№6 Дјріс Таќырып: “Генніѕ молекулалыќ биологиясы”

Осы жұмыстардың нәтижесiнде ген теориясының қағидасы қалыптасты: Ген дегенiмiз - физика-химиялық объект, бiр полипетидтi тiзбектiң синтезiне жауапты генетикалық ақпараттың бiрлiгi болып табылатын ДНҚ молекуласының бөлiгi.

1950 ж. Генетикалық талдау нәтижесiнде Бензер геннiң күрделi құрылысын анықтап, генетикалық ақпараттың функциональдық бiрлiгiн цистрон-деп атауды ұсынды. Цистронды ұсақ рекомбинация бiрлiгi - реконға және мутация бiрлiгi - мутонға бөлшектенетінін цис- және транс тесттісі бойынша дәлелдеп, бір генде бір немесе бірнеше цистрон болуы мүмкін екенін анықтады.

• 1950 ж. Генетикалық талдау нәтижесiнде Бензер геннiң күрделi құрылысын анықтап, генетикалық ақпараттың функциональдық бiрлiгiн цистрон-деп атауды ұсынды. Цистронды ұсақ рекомбинация бiрлiгi - реконға және мутация бiрлiгi - мутонға бөлшектенетінін цис- және транс тесттісі бойынша дәлелдеп, бір генде бір немесе бірнеше цистрон болуы мүмкін екенін анықтады.
• Гомологтық хромосомалардың біреуінде
• орналасқан аллелдерде пайда болған мутация
• – цис жағдай: қалыпты
• Гомологтық хромосомалардың әрқайсысында
• орналасқан аллелдерде пайда болған мутация
• – транс жағдай: мутантты

Рекон - бiр нуклеотидтер жұбына тең, рекомбинация кезiнде бөлiнбейтiн ДНҚ-нiң ең кiшi бөлiгi. Мутон - мутацияға қабылеттi ДНҚ молекуласының ең кiшi бөлiгi. Бiр жұп нуклеотидтерге тең. Цистрон - мың жұп нуклеотидтерден тұрады, классикалық генетиканың ген деген ұғымына сай келетін, аса үлкен бiрлiк.

Қазіргі тұрғыда геннің құрылымы жоғарыда көрсетілген схема тәрізді болып келеді. Ағзадағы тұқым қуалайтын ақпаратты анықтайтын гендердің жалпы жиынтығын геном деп атайды. Бактериялардың геномында (ішек таяқшасында) 2500 жуық цистрон бар. Адам хромосомасында, соңғы мәліметтер бойынша 30 000 жуық цистрон бар.

• Транскрипция

• ДНҚ

• Ген

• Цистрон α

• Цистрон β

• а – РНҚ α

• а – РНҚ β