дайындаудың  бір  қыры  осы  мәселелерді 
шешуде  деп  түсінеміз.  Бұл  мәселелерді  жалпыға  міндетті  мемлекеттік 
стандарттарды  талдай  қарасақ,  мәселелі  жағдайларды  бұл  тұста  да 
кездестіреміз.  «Педагогика  және  психология»  мамандықтарының  стандарт- 
тарында  мектепке  баланың  психологиялық  дайындығы  маңызды  мән  беріле 
(акцент  түсіріле)  айқын  аталмаған.  Теориялық  мәселелері  мен  практика 
байланысының  көрінісі  әлсіз.  Яғни,  Қазақстан  Республикасының  «Білім 
туралы»  Заңында  «Білім  беру  жүйесінің  басты  міндеті  –  ұлттық  жалпы 
адамзаттық  құндылықтар,  ғылым  мен  практика  жетістіктері  негізінде  жеке 
адамды  қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  үшін 
қажетті  жағдайлар  жасау,  оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу,  білім 
беруді  ақпараттандыру»  деп  білім  беру  жүйесін  одан  әрі  дамыту  міндеттері 
көзделеді.  Бұл  аса  зор  міндеттерді  орындау  барлық  білім  беру  саласында 
жұмыс атқарып жатқан мамандарға жүктеледі. 
Демек,  оқу  –  тәрбие  жұмыстарында  оқыту  тәсілдерінің  ең  тиімдісін 
қолдана  отырып,  қазіргі  таңдағы  нарықтық  қатынасқа  байланысты  мектеп 
оқушыларын  еңбексүйгіштікке  тәрбиелеу  міндеттері  көзделеді.  Осы  міндет- 
терді  шешу  үшін  бастауыш  сынып  оқушыларына  білім  беру  мен  тәрбие 
негіздерін  қалыптастырудың  мазмұнын  жаңарту,  білім  сапасын  жоғарғы 
дәрежеге  көтеру  бастауыш  сынып  мұғалімдеріне  үлкен  жауапкершілікті 
жүктейді. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімдері күнделікті өтілетін сабақ- 
ты  оқытудың  жаңа  технологиялармен  байланыстыра  отырып,  оқушылардың 
ой  жүйесін,  ұлттық  мәдениетін,  ұлттық  дүние  танымдарын  кеңейтіп,  алғыр 
тұлғаны  қалыптастыруда  оқу-тәрбие  үрдісіндегі  жаңашылдық  іс-әрекеттерді 
ендіру  үлкен  жетістіктерге  жетелейді.  Бұндай  талаптарды  орындау  үшін 
бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  білім  дәрежесінің  жоғары  деңгейде  болуы, 
біріншіден, білім ошағынан нәр берген жоғары оқу орындарында алған білім 
негіздерінде қатысты болса, одан ары қарай бастауыш сынып мұғалімдерінің 
өздерінің үздіксіз өз бетінше іздену талаптары арқасында шығармашылықпен 
жұмыс  жасай  білгенде  ғана  үлкен  табыстарға  жете  білетіні  анық.  Мектеп 
табалдырығын алғаш аттаған жас жеткіншектердің рухани жан – дүниесін, ой 
қиялын мектепке деген қызығушылығын оятып, ең түйіндісі бастауыш сынып 
оқушыларын  білім  нұрымен  қаруландыратын  осы  мұғалімдердің  жұмысы 
екені  дәлелденді.  Бұл  орайда  бастауыш  сынып  оқушыларын  білім  нұрымен 
қаруландыратын  осы  мұғалімдердің  жұмысы  екені  дәлелді.  Бұл  орайда 
бастауыш  сыныптарда  өтілетін  пәндермен  бірге  еңбекке  үйрету  пәнінің 
өзіндік  ерекшеліктері  мен  мүмкіндіктері  мол.  Кішкентай  шәкірттер  ең 
алғашқы  рет  ұстаз  көмегімен  санауды,  жазуды,  логикалық  ойлаудың  дағды- 
ларын  игере  отырып  еңбекке  баулу,  бейнелеу  өнері  пәндері  арқылы  кез  – 
келген нәрсенің кескінін талдай білу, кескінді қағаз бетіне сызып түсіре білу, 
бұйымды өлшем бойынша дайындай білуге дағдылана бастайды. Әрине, бұл 

211 
 
кезең  алғашқыда  оқушыға  оңай  соқпайтындығы  мәлім.  Бұл  жұмыстың 
барлығы аталған пәндер арқылы бала бойында біртіндеп қалыптастырылады. 
Сондықтан  бастауыш  сынып  оқушыларының  білім  алу  кезеңінде  баланың 
бойында еңбексүйгіштік қабілетін қалыптастыра дамыту олардың өмірдегі ең 
күрделі кезеңі болып саналады. 
Жалпы  білім  беретін  мектептерде,  кез  келген  сабақ  арқылы  тапсырма- 
ларды орындауды бастауыш сынып оқушысының бойында құрастырушылық 
қабілеттері  дамумен  бірге  балалардың  дүние  танымы  кеңейеді,  баланың 
бойында  адамгершілік  қасиеттері  қалыптаса  бастайды,  еңбек  әрекеттері 
дамиды  және  еңбек  адамдарының  жұмыстары  туралы  тусініктері  кеңейіп, 
кәсіби  мамандық  иелері  туралы  білім  негіздерімен  қарулана  бастайды.  Осы 
орайда  пәнге  қатысты  бастауыш  сынып  бағдарламасының  талаптарын 
орындау,  бағдарлама  мазмұнын  талдау,  оқушылардың  жас  ерекшеліктері 
қатысты  орындалатын  тапсырмаларды  жоспарлай  білу  бастауыш  сынып 
мұғалімдерінің  ең жауапты  істерінің бірі болып  саналады.  Бастауыш  сынып 
мұғалімдері  бұл  талаптармен  бірге  өтілетін  оқу  материалдарын  тек 
оқулықтармен  шектеліп  қана  қоймай,  оқу  мазмұнына  байланысты,  өмірмен 
байланыстырып  ғылыми  тұрғыда,  қоғамдық  даму  заңдылықтарына  сүйене 
отырып, мектептің орналасқан аумақтық ерекшеліктері ескеріліп, сабақтарда 
оқушы  талап  –  тілектері  ескерілуі  қажет  етіледі.  Оқу  мен  тәрбие  –  барлық 
тәрбиенің қайнар көзі дейтін болсақ, оқушы алған білімін іс жүзінде қолдана 
біліп,  оны  өмірмен,  өзінің  іс  –  әрекетімен  күнделікті  тіршілік  қызметімен 
байланыстыра  білгенде  ғана  өзіне  де,  қоғамға  да  пайдасын  тигізіп,  жемісін 
беретіні анық. 
Біздің міндетіміз – оқушы бойындағы мүмкіндіктерді ашық, оқушының 
жас ерекшеліктерін ескере отырып, оның қабілеті мен талантын, оқу әрекетін 
дамыту.  Осы  аталған  жұмыстарды  жүйелі  жүргізе  білу  –  әрбір  бастауыш 
мұғалімнің міндеті. Бірақ көптеген мәселелердің дұрыс шешілуі, орындалуы 
әрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты болып келеді. Қорытындылай келе, 
бұл  талап  –  тілектерді  орындау  және  білім  беру  жүйесінің  барлық 
педагогикалық талаптарын орындау бастауыш сынып мұғалімдерінің бүгінгі 
күннің өзекті мәселелерінің бірі деп мойындауымыз тиіс. 
Қазақ  халқының  көсемі  А.  Байтұрсынов:  «Атадан  балаға  мирас  болып 
екі-ақ нәрсе қалады, біріншісі – бай тіл, екіншісі – байтақ жер», – деген еді.  
Біз,  бүгінгі  ұрпақ,  осы  екі  нәрсені  көзіміздің  қарашығындай  сақтап, 
келер ұрпаққа табыстауымыз керек. Ол үшін бізге отансүйгіштік, патриоттық, 
ұлттық сана-сезім қажет.  
Бұл қасиеттер ұрпақ бойына оқумен, біліммен, үйренумен, талаптанумен 
бітеді.  Ұлы  қасиеттерді  ұрпақ  бойына  дарытқан  ұстаз,  ата-ана,  тәрбиеші, 
қоршаған ортасы екені дау туғызбайды.  
 

212 
 
Әдебиет 
1. Республикалық ғылыми – әдістемелік және педагогикалық журнал. 
2. Педагогикалық Альманах. 
3. Бастауыш мектеп журналы. 
 
 
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ РЕАБИЛИТАЦИИ ИНВАЛИДОВ  
С ДЕТСТВА С ДИАГНОЗОМ ДЕТСКИЙ ЦЕРЕБРАЛЬНЫЙ ПАРАЛИЧ 
В СИСТЕМЕ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
Г.К. Сейсембаева  
ГУ «Средняя общеобразовательная школа №15 г.Павлодара» 
 
Одной из важных проблем образования в обществе со сложной структу-
рой  является  его  доступность  для  ряда  социальных  групп,  имеющих  невы-
годные  стартовые  условия.  Среди  них  особое  место  занимают  дети-
инвалиды.  Получению  качественного  образования  детьми-инвалидами  пре-
пятствуют  множественные  структурные  ограничения,  так  или  иначе  связан-
ные с социальным неравенством. 
Актуальность  проблемы  реабилитации  инвалидов  связана  с  наличием 
значительного  количества  детей-инвалидов,  не  достигших  18  лет,  имеющих 
ограничения жизнедеятельности. 
Согласно  Конвенции  ООН  о  правах  инвалидов,  принятой  Генеральной 
Ассамблеей ООН 13 декабря 2006 г., к инвалидам относятся лица с устойчи-
выми  физическими,  психическими,  интеллектуальными  или  сенсорными 
нарушениями,  которые  при  взаимодействии  с  различными  барьерами  могут 
мешать  их  полному  и  эффективному  участию  в  жизни  общества  наравне  с 
другими. Проблемам реабилитации детей-инвалидов были посвящены труды 
зарубежных  ученых  Марии  Монтессори,  Рудольфа  Штайнера  и  российских 
ученых Черенковой Е.Ф., Аксеновой А.К., Ипполитовой М.В., Приходько О.Г. 
Учебно-воспитательный  процесс  с  детьми-инвалидами  в  образователь-
ных  учреждениях  начинается  с  внимательного  изучения  поступившей  доку-
ментации:  медицинской,  педагогической,  психологической,  материалами об-
следования и заключения ГПМПК. 
Справки  ВКК,  выданные  после  медицинского  обследования  с  постав-
ленным диагнозом заболевания, дают возможность ГПМПК определить фор-
му обучения того или иного ребенка в учреждениях образования. Педагоги и 
психологи должны уметь анализировать данную документацию, чтобы стро-
ить  дальнейшую  работу  с  ребенком  максимально,  учитывая  и  развивая  его 
потенциальные психофизические возможности.  
Сегодня государство больше внимания стало уделять вопросам обучения 
и социальной адаптации детей-инвалидов. Их обучение идет в соответствии с 
требованиями  программы  и  с  учетом  индивидуальных  возможностей  уча-
щихся. По состоянию здоровья эти дети могут обучаться на дому. Школьный 

213 
 
консилиум прослеживает динамику развития ребенка, вносит свои корректи-
вы в индивидуальные программы их обучения и развития в целом, оказывает 
консультативную  помощь  родителям  и  социальным  работникам,  закреплен-
ным за детьми-инвалидами. 
Важнейшим  показателем  уровня  психофизического  развития  ребенка 
при  дифференциальной  психолого-педагогической  диагностике  является  его 
способность  к  обучению.  Способность  к  обучению  формируется  у  ребенка 
через  взаимодействие  со  взрослыми  в  любой  деятельности:  бытовой,  игро-
вой, учебной, трудовой и т.д. Необходимо учитывать при организации учеб-
но-воспитательной деятельности такие проявления, как: произвольность пси-
хических  процессов,  наличие  интереса,  эмоциональное  реагирование,  воле-
вые усилия и иные личностные особенности характера ребенка. Для систем-
ной коррекционно-педагогической работы целесообразно считать следующие 
показатели: 
1. Физическое развитие. 
Соответствие физического развития возрастной норм. Наличие и харак-
тер отклонений в развитии. 
2. Двигательная сфера. 
Состояние крупной моторики (осанка, походка, способность к передви-
жению, координация движений, темп, быстрота и ловкость). 
Состояние мелкой моторики (захват предметов, мышечные усилия, соче-
тание моторных движений и разных частей тела). 
3. Бытовые навыки. 
Овладение  навыками  самообслуживания  (навыки  гигиены,  одевание-
обувание, еда и другие). 
4. Социальный опыт. 
Сведения  о  себе  (собственном  теле).  Ориентировка  в  окружении  (про-
странстве,  во  времени,  умение  войти  в  ситуацию,  автономность,  зависи-
мость). Владение правилами поведения в быту. 
5. Способность к общению. 
Контакт  со  взрослыми,  сверстниками,  способность  к  взаимодействию, 
характер взаимодействия (речевой, невербальный) с помощью жестов, мими-
ки, пантомимики, наглядных средств. 
6. Способность к деятельности. 
Самостоятельность  в  действиях  (целенаправленность,  последователь-
ность  и  логичность  действий,  продолжительность),  проявление  интереса 
(устойчивость), самоконтроль, завершенность процесса. 
7. Сформированность  высших  психических  функций,  обеспечивающих 
познавательную деятельность. 
8. Состояние восприятия, памяти, мышления, речи. 
Развитие  всех  функций  у  детей-инвалидов  носит  динамичный  и  нерав-
номерный характер. У одних детей эти качества формируются очень медлен-
но,  у  других,  при  ранней  эффективной  коррекции,  идет  более  быстрое  про-
движение. 

214 
 
На основе анализа динамики развития детей-инвалидов и будет строить-
ся дальнейшая индивидуальная работа с ними. 
Таким образом, ведущий дефект – двигательные нарушения, определяют 
специфику трудностей обучения. При ДЦП отмечается задержка в нарушении 
всех сторон речи: лексической, грамматической и фонетико-фонематической. 
В голосе таких детей часто слышна монотонность, невыразительность. 
При  организации  устного  ответа  или  чтения  литературного  произведе-
ния  необходимо  ученику  дать  время  для  настройки  артикуляционного  аппа-
рата. У учащихся средней школы лексико-грамматическое недоразвитие про-
является  в  неправильном  согласовании  предложений,  в  подборе  предлогов, 
трудности в выборе лексических средств языка. Данные особенности сказы-
ваются на усвоении учебного материала, особенно по русскому языку и лите-
ратуре. Особую актуальность в работе с детьми с ДЦП приобретают исследо-
вания  уровня  овладения  различной  терминологией,  а  также  анализ  причин, 
которые влияют на уровень ее освоения. Поэтому на уроках русского языка и 
литературы  необходимо  зачитывать  понятия,  группы  слов,  их  лексическое 
толкование  в  особой  последовательности.  Можно  дать  задание:  по  началу 
предложения  закончить  его.  Чаще  надо  использовать  алгоритм  действия.  К 
каждому  слову  –  стимулу  надо  подобрать  слово  близкое  по  значению.  На 
уроке нужно использовать различного рода карточки, готовые тексты с зада-
ниями, много наглядности в виде картин, графических схем, таблиц. На уро-
ках  русского  языка  и  литературы  необходимо  подбирать  задания  и  тексты-
упражнения описательного характера с использованием прилагательных, ко-
торые  передают  эмоции,  чувства,  благодаря  прилагательным  рассказ  стано-
вится ярче, интереснее, доступнее. 
Точность  понимания  и  овладение  предметной  деятельностью,  действия 
достигаются  при  изучении  темы  «Глагол»,  что  особенно  важно  для  детей  с 
двигательной патологией. Умение использовать в свободной речи изученную 
учебную информацию является важнейшим средством для дальнейшей соци-
ализации учащихся с церебральным параличом. 
Помимо работы над моторикой рук, на уроках русского языка и литера-
туры очень важно проводить словарную работу, создавая тем самым необхо-
димые  условия  для  развития  речевых  способностей,  давать  возможность 
учащемуся говорить, участвовать в речевых играх. В девятом классе, обучая 
учащегося  на  дому,  необходимо  проводить  любой  вид  работы:  устной  и 
письменной  в  несколько  этапов,  учитывая  сформировавшиеся  к  данному 
времени знания, умения и навыки. 
На  занятиях  по  русскому  языку  я  часто  использую  комментированное 
письмо с целью проверки знаний и умения проговаривать отдельные слова и 
целые предложения. Особое внимание уделяю проговариванию окончаний и 
постановке  ударений  в  словах,  обращаю  также  внимание  на  графическое 
оформление букв на письме, на их соединение. 
Составление развернутого связного текста, использование методов срав-
нения  и  сопоставления,  сочетание  словесного  и  наглядного  метода,  осу-

215 
 
ществление постоянного контроля за правильным произношением и написа-
нием слов и предложений, ежедневная гимнастика не только для пальцев рук, 
но и других частей тела, двух-трехразовые физкультминутки – все эти виды 
деятельности на уроке протяженностью 35 минут дают в итоге свои результа-
ты. При работе с учебником важно не столько прочитать текст, сколько пра-
вильно  выполнить  задание  письменно.  Использование  на  уроках  русского 
языка различных словарей с иллюстрациями и наглядными пособиями помо-
гает учителю вести целенаправленную и планомерную работу, направленную 
на формирование учебных понятий и связной речи, на повышение речевого и 
интеллектуального развития учащихся с диагнозом ДЦП. Все это очень важ-
но для дальнейшей социальной адаптации в обществе. 
Замедленность и слабая сформированность двигательного навыка, несо-
гласованность работы руки и глаза мешают ребенку с диагнозом ДЦП удер-
живать рабочую строку при чтении и письме, вследствие чего трудно понять 
смысл прочитанного или проверить письмо. 
Ежедневный  кропотливый  труд,  специально  подобранные  упражнения 
для  развития  моторики  рук  (сортировка  разбросанных  пуговиц  по  цвету  и 
размеру, классификация разных видов круп, ранее смешанных между собой, 
работа с бисером, обведение контура графических изображений в виде букв, 
цифр,  предметов,  рисование  на  бумаге  спирали,  лабиринта,  массаж  различ-
ных частей конечностей) дают положительные результаты. Вся эта работа ве-
дется под контролем учителя и родителей, а также самим подростком само-
стоятельно.  
Осознание  необходимости  организации  системной  деятельности  в  обу-
чении  и  воспитании  детей-инвалидов  с  диагнозом  ДЦП,  приобретение  жиз-
ненного опыта помогут им и окружающим найти свое место в социуме, быть 
полезным обществу. 
 
 

жүктеу/скачать 3,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: